Z najnowszego raportu Związku Przedsiębiorstw Finansowych, dotyczącego rynku hipoteki odwróconej w modelu sprzedażowym, wynika że fundusze hipoteczne zrzeszone w tej organizacji zarządzają nieruchomościami o wartości 110,6 mln zł.[1] Od 2010 roku fundusze wypłaciły klientom 22,7 mln zł z tytułu renty dożywotniej, a liczba administrowanych umów wzrosła kilkudziesięciokrotnie. Rynek, po wyhamowaniu w 2014 roku, znów zaczyna notować wzrosty, choć z niższą dynamiką niż ta, którą obserwowano przed 2014 rokiem. Najwięksi przedstawiciele branży oraz ZPF wciąż postulują o przepisy dedykowane tej usłudze i to w nich upatrują szansy na dynamiczny rozwój rynku.
Związek Przedsiębiorstw Finansowych podsumował dane obejmujące 10 lat działalności największych funduszy hipotecznych w Polsce. W raporcie można znaleźć informacje na temat liczby aktywnych umów, wartości aktywów, średniego metrażu zarządzanych nieruchomości, średniego wieku klientów i geograficznego rozkładu mieszkań.
Łączna wartość zarządzanych nieruchomości przekroczyła w 2020 roku 110 mln zł. Od 2010 do 2013 roku obserwowano dynamiczny przyrost w tym obszarze z 4,2 do 67,6 mln zł.[2] W tych latach dynamicznie rosła też liczba podpisywanych umów. W kolejnych latach wartość zarządzanych nieruchomości rosła znacznie wolniej i przyspieszyła dopiero w 2017 rosnąc do 75 mln, poprzez 83 mln w 2018, 91 mln w 2019 aż do 101,6 mln zł w 2020. Szacuje się, że w badanym okresie (od 2010 do 2020) średnie roczne tempo zmian wartości nieruchomości utrzymywało się na poziomie +20,6 proc. Większość zarządzanych przez fundusze nieruchomości (ok. 30 proc.) znajduje się w województwie mazowieckim. Drugim w kolejności jest województwo pomorskie. Na kolejnych miejscach znajdują się kolejno: województwo śląskie, dolnośląskie, małopolskie i wielkopolskie.
– Rynek hipoteki odwróconej w modelu sprzedażowym charakteryzuje się dużym potencjałem wzrostu, zarówno w Polsce, jak i na świecie. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat widać wahania dotyczące liczby zarządzanych nieruchomości, czy liczby podpisywanych umów. Warto jednak podkreślić, że obecna sytuacja gospodarcza w kraju, niskie świadczenia emerytalne, coraz bardziej niewydolny system emerytalny oraz rosnąca inflacja będą wpływały na większe zainteresowanie usługą, która może poprawić jakość życia seniorów na emeryturze – mówi Marcin Czugan, Prezes Zarządu Związku Przedsiębiorstw Finansowych.
Jak zmienił się rynek? Jak zmienili się konsumenci?
Od 2010 roku rynek zmienił się i ewoluował. Powstały Zasady Dobrych Praktyk, czyli zbiór norm etycznych stosowanych przez podmioty zrzeszone w ZPF. Coraz większa liczba osób, ale również decydentów, dostrzega, że hipoteka odwrócona powinna być częścią długofalowej polityki senioralnej realizowanej przez państwo. Sami seniorzy widzą w tej usłudze szansę na poprawienie swojej sytuacji finansowej na emeryturze.
– Przez te lata konsumenci stali się bardziej świadomi i wyedukowani, a my zaczęliśmy oferować rentę dożywotnią nawet osobom 55+. Dziś myślimy o poszerzeniu oferty i profilowaniu jej pod kątem konkretnych potrzeb. Na zagranicznych rynkach, seniorzy mają dostęp do wielu różnych narzędzi w ramach hipoteki odwróconej i naszym zdaniem jest dobry moment, by zaadaptować to rozwiązanie w Polsce – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. – Jedyna rzecz, która nie zmieniła się przez te wszystkie lata to przepisy prawne regulujące ten rynek i dedykowane tej usłudze. Wciąż posiłkujemy się przepisami Kodeksu Cywilnego przy konstruowaniu umów. Wciąż czytamy o tym, że nieprofesjonalne podmioty oraz osoby indywidualne dopuszczają się wyłudzeń i oszustw. Wciąż jesteśmy bezsilni, że ktoś niszczy dobrą reputację całego rynku i profesjonalnych podmiotów, które działają na nim od ponad dekady – dodaje Robert Majkowski.
Prace nad ustawą trwają od lat, ale końca nie widać
Jak wynika z raportu ZPF fundusze hipoteczne, w latach 2010-2020, wypłaciły seniorom blisko 23 mln zł. W samym 2020 roku wypłacono niewiele ponad 2 mln zł.[3] Rynek rośnie powoli, ale sukcesywnie. Mógłby znacznie szybciej, gdyby istniały odpowiednie przepisy dedykowane tej usłudze. Tymczasem od lat, zarówno fundusze hipoteczne, jak i osoby prywatne podpisując umowę renty dożywotniej opierają się na zapisach Kodeksu Cywilnego. Jak zauważa Ministerstwo Sprawiedliwości, w artykule opublikowanym 15.04.2021 r. na łamach Dziennika Gazety Prawnej: „Wykorzystywanie kodeksowej umowy dożywocia, która co do zasady powinna regulować stosunki osobiste między osobami bliskim, jako podstawy prawnej zawierania umów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, rodzi zastrzeżenia z punktu widzenia należytego zabezpieczenia interesów osób, które pozbywają się nierzadko całego dorobku życia w postaci nieruchomości. Umowy zawierane z przedsiębiorcami pozbawione są istotnych cech prawa dożywocia”.[4] Warto tu przypomnieć, że umowy zawierane z przedsiębiorcami, które wspomina MS stanowią mniej niż 1 proc. wszystkich umów dożywocia zawieranych w Polsce. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że tylko w 2020 roku podpisano łącznie 13 tys. umów dożywocia, a w ciągu ostatnich 10 lat ponad 170 tys. umów. Tymczasem fundusze hipoteczne podpisały w tym czasie mniej niż 1000 takich kontraktów.
– Skala naszej działalności, w porównaniu z umowami zawieranymi przez osoby indywidualne, to mikroskala. Rozmawiając o nowych przepisach trudno zatem mówić, że to właśnie umowy z przedsiębiorcami stanowią problem. Moim zdaniem jest wręcz przeciwnie. Profesjonalny rynek zapewnia wsparcie prawne seniorom, stosuje Zasady Dobrych Praktyk ZPF, ale to właśnie umowy prywatne stanowią większość, to one są często podważane, unieważniane, to one są najczęściej źródłem wyłudzeń. Osoby prywatne nie mają wiedzy i doświadczenia by podpisywać takie kontrakty i nie zawsze są w stanie wziąć na siebie ciężar wypłacania dożywotnich świadczeń przez 20, czy 30 lat – podkreśla Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
Kiedy finał prac nad ustawą?
Ministerstwo Sprawiedliwości przyznaje, że „prowadzone są obecnie prace legislacyjne dotyczące uregulowań kodeksowych, których celem jest dopełnienie rozwiązań służących ograniczeniu niepożądanych zjawisk w obrocie nieruchomościami, a w szczególności ograniczenie możliwości wyłudzenia nieruchomości od osób starszych”.[5] – Profesjonalna branża bardzo czeka na te przepisy i postuluje ich wprowadzenie od lat. Pamiętajmy, że celem takiej regulacji powinna być nie tylko poprawa jakości oferowanych usług i zwiększenie bezpieczeństwa seniorów, ale również ograniczenie działalności nieuczciwych podmiotów. W przeszłości byliśmy już bardzo blisko uchwalenia takiej regulacji, w postaci ustawy o dożywotnim świadczeniu pieniężnym – mówi Marcin Czugan, Prezes Zarządu Związku Przedsiębiorstw Finansowych.
Warto przypomnieć, że branża w 2012 roku stworzyła Zasady Dobrych Praktyk wyznaczające najwyższe standardy etyczne dla instytucji finansowych, brała udział w pracach nad przyjętą w 2014 roku Ustawą o odwróconym kredycie hipotecznym, od roku 2013 aktywnie uczestniczyła w pracach nad projektem Ustawy o dożywotnim świadczeniu pieniężnym (wycofanym z procesu legislacyjnego). W roku 2015 po raz pierwszy opublikowała list otwarty do polityków, decydentów, ekspertów rynkowych i mediów z postulatami dotyczącymi uregulowania rynku i wznowienia prac nad Ustawą. W roku 2018 podczas posiedzenia Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej fundusze hipoteczne wystosowały postulat i opublikowały list otwarty nawołując do regulacji branży. Jak wygląda rzeczywistość sześć lat później? Tak samo. Żadne przepisy nie powstały mimo zapewnień kolejnych resortów.
[1] Dane na koniec 2020 roku. Raport „Rynek hipoteki odwróconej w modelu sprzedażowym 2010-2020”,
Związek Przedsiębiorstw Finansowych
[2] Tamże.
[3] Tamże.
[4] Dziennik Gazeta Prawna, artykuł „Dożywocie jest w cenie”, 15.04.2021, autor Patryk Słowik
[5] Dziennik Gazeta Prawna, artykuł „Dożywocie jest w cenie”, 15.04.2021, autor Patryk Słowik
Źródło: Fundusz Hipoteczny DOM