Zgodnie z opublikowanymi w lipcu 2010 r. danymi GUS obroty instytucji firm faktoringowych w Polsce wyniosły w 2009 r. ok. 53 mld zł, co oznacza spadek o 2,1% na przestrzeni roku. Branża w Polsce odczuła skutki kryzysu finansowego, podobnie, jak na całym świecie, gdzie obroty spadły o 2,9% do 1.233 mld euro.
Rynki krajowy i zagraniczne różni natomiast popularność poszczególnych usług finansowych określanych mianem faktoringu. Na rodzimym rynku nadal dominuje faktoring niepełny (56,2% obrotów), w którym faktor nie przejmuje od klienta ryzyka braku zapłaty od jego kontrahenta. Na świecie udział tej usługi jest mniejszy (47% obrotów), ponieważ popularność zyskuje nieewidencjonowana w Polsce usługa dyskonta faktur (32% obrotów), w ramach której przedsiębiorca jest częściowo odpowiedzialny za zarządzanie i dochodzenie wierzetelności.
Porównanie branży faktoringowej w Polsce i na świecie w 2009 r.:
|
|
Polska |
Świat |
|
Wartość obrotów |
53 mld zł |
1 233 mld euro |
|
Dynamika obrotów |
-2,10% |
-2,90% |
|
Udział obrotów w PKB |
3,95% |
3,25% |
|
Liczba klientów |
5 600 |
460 000 |
|
Udział faktoringu bez regresu (pełny) |
40,2% |
30,0% |
|
Udział faktoringu z regresem (niepełny) |
56,2% |
47,0% |
|
Dyskonto faktur |
b/d |
32,0% |
|
Udział faktoringu krajowego |
83,7% |
81,0% |
|
Udział faktoringu eksportowego |
14,6% |
16,0% |
|
Udział faktoringu importowego |
1,7% |
3,0% |
|
Udział banków w rynku |
81,0% |
56,0% |
Dane za 2009 r. według GUS oraz International Factors Group
Polską branżę od innych krajów różni także stosunkowo mała obecność banków w tym segmencie rynku. O ile na świecie branża jest zdominowana przez banki, których departamenty i spółki zależne kontrolują 81% rynku, o tyle w Polsce banki wykupiły w zeszłym roku tylko ok. 44% wierzetelności, a pozabankowe spółki faktoringowe – ok. 56%.
Przegląd innowacyjnych usług faktoringowych na polskim rynku
Faktoring samorządowy obejmuje transakcje, w których odbiorcą jest jednostka samorządu terytorialnego (gmina, miasto, powiat, województwo), a dostawcą podmiot gospodarczy realizujący dostawy lub świadczący usługi wobec jednostki samorządowej. W ramach faktoringu samorządowego następuje finansowanie, obsługa oraz przejęcie ryzyka. Przedmiotem transakcji faktoringu samorządowego mogą być wierzytelności z tytułu usług bieżących realizowanych na rzecz samorządów, takich jak sprzątanie, ochrona mienia, utrzymanie zieleni, zakupów mienia ruchomego (np. pojazdów ratowniczych, wyposażenia) oraz finansowania procesów inwestycyjnych, np. w budownictwie drogowym i infrastrukturalnym. W tym ostatnim przypadku możemy mieć do czynienia zarówno z finansowaniem całego cyklu inwestycji nawet w okresie kilku lat, jak i z finansowaniem tzw. odbiorców częściowych, gdzie wierzytelność powstaje po odbiorze danego etapu prac. Najważniejszą cechą faktoringu samorządowego jest szacowanie ryzyka faktora w oparciu wiarygodność odbiorcy (samorządu).
Faktoring wymagalnościowy to usługa, w ramach której faktor nabywa od dostawcy wierzytelności i dokonuje za nie zapłaty w pierwotnym terminie ich płatności. Jednocześnie faktor na podstawie podpisanego z odbiorcą porozumienia przyznaje odbiorcy na jego koszt dodatkowy termin na spłatę zadłużenia. Przy pomocy tego produktu każdy dostawca może zatem zaoferować swoim kontrahentom wydłużony (w stosunku do pierwotnego) termin płatności, przy czym sam nie musi płacić za dodatkowy okres ich finansowania. Oznacza to tym samym, że całkowite koszty finansowania w ramach kredytu kupieckiego zostają (w różnej proporcji) rozłożone na obydwu partnerów handlowych. Faktoring wymagalnościowy to odmiana faktoringu niepełnego (z regresem). W ramach tego rozwiązania każdy klient uzyskuje pakiet usług składających się na klasyczny faktoring, a więc administrowanie wierzytelnościami i płatnościami z ich tytułu wraz z inkasem, jak również dostęp do systemu rozliczeniowego.
Faktoring odwrócony to rozwiązanie, oparte na wieloletnich doświadczeniach rynkowych, związanych z funkcjonowaniem faktoringu standardowego. Główna różnica polega na tym, że przy faktoringu odwróconym, faktor – jako podmiot finansujący – zawiera szereg umów faktoringu z poszczególnymi dostawcami jednego tylko odbiorcy i odbiorca jest wyłącznym dłużnikiem w każdej z tych transakcji. Ponadto doręczenie informacji o wierzytelnościach dokonywane jest przez odbiorcę (dłużnika), a nie przez dostawcę, jak ma to miejsce w standardowym faktoringu. Dzięki potwierdzeniu wierzytelności przez odbiorcę, faktor może zaoferować dostawcom finansowanie na poziomie 100% przelanych wierzytelności. Należy przy tym podkreślić, iż jest to finansowanie bez regresu, ograniczające do minimum procedurę przystąpienia do finansowania – bez zabezpieczeń oraz bez analizy kredytowej. Z uwagi na ryzyko transakcji, spoczywające w pełni na odbiorcy, produkt ten oferowany jest firmom o bardzo dobrej sytuacji finansowej, osiągającym roczne przychody od kilkuset milionów złotych wzwyż. Odbiorca zyskuje wizerunek podmiotu dbającego o relacje z dostawcami, więc może liczyć na szereg korzyści handlowych z ich strony (upusty, bonusy, wydłużenie terminów płatności).
Faktoring eksportowy jest oparty o konstrukcję usługi faktoringu pełnego krajowego i poszerzony o aktywne wsparcie partnera – firmy faktoringowej z kraju importera bądź ubezpieczyciela, ubezpieczającego należności eksportowe. Eksporter korzysta więc ze wszystkich zalet faktoringu, takich jak: szybkie finansowanie sprzedaży eksportowej, zmniejszenie luki finansowej, zabezpieczenie przed wystąpieniem ryzyka braku zapłaty, skuteczne inkaso należności zagranicznych oraz outsourcing czynności związanych z administrowaniem wierzytelnościami a w przypadku wystąpienia problemów z kontrahentem – skuteczną pomoc prawną. Usługa może być świadczona przez firmę faktoringową działającą w kraju eksportera z wykorzystaniem firmy faktoringowej z kraju importera (tzw. system dwóch faktorów), albo alternatywnie – tylko przez firmę faktoringową działającą w kraju eksportera, wykorzystującego polisę ubezpieczenia należności eksportowych. Faktoring eksportowy pozwala zastąpić tradycyjne sposoby finansowania obrotu zagranicznego, np. rozliczenia na zasadzie open account lub akredytywy.
Faktoring pełny jest dostępny w modelu dwóch umów albo w modelu jednej umowy. W pierwszym przypadku przedsiębiorca zawiera osobno umowę ubezpieczenia i faktoringową, które „łączone” są cesją praw do przyszłych odszkodowań z umowy ubezpieczenia na instytucję finansującą. Rozwiązanie to może być stosowane przez faktorów w sytuacji, kiedy firma szukająca finansowania posiada już polisę ubezpieczenia należności, a także – co istotniejsze – może wykorzystywać zawarte w polisie zapisy szczególnie istotne dla przedsiębiorcy, które odnoszą się do charakteru jego biznesu lub branży (np. niestandardowe terminy płatności, rozwiązania dotyczące opakowań zastępczych itp). W modelu jednej umowy faktor zawiera z ubezpieczycielem umowę, na mocy której sam zabezpiecza należności wykupione od faktoranta. Przedsiębiorca ma niejako wbudowane przejęcie ryzyka niewypłacalności kontrahentów w umowę faktoringową. Decyzja o wyborze odpowiedniego modelu produktu powinna polegać na znalezieniu oferty, która spełni potrzeby klienta w postaci przejęcia ryzyka niewypłacalności odbiorców oraz ich finansowania w sposób efektywny i najmniej ingerujący w biznes przedsiębiorcy.
Źródło: Polski Związek Faktorów