W dniu 31 marca 2009 roku weszły w życie zmienione przepisy ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wprowadzające możliwość wszczęcia i przeprowadzenia postępowania upadłościowego w stosunku do osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej (konsumentów).
Ustawodawca, wprowadzając nową formułę upadłości, nie uregulował tego odrębnej ustawie, ale zmienił przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (zwanej dalej PUiN). Tym samym, również w zakresie tzw., upadłości konsumenckiej, co do zasady mają zastosowanie przepisy PUiN.
Celem postępowania upadłościowego sensu largo jest równomierne zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Podstawowym skutkiem ogłoszenia upadłości jest zawieszenie postępowań sądowych oraz egzekucyjnych, dotyczących masy upadłości (art. 174 § 1 pkt.4 k.p.c. 145, 146 PUiN). Ogłoszenie upadłości nakłada na upadłego szeroko rozumiany obowiązek współpracy z syndykiem.
Istotne zmiany wprowadzone do przepisów postępowania upadłościowego wobec konsumenta w stosunku do tych, jakie obowiązują w postępowaniu przeciwko przedsiębiorcom to:
- W porównaniu do przepisów o upadłości przedsiębiorcy nowa regulacja o upadłości konsumenckiej przewiduje, że tylko sam dłużnik (konsument) może złożyć wniosek o upadłość. Natomiast wierzyciele konsumenta nie mają możliwości złożenia wniosku o upadłość.
- Wierzyciele konsumenta mają możliwość wszczęcia i przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z masy upadłości jedynie w przypadku, gdy ich roszczenia powstały po prawomocnym ustaleniu planu spłaty wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym.
- Ogłoszenie upadłości w stosunku do konsumenta nie będzie się wiązało z przekazaniem informacji o upadłości do biur informacji gospodarczych czy też z wpisaniem do rejestru dłużników niewypłacalnych. Postępowanie będzie prowadzone w oparciu o przepisy dotyczące likwidacji jego majątku. Ustawodawca zrezygnował bowiem w stosunku do konsumenta z możliwości prowadzenia postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu, a więc z tzw. upadłości układowej.
- Sprzedaży majątku konsumenta dokonuje syndyk. Konsument może jednak samodzielne dokonać likwidacji masy upadłości, pod nadzorem syndyka, po złożeniu odpowiedniego wniosku. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, z sumy uzyskanej ze sprzedaży tegoż lokalu, bądź domu konsumentowi zostanie wypłacona kwota odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy.
– Sąd dokonuje ustalenia planu spłaty długów po sporządzeniu ostatecznego planu podziału masy upadłości oraz po opuszczeniu przez dłużnika lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego.
– Plan spłaty obejmuje wszystkie zobowiązania upadłego, powstałe do dnia jego ustalenia. Jeżeli sprzedaż majątku konsumenta nie doprowadzi do całkowitego wykonania planu spłaty wierzycieli, sąd wyda postanowienie, w którym w odpowiednim zakresie zobowiąże konsumenta do spłaty niezaspokojonych wierzytelności w okresie nie dłuższym niż 5 lat, zaś w wyjątkowych wypadkach nawet w okresie 7 lat. Po upływie tego okresu pozostała niezaspokojona część zobowiązań zostanie umorzona, zaś kolejna możliwość zgłoszenia wniosku o upadłość powstanie po upływie 10 lat od wydania takiego postanowienia o umorzeniu.
– W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli konsument nie może dokonywać zakupów na raty ani zakupów z odroczonym terminem płatności.
Nowe przepisy o upadłości konsumenckiej nie spełniają wszystkich oczekiwań, jakie pokładano na etapie prac nad wprowadzeniem nowelizacji ustawy o prawie upadłościowym i naprawczym. Z punktu widzenia konsumenta niewątpliwie korzystne jest rozwiązanie, przewidujące możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności za część długu w przypadku trudności w wykonaniu w całości nałożonego planu spłaty. Czas, jaki musi upłynąć, by część spłat została umorzona, jest jednak bardzo długi (5-7 lat).
Z punktu widzenia wierzycieli istotnym jest, iż zatwierdzenie planu spłaty będzie możliwe po opuszczeniu lokalu mieszkalnego, bądź domu jednorodzinnego przez dłużnika, co w sposób istotny przyspieszy potencjalną możliwość zbycia nieruchomości. W praktyce bowiem dość często zdarza się, że zachodzi konieczność przeprowadzenia dodatkowego postępowania sądowego o opróżnienie lokalu mieszkalnego.
Krzysztof Żyto
Źródło: Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion i Żyto