Bankomaty przeżywają obecnie bardzo poważną rewolucję, powoli przestają służyć tylko i wyłącznie do wypłacania gotówki. Rolą bankomatu w najbliższej przyszłości będzie przejęcie większości zadań obecnych oddziałów banków. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest wprowadzanie wpłatomatów, które przyjmują pieniądze klientów.
Bankomatowa przeszłość
Bankomat, po angielsku zwany ATM (Automatic Teller Machine), to urządzanie o stosunkowo krótkiej historii. Początki koncepcji nowoczesnego bankomatu sięgają bowiem lat 60-tych XX wieku. W roku 1969 postał prototyp urządzenia działającego na karty z paskiem magnetycznym. Zostało ono uroczyście udostępnione klientom nowojorskiego oddziału Chemical Bank 3 września 1969 roku. Pierwszy bankomat wzbudzał wielkie zainteresowanie mediów i zwykłych klientów, dla wielu osób odwiedzających Nowy Jork obejrzenie go było żelaznym elementem każdej wycieczki po mieście. W latach 70-tych emocje opadły, powstały pierwsze bankomaty produkowane seryjnie, a urządzania upowszechniły się w USA i Europie Zachodniej.
Także pierwszy bankomat, który pojawił się w Polsce wzbudzał ogromne zainteresowanie. Został on umieszczony w drugiej połowie lat 80-tych w III oddziale Banku Polska Kasa Opieki SA w Warszawie (dziś Pekao SA). Ten bank jako pierwszy wydał swoim klientom karty z paskiem magnetycznym.
Dopiero jednak lata 90-te, a właściwie ich druga połowa przyniosła, prawdziwy bankomatowy boom. Obecnie bankomaty można spotkać prawie na każdym kroku. Nie dotyczy to jednak terenów wiejskich, gdzie bankomaty nadal są rzadkością.
Od bankomatu do komputera PC
Początkowo bankomaty były prostymi „dystrybutorami gotówki”, jednak w toku swego rozwoju przeistoczyły się w prawdziwe multimedialne kombajny. Równolegle z rozwojem bankomatu następował także rozwój domowych komputerów klasy PC, z których producenci bankomatów czerpią coraz więcej.
Bankomaty w ciągu 35 lat swojej historii przeszły ogromna ewolucję. Pierwsze bankomaty wyposażone były w czarno-białe ekrany, były wolne oraz bardzo awaryjne. Dziś wszystkie nowe bankomaty znajdujące się na rynku są oparte o technologie stosowane w najnowszych komputerach klasy PC. Nowoczesny bankomat to dziś „pecet” wyposażony w szybki procesor oraz pracujący zazwyczaj pod kontrolą systemu Windows. Powoli odchodzą już do lamusa starsze maszyny, napędzane wolnymi procesorami oraz innymi systemami operacyjnymi (np. systemem OS/2 stworzonym przez firmę IBM).
Oczywiście to, że bankomaty upodobniły się do komputerów ma także swoje złe konsekwencje. Wykorzystanie systemu Windows powoduje, że bankomaty staja się podatne na ataki wirusów znanych z komputerów osobistych. W sierpniu 2003 roku atak wirusa Welchia unieruchomił sieci bankomatów dwóch instytucji finansowych w USA. Był to pierwszy przypadek, kiedy wirus „zainstalował” się w bankomacie, i z niego starał się zainfekować inne maszyny. W styczniu 2003 wirus Blaster unieruchomił sieć bankomatów Bank of America. Nie zainfekował samych maszyn, lecz generując ogromny ruch w sieci, uniemożliwił ich komunikację. Od tego czasy producenci bankomatów postanowili, że będą wyposażać wszystkie nowo produkowane urządzenia w firewalle, które będą je chronić przed atakami wirusów.
Bankomat zamiast oddziału
Nowoczesne bankomaty pozwalają dzięki pełnej multimedialności, na wykonywanie wielu zadań. W naszym kraju w bankomatach możemy m.in. doładować telefon komórkowy, sprawdzić stan rachunku, wydrukować wyciąg z rachunku, dokonać przelewu czy zmienić kod PIN karty. Możemy także skorzystać z urządzeń nazywanych wpłatomatami, czyli pozwalających na automatyczną wpłatę pieniędzy na rachunek.
Wpłatomaty to rozwinięcie konstrukcji tzw. bankomatów z funkcją depozytową, które przyjmowały wpłaty klientów umieszczone w zamkniętej kopercie. Bankomat w takiej sytuacji jedynie przyjmował kopertę, która później była otwierana komisyjnie przez pracowników banku, a kwota wpłaty księgowana na odpowiednim rachunku. Wpłatomaty działają na podobnej zasadzie, z tym, że gotówki nie wkłada się w kopercie ale bezpośrednio w postaci pliku liczącego do 50 lub 60 banknotów. Wpłatomat sam sprawdza ilość oraz wartość wprowadzonej do niego gotówki, jednocześnie weryfikuje prawdziwość przedstawionych pieniędzy. Dzięki temu trafiają one na konto w ciągu kilkudziesięciu minut. Wpłatomaty swoim klientom zaoferowały jak dotychczas cztery banki: Eurobank, mBank, MultiBank oraz Lukas Bank.
To jednak nie koniec funkcji dostępnych w najnowocześniejszych bankomatach. Urządzenia, które możemy spotkać w Europie Zachodniej i USA pozwalają na: płatność rachunków w bankomatach, realizację czeków oraz pełny dostęp do rachunku w taki sam sposób jak poprzez Internet. Bankomaty stają się także przyjaźniejsze dla osób niepełnosprawnych, poza opisami przycisków wykonanych alfabetem brajla, wiele nowych urządzeń może odczytywać głosowo wyświetlane na ekranie komendy i komunikaty.
Kup pan bankomat
W Polsce operatorami sieci bankomatów są banki, i nieliczne niezależne sieci, takie jak Euronet czy Cash4You. Nie można uruchomić w naszym kraju bankomatu akceptującego karty płatnicze będąc osobą prywatną. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie by bankomat zakupić u jednego z producentów i by akceptował on prywatne karty, jednak nie będzie możliwości by akceptował on karty Visa czy MasterCard.
Odmiennie ma się sytuacja w Stanach Zjednoczonych, gdzie każdy może stać się posiadaczem działającego bankomatu. Należy w tym celu samodzielnie zakupić urządzenie, a później skorzystać z usług jednej z sieci prowadzących bankomaty, która podłączy go do swojej infrastruktury. Właściciel bankomatu podpisuje umowę, w której precyzuje się szczegółowo podział wszystkich zysków, które bankomat wypracował, pomiędzy właściciela i sieć zarządzającą. Bankomat umieszczony w dobrej lokalizacji, pomimo ogromnej konkurenci, może stać się dla swego właściciela całkiem pokaźnym źródłem dochodów.
Przestępcy kontratakują
Niechęć do prywatnych właścicieli bankomatów jest oczywiście podyktowana względami bezpieczeństwa. W Stanach Zjednoczonych znane są bowiem przypadki, kiedy bankomaty były wystawiane przez przestępców. Jedna z tego rodzaju grup wystawiła aż 50 takich urządzeń, które przez pewien okres czasu normalnie wypłacały pieniądze. Przez krótki okres czasu przestępcom udało się w ten sposób zdobyć informacje o 21 tysiącach kart. Na szczęście zostali oni wykryci zanim rozpoczęli okradnie kont swoich ofiar. Ta sprawa wywołała dyskusję oraz spowodowała zaostrzenie procedur przy uruchamianiu prywatnych bankomatów.
W Polsce jak na razie przestępcy nie uruchamiali własnych bankomatów. Posiadają jednak inne nie mniej skuteczne metody. Coraz większym zagrożeniem w naszym kraju, staje się skimming. Jest to przestępstwo dokonywane przy użyciu miniaturowych urządzeń: skanera i kamery. Skaner jest najczęściej nakładany na miejsce gdzie klient wprowadza kartę do bankomatu. Podczas wprowadzenia do bankomatu pasek karty zostaje sczytany i zapisany. Kod PIN przestępcy poznają dzięki miniaturowej kamerze, która rejestruje jego wprowadzenie przez klienta. Dane z kamery i czytnika są przekazywane najczęściej drogą radiową do znajdującego się w pobliżu samochodu przestępców, a tam są zapisywane na przenośnym komputerze.
Co należy podkreślić wszystkie urządzania są dołączane przez przestępców na zewnątrz urządzenia, ponieważ nie mają oni dostępu do jego środka. Zdobyte przez przestępców informacje, są wykorzystywane do dokonywania wypłat z konta ofiary przy użyciu kopii jej karty płatniczej. Skimming jest obecnie dużym zagrożeniem, a policja notuje coraz częstsze przypadki stosowania tego procederu. Na szczęście postępuje także edukacja użytkowników, który są coraz bardziej świadomi możliwych zagrożeń.
Czasami przestępcy działają mniej finezyjnie. Kilkakrotnie zdarzały już się próby kradzieży całych bankomatów, jednak żadna nie zakończyła się sukcesem. Bankomaty najczęściej są wbudowane w ściany lub mocno przytwierdzone do podłoża, dlatego kradzież taka wymaga użycia ciężkiego sprzętu, a to natomiast trudno jest ukryć.
Rzadko zdarzają się natomiast kradzieże pieniędzy z wewnątrz bankomatu, dokonywane przez osobę znającą kody serwisowe urządzenia. Ponieważ w razie zaistnienia takiego przestępstwa, grupa podejrzanych jest ograniczona tylko do kilku osób, które posiadły niezbędne informacje, Policja dość szybko wykrywa winnych.
Podsumowanie
Bankomat ma już ponad 35 lat. W ciągu tego okresu stał się narzędziem niezbędnym w bankowości. Trudno dziś sobie wyobrazić współczesny bank bez bankomatów, a przecież urządzenie to funkcjonuje powszechnie w naszym kraju dopiero od 15 lat.
Niestety sieć bankomatów w naszym kraju nadal pozostaje znacznie w tyle w stosunku do państw Europy Zachodniej. O ile w miastach nie powinno być problemów ze znalezieniem bankomatu, to w mniejszych miejscowościach znajdziemy tylko jedną lub dwie maszyny. Praktycznie zupełnie brak bankomatów na wsi gdzie mieszka przecież prawie 40% Polaków.
Poza wprowadzaniem najnowszych technologii, to właśnie upowszechnienie bankomatów poza dużymi miastami to obecnie największe wyznanie dla bankowców.