Większość polskich firm nie ujmuje w sprawozdaniach finansowych ryzyk, które powstają w związku z funkcjonowaniem spółki. Tymczasem, według ekspertów Deloitte, właściwe analizowanie ryzyk w sprawozdaniach pozwala uniknąć wielu błędów w podejmowaniu strategicznych dla spółki decyzji. Podstawą sukcesu podczas takiej analizy jest współpraca wszystkich działów firmy w zakresie sprawozdawczości a także kooperacja z audytorem, który dzięki obiektywnej ocenie może pomóc w wyborze właściwego rozwiązania powstałych kwestii.
Ryzyko definiuje się jako potencjalne zdarzenie o negatywnych skutkach, które może ograniczyć wzrost lub zmniejszyć wartość podmiotu gospodarczego. Firmy prowadzące działalność narażone są na różnorodne ryzyka, o których informacje mają szczególne znaczenie dla analizy każdego podmiotu i mogą wpłynąć na ważne dla niego decyzje gospodarcze. Podstawą do ich podejmowania jest sprawozdanie finansowe firmy, którego użytkownikami są zarówno inwestorzy i banki jak również kontrahenci i pracownicy. Aby sprawozdanie realizowało swoje cele powinno uwzględniać zarówno wyniki bieżącej działalności operacyjnej jak i zidentyfikowane oszacowane lub podlegające ujawnieniu ryzyka.
Z danych firmy Deloitte wynika[1], że w ponad 70% firm w Polsce nie działa system zarządzania ryzykiem, który powinien być powiązany z procesem sporządzania sprawozdań finansowych. Brak takiego przełożenia może spowodować nie tylko nierzetelność sprawozdania i błędne decyzje gospodarcze ale także przyczynić się do zastrzeżeń w opinii audytora lub istotnych zmian wyniku finansowego w rezultacie audytu. Skutkiem braku powiązania procesu zarządzania ryzykiem ze sporządzaniem sprawozdań finansowych może być także utrata reputacji firmy i problemy z pozyskaniem zewnętrznego finansowania.
Wzorcowy model procesu ujmowania ryzyka w sprawozdaniu finansowym podzielony jest na pięć głównych etapów. „Najistotniejszym i jednocześnie najtrudniejszym z nich jest identyfikacja ryzyk. Kolejne kroki to analiza i ocena, podczas których powinien powstać model wyceny ryzyka dla potrzeb „zaksięgowania” ryzyka w bilansie zysków i strat. Ostatnim etapem jest traktowanie ryzyk, czyli wybór właściwej opcji adresującej zidentyfikowane ryzyka i oraz określenie możliwości zarządzania tymi ryzykami. Oczywiście można zastosować również uproszczony proces ujmowania ryzyka w sprawozdaniu, – podkreśla Piotr Waliński, Dyrektor w dziale audytu Deloitte. „Podstawą każdego skutecznie zrealizowanego procesu jest stały monitoring kolejnych etapów, wewnętrzne konsultacje między działami oraz skuteczna komunikacja między nimi”– dodaje.
Informacje o ryzykach można znaleźć przede wszystkim wśród opisu zasad rachunkowości, gdzie warto zwrócić szczególną uwagę na reguły szacowania. Ponadto w opisach aktualizujących wartość majątku, gdzie warto zwróć uwagę na fakt, czy przygotowano testy na utratę wartości majątku. A także na opisy słowne w informacji dodatkowej, gdzie szczególnie ważne są noty opisujące założenie kontynuacji działalności, zarządzanie ryzykiem finansowym oraz wymienione są zobowiązania nie ujęte w bilansie.
Według ekspertów firmy Deloitte rola audytora w procesie ujmowania ryzyka w sprawozdaniu finansowym jest bardzo duża. „Warto odpowiednio wcześnie wybrać audytora oraz ściśle z nim współpracować podczas całego procesu, począwszy od zidentyfikowania ryzyk, poprzez uwzględnienie jego rekomendacji dotyczących wstępnych i ostatecznych rozwiązań. Korzyści wynikające z takiej współpracy to przede wszystkim uniknięcie istotnych zmian raportowanych wyników finansowych, dotrzymanie terminów raportowania. a co najważniejsze ograniczenie kosztów i nerwów przy sporządzaniu sprawozdania finansowego” – mówi Marcin Samolik, Starszy menedżer w dziale audytu Deloitte.
[1] Wyniki sondaży przeprowadzonego wśród uczestników webcastu Deloitte z cyklu e-Zamknięcie roku 2009, w dniu 25 listopada, w którym uczestniczyło ponad 220 osób (w tym 13 Prezesów, 35 Dyrektorów Finansowych, 54 Głównych Księgowych) reprezentujących firmy z polskim i zagranicznym kapitałem.
Źródło: Deloitte