Osoby starsze to „niedobankowiony” klient – takie wnioski można wyciągnąć z lektury raportu przygotowanego na zlecenie NBP przez zespół prof. Dominiki Maison. Mimo że spora część seniorów posiada rachunek bankowy, to nie wykorzystuje pełni jego możliwości. Małą popularnością cieszą zwłaszcza karty płatnicze.
Badaniem objęto reprezentatywną próbę osób w wieku ponad 55 lat. Badacze przyjrzeli się zachowaniom finansowym seniorów, szczególną uwagę zwracając na postawy wobec pieniądza bezgotówkowego. W raporcie wyróżniono cztery poziomy zaawansowania w korzystaniu z usług bankowych: posiadanie konta, posługiwanie się kartą płatniczą, korzystanie z bankowości elektronicznej i opłacanie rachunków przez internet.
Im starsi, tym bardziej przywiązani do gotówki
Rachunek bankowy posiada 63% seniorów, a z bankowości elektronicznej korzysta co czwarty starszy obywatel. Skłonność do posługiwania się usługami bankowymi spada wraz z wiekiem. O ile osoby w wieku 55-59 lat w przeważającej większości posiadają konto (85%), to w grupie najstarszej, powyżej 75 roku życia, tylko co trzeci badany korzystał z rachunku.
Wykorzystanie usług bankowych przez osoby powyżej 55 roku życia.
Źródło: „Postawy i zachowania finansowe osób starszych z uwzględnieniem płatności bezgotówkowych”, NBP, http://www.nbp.pl/badania/seminaria_files/12×2012.pdf
Pytani o przyczyny nieposiadania konta bankowego, badani odpowiadali podobnie jak respondenci w wielu badaniach wnikających w przyczyny niskiego ubankowienia w Polsce – „mam za mało pieniędzy” i „nie widzę potrzeby”. Mimo, że ROR już dawno stał się produktem masowym, dostępnym również dla osób o niskich dochodach, to spora część potencjalnej klienteli banków wciąż traktuje posiadanie rachunku raczej jako utrudnienie niż ułatwienie w codziennych sprawunkach. Brak zaufania do banków jako uzasadnienie podawał zaledwie co piąty badany.
Banki, jeśli chcą do siebie przekonać seniorów, muszą zatem przede wszystkim pokazać zalety swojego sztandarowego produktu.
Badacze pokusili się o sprawdzenie, jakie czynniki wpływają na skłonność do posiadania rachunku. Najważniejszymi elementami pozytywnie skorelowanymi z korzystaniem z konta okazały się zaufanie do banków oraz wykształcenie. Dla nieubankowionych seniorów najważniejszym rysem okazało się przywiązanie do gotówki. Co ciekawe, ani płeć, ani postawy wobec pieniądza nie miały znaczącego wpływu na preferencje dotyczące bankowych rachunków.
Gotówka bez wad, karta bez zalet
Karty płatnicze nie mają zbyt wielu zwolenników wśród osób po pięćdziesiątce. O ile najmłodsi seniorzy chętnie sięgają po plastikowy pieniądz (76% badanych w wieku 55-59), to w starszych kategoriach szybko ubywa posiadaczy kart. Znacząca część radzi sobie bez karty, wypłacając gotówkę w oddziałach. Znamienne jest, że 90% pięćdziesięciolatków korzystających z ROR ma kartę, a w grupie 65-74 odsetek ten wynosi już tylko 57%. Banki niedostatecznie promują ten instrument, tym samym kierując seniorów do oddziałów, w których koszty obsługi gotówkowej stale idą w górę.
Interesujące rezultaty przynosi analiza cech przypisywanych kartom i gotówce. Największą zaletą pieniądza gotówkowego jest fakt, że jest on akceptowany wszędzie i że daje on pełną kontrolę nad wydatkami. Większość badanych nie była w stanie wskazać żadnych wad płacenia gotówką. Gdy przedmiotem oceny jest karta płatnicza, sytuacja ulega odwróceniu – większość respondentów nie widzi żadnych zalet plastikowego pieniądza, a do jego wad zalicza brak kontroli nad wydatkami i ograniczoną sieć akceptacji.