W wykonaniu zobowiązania nałożonego na wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej w zakresie wdrożenia do dnia 28 listopada 2021 r. dyrektywy Omnibus do krajowego porządku prawnego podjęto w Polsce prace ustawodawcze nad nowelizacją kilku ważnych z punktu widzenia konsumentów aktów prawnych. Mowa tutaj między innymi o Ustawie o prawach konsumenta (,,UPK”), Ustawie o informowaniu o cechach towaru i usług (,,Ustawa o cenach”) oraz Ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (,,UPNPR”).
Projektowana Ustawa jest obecnie na etapie konsultacji społecznych. Nowe przepisy mają wejść w życie w dniu 28 maja 2022 r.
Przyczyny nowelizacji
Nowelizacja obowiązujących przepisów konsumenckich wynika w szczególności
z konieczności dostosowania przedmiotowych regulacji do rozwoju nowoczesnych technologii i postępującej cyfryzacji gospodarki.
W trakcie prac nowelizacyjnych odnotowano szereg problemów dotyczących sytuacji konsumentów na rynku krajowym i europejskim. Wśród zagadnień wymagających rozwiązania wymieniono: brak przejrzystości usług i ofert proponowanych konsumentom korzystającym z internetowych platform handlowych, niedostateczne dopasowanie instrumentów ochrony konsumenta do dynamicznie rozwijających się bezpłatnych usług cyfrowych czy konieczność eliminacji niekorzystnych praktyk rynkowych dla konsumentów zawierających umowy poza lokalem przedsiębiorstwa.
Sposób uwidoczniania cen w przypadku zastosowania obniżek cen
Przy nowelizacji Ustawy o cenach pochylono się nad zagadnieniem dotyczącym sposobu uwidoczniania cen w przypadku obniżek. Wprowadzono m.in. obowiązek podania obok informacji o obniżonej cenie również informacji o najniższej cenie tego towaru lub usługi jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
W odniesieniu do towarów, które są oferowane do sprzedaży krócej niż 30 dni, obok informacji o obniżonej cenie, trzeba będzie podać również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki.
Natomiast w przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności będzie obowiązek podania informacji o obniżonej cenie oraz informacji o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Powyższe regulacje mają zastosowanie zarówno do sprzedaży stacjonarnej czy internetowej oraz reklam zawierających cenę reklamowanego towaru lub usługi.
Regulacje dotyczące umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa
Obok zmian do UPK wynikających z Dyrektywy Omnibus, zdecydowano się na wprowadzenie dodatkowych regulacji eliminujących ryzyko nieuczciwych praktyk rynkowych podczas zawierania przez konsumentów umów poza lokalem przedsiębiorstwa.
Do UPK wprowadzono m.in.
- prawo do odstąpienia od umowy o świadczenie usług zdrowotnych zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa,
- zakaz zawierania umów o świadczenie usług finansowych podczas pokazu.
W przypadku zawarcia takiej umowy, będzie ona nieważna z mocy prawa. - zakaz przyjmowania płatności przed upływem terminu do odstąpienia od umowy, który wynosi 14 dni, w odniesieniu do niektórych umów zawieranych poza lokalem, tj. w przypadku zawarcia umowy podczas wycieczki albo podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta, albo pokazu.
Umowy opłacane danymi osobowymi
Planowane zmiany w UPK zakładają zastosowanie przepisów ustawy do umów opłacanych danymi osobowymi tj. do umów, w których przedsiębiorca zobowiązał się dostarczyć lub dostarczył treści cyfrowe niedostarczane na nośniku materialnym lub usługi cyfrowe, a konsument zobowiązał się dostarczyć lub dostarczył przedsiębiorcy dane osobowe.
Rozróżnienie między usługą cyfrową, a treścią cyfrową
W zmianach do UPK pochylono się również nad kwestią rozróżnienia między usługą cyfrową, a treścią cyfrową. Usługami cyfrowymi są m.in. edycja tekstów lub gry oferowane w chmurze, usługi wymiany treści wideo i audio oraz inne usługi przechowywania plików online. Natomiast o treściach cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym mówimy w sytuacji pojedynczej dostawy określonego fragmentu lub fragmentów treści cyfrowych, przykładowo plików wideo lub plików muzycznych.
Rozróżnienie między treścią cyfrową a usługą cyfrową jest istotne w kontekście prawa do odstąpienia od umowy. Prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od dnia jej zawarcia występuje w przypadku umów o o dostarczanie usług cyfrowych, natomiast w przypadku treści cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym konsument co do zasady nie ma prawa do odstąpienia od umowy.
Definicja plasowania i obowiązki dostawcy internetowej platformy handlowej
W UPNPR zdefiniowano plasowanie jako przyznawanie określonej widoczności produktom lub wagi nadawanej wynikom wyszukiwania przez przedsiębiorców udostępniających funkcję wyszukiwania internetowego w formie, w jakiej zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane niezależnie od wykorzystanych środków technologicznych.
Przedsiębiorcą będący dostawcą internetowej platformy handlowej, który umożliwia konsumentom wyszukiwanie towarów lub usług oferowanych przez przedsiębiorców bądź innych konsumentów, powinien informować konsumentów o głównych parametrach determinujących wyniki tego wyszukiwania. Te główne parametry to ogólne kryteria, procesy, specyficzne sygnały wbudowane w algorytmy lub inne mechanizmy korygowania lub obniżania pozycji stosowane w związku z plasowaniem.
Nowy rodzaj działania wprowadzającego w błąd
Dodano nowy rodzaj działania wprowadzającego w błąd polegającego na wprowadzeniu towaru na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, w sytuacji gdy towar ten
w sposób istotny różni się składem lub właściwościami.
Nowe praktyki na czarnej liście praktyk rynkowych nieuczciwych w każdych okolicznościach
Zachowania uznane za nieuczciwe praktyki rynkowe:
- podawanie wyników wyszukiwania w odpowiedzi na wyszukiwanie internetowe konsumenta bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania,
- zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów, albo zniekształcanie lub zlecanie innej osobie zniekształcania opinii lub rekomendacji konsumentów, w celu promowania produktów,
- odsprzedaż konsumentom biletów na wszelkiego rodzaju imprezy kulturalne lub sportowe, jeżeli przedsiębiorca nabył je z wykorzystaniem oprogramowania pozwalającego mu obchodzić środki techniczne lub przekraczać limity techniczne nałożone przez pierwotnego sprzedawcę w celu obejścia ograniczeń nałożonych w odniesieniu do liczby biletów, które dana osoba może kupić, lub innych zasad mających zastosowanie do zakupu biletów.
Omnibus – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
Autor: Izabela Cybul- Gruba, kancelaria Graś i Wspólnicy