Czy oznacza to, że Polacy są coraz mniej aktywni? Czy nasze społeczeństwo obywatelskie, zamiast się rozwijać, jest coraz słabsze? Odpowiadając na te pytania można powtórzyć argumenty sprzed roku.
Jest prawdą, że najnowsze wyniki badań wolontariatu wpisują się w niepokojące tendencje odnotowywane w badaniach organizacji pozarządowych – problem braku osób gotowych bezinteresownie angażować się w działania odczuwa co druga organizacja.
Warto też pamiętać, że wolontariat nie jest jedynie pochodną prospołecznych postaw, ale także obiektywnych uwarunkowań gospodarczo-strukturalnych wyznaczających zachowania i strategie życiowe ludzi. Do takich uwarunkowań, potencjalnie związanych z ostatnimi trendami w rozwoju wolontariatu w Polsce, należą np. poprawiająca się sytuacja na rynku pracy czy intensywne procesy migracyjne. Może mieć to szczególne znaczenie w przypadku osób młodych (a to one najczęściej angażują się w wolontariat), którym łatwiej obecnie wejść na rynek pracy bez konieczności „zdobywania doświadczenia” w ramach wolontariatu.
Inne badania aktywności obywatelskiej potwierdzają, że w działalność w organizacjach pozarządowych angażuje się mniej niż 15% Polaków:
- badania przeprowadzone w 2007 roku przez CBOS mówią o 11% Polaków deklarujących członkostwo w organizacjach, z których tylko 2/3 (7%) angażuje się w pracę organizacji, do której należy;
- według Diagnozy Społecznej 2007 w ostatnim roku 14,1% dorosłych Polaków włączało się w działania na rzecz społeczności lokalnej;
- zaś zgodnie z wynikami międzynarodowego badania European Social Survey z 2007 w działalność organizacji społecznych włączało się 13,6% dorosłych obywateli.
WOLONTARIUSZE 2008 – NIE SĄ BARDZIEJ ZAANGAŻOWANI
W 2007 roku wydawało się, że spadek liczby wolontariuszy częściowo rekompensowany jest rosnącą liczbą godzin, którą poświęcają oni na pracę społeczną oraz zwiększającym się odsetkiem osób pracujących społecznie w więcej niż jednej organizacji. Wyniki badania z 2008 roku nie potwierdzają tej tendencji – dalszemu spadkowi liczby wolontariuszy nie towarzyszy rosnące zaangażowanie wolontariuszy w pracę społeczną.
Ile czasu pracują? Ponad 5 godzin rocznie pracowało społecznie 68,5% wolontariuszy (a więc ok. 6% Polaków, podczas gdy w 2007 było to ok. 8%). Zmniejszyła się też grupa wolontariuszy, którzy pracy wolontarystycznej poświęcają więcej niż 50 godzin rocznie – w 2008 roku było to 16% wolontariuszy (1,6% Polaków), a w 2007 prawie 20% (2,6% Polaków).
Komu pomagają? W 2008 roku 20% wolontariuszy (a więc ok. 2% Polaków) zadeklarowało, że w ostatnim roku pracowało społecznie na rzecz więcej niż jednej organizacji (w 2007 roku było to 40% wolontariuszy, a więc niemal 6% Polaków).
Wolontariusze najczęściej wspierają swoją pracą:
- organizacje i grupy pomagające najuboższym
- organizacje i ruchy religijne, parafialne
- organizacje i grupy działające w sferze edukacji i wychowania
- Ochotniczą Straż Pożarną, GOPR, WOPR
KIM SĄ WOLONTARIUSZE?
Coraz mniejsza liczba wolontariuszy skłania do lepszego przyjrzenia się cechom, które sprzyjają aktywności społecznej. Kim są wolontariusze?
- Najwięcej wolontariuszy jest wśród osób z wyższym wykształceniem (generalnie można zaobserwować zależność – im wyższe wykształcenie, tym większa aktywność).
- Badania z kolejnych lat potwierdzają, że najczęściej w wolontariat angażują się osoby młode, zwłaszcza te między 15 a 19 rokiem życia (uczniowie i studenci). Relatywnie wysoki poziom aktywności obywatelskiej wykazują też osoby w wieku między 40 a 44 lata.
- W pracę społeczną częściej angażują się mieszkańcy wsi.
Jednak jeszcze bardziej, niż cechy metryczkowe, wpływają na postawę społeczną poglądy i przekonania.
- Osoby które uważają, że zwykły obywatel działając z innymi może rozwiązać lokalne problemy ponad dwa razy częściej angażują sie w wolontariat.
- Dwa razy częściej pracują społecznie osoby chodzące do kościoła co najmniej raz w tygodniu, niż te które praktykują rzadziej lub w ogóle.
- O połowę częściej są wolontariuszami osoby, które uważają, że „ogólnie rzecz biorąc ludziom, większości ludzi można ufać”.