Podczas 16 międzynarodowej Country Risk Conference, Coface wydał ostrzeżenie, że aktualny kryzys, którego epicentrum jest strefa euro, ma charakter systemowy. W roku 2012 gospodarka europejska odnotuje recesję na poziomie -0,1 proc., podczas gdy w Stanach Zjednoczonych ustabilizuje się wzrost na poziomie 1,6 proc., a w Japonii wzrost osiągnie poziom 1,8 proc.
Powyższa sytuacja pozwoli uniknąć powrotu do najgorszego stanu obserwowanego podczas kryzysu w latach 2008-2009, który charakteryzował się jednoczesną recesją wszystkich tych trzech rozwiniętych regionów. Wzrost w krajach rozwiniętych wyniesie w 2012 roku 1,1 proc. Gospodarki wschodzące powinny utrzymać wzrost na poziomie 5,1 proc., tracąc 0,6 punktu PKB w stosunku do roku 2011.
Strefą najbardziej narażoną na intensyfikację kryzysu strefy euro będą europejskie kraje rozwijające się – za pośrednictwem kanału handlowego i kanału zewnętrznych kredytów bankowych. Ponadto, wśród zagrożeń, które należy monitorować, wymienia się wyraźny powrót ryzyka politycznego w krajach wschodzących.
Przedsiębiorstwa w Europie – ofiary nowego światowego kryzysu systemowego
W okresie od drugiego półrocza 2009 r. do pierwszego półrocza 2011 gospodarka światowa mogła odetchnąć przez krótką chwilę. Od lata 2011 koniunktura na świecie pogarsza się, wraz z pogłębianiem się kryzysu w strefie euro. Coface zauważył wyraźne pogorszenie się zachowań płatniczych przedsiębiorstw od drugiej połowy 2011, kiedy to w sposób zauważalny nastąpił wzrost niespłaconych należności. W ciągu całego roku 2011 Coface zarejestrował wzrost zgłoszeń przeterminowanych należności na świecie o 19 proc., przy czym szczególnie odczuwalny był wzrost takich przypadków dla firm ze strefy euro (28 proc.).
Pogorszenie średniej siły przedsiębiorstw świadczy o tym, że kryzys wszedł w nową fazę i – w momencie załamania się sytuacji we Włoszech – osiągnął globalny wymiar systemowy. Sytuacja wydaje się różnić od szoku z roku 2008 nie tylko z racji bardzo istotnego efektu skali, ale także z powodu zwiększenia wzajemnych powiązań finansowych i narażenia banków wspólnotowych i pozawspólnotowych w Europie na zadłużenie publiczne.
„Wobec braku szybkiej reakcji instytucji na kryzys, negatywne prognozy rynku finansowego wzbudziły nieufność uczestników realnej gospodarki. Paradoksalnie, kryzys odbija się rykoszetem na przedsiębiorstwach – zarządzanych teraz lepiej niż kiedykolwiek. W roku 2012 połączenie osłabionego wzrostu w Europie i możliwego kryzysu kredytowego może mieć istotny wpływ na ryzyko kredytowe przedsiębiorstw” – podkreśla François David, prezes Coface.
Wobec pogarszającej się sytuacji, Coface obniżył o jeden stopień, do A4, ocenę Włoch (osłabionych masowym długiem publicznym) oraz Hiszpanii (obciążonej zadłużeniem sektora prywatnego). Te dwie wielkie gospodarki Europy południowej ucierpią także z powodu obniżenia aktywności w 2012 roku. Od początku roku 2011 Coface odnotowuje w obu krajach ok. 50 proc. wzrost zgłoszeń przeterminowanych należności przedsiębiorstw. Wzrost wrażliwości europejskich krajów rozwijających się na spadek popytu w Europie
Europejskie kraje rozwijające się najbardziej odczują zmniejszenie popytu i przepływów finansowych w strefie euro. Ponieważ banki zachodnioeuropejskie narażone są na długi publiczne w strefie euro, będą one zmuszone do obniżenia wsparcia dla swoich spółek zależnych, co z kolei będzie miało niekorzystny wpływ na możliwość udzielania kredytów przedsiębiorstwom. Tymczasem wierzytelności banków europejskich stanowią 70 proc. PKB w Europie Wschodniej. Szacuje się również, że 1/5 wzrostu w Europie Wschodniej w ostatnim dziesięcioleciu wynikała z dynamiki kredytów transgranicznych. Europejski kryzys kredytowy wywrze istotny wpływ na działalność w europejskich krajach rozwijających się, których gospodarki charakteryzują się ponadto poważnym zadłużeniem dewizowym w sektorze prywatnym.
Gospodarki otwarte doświadczą obniżenia wzrostu o połowę: z 4,1 proc. w roku 2011 do 2 proc. w roku 2012. Oceny A2 dla Czech i Słowenii, a także A3 dla Słowacji zostały umieszczone na negatywnej liście obserwacyjnej. Węgry, stojące wobec zwiększonej nieufności inwestorów, otrzymały obniżoną ocenę B. Narażenie na ryzyko we Włoszech oraz osłabienie działalności wynikające z drastycznej różnicy kursów wymiany spowodowały, że Coface obniżył do B ocenę dla Chorwacji.
Kraje wschodzące w pułapce nawrotu ryzyka o charakterze politycznym
Fala wydarzeń politycznych w Afryce Północnej oraz na Bliskim Wschodzie stanowiła w roku 2011 punkt zwrotny dla państw rozwijających się, co wiąże się z nawrotem ryzyka o charakterze politycznym. W roku 2011 Coface odnotował wiele przypadków niespłaconych należności w związku z istnieniem ryzyka politycznego. Falę obalania reżimów tłumaczyć można wzrostem pragnienia zmiany i odnowy w społeczeństwach krajów rozwijających się. Tłumaczy ją także głęboki problem frustracji gospodarczej i politycznej, zwiększony rozszerzaniem się klas średnich i przemianami społeczno-kulturowymi (dostęp do Internetu, mniejsza dzietność, podróże).
W demokracjach rozwijających się, takich jak kraje latynoamerykańskie, istniejące frustracje przekładają się na wzrost przestępczości, podczas gdy w ustrojach autorytarnych – w przypadku niezdolności państwa do spełnienia coraz pilniejszych aspiracji społeczeństwa, zarówno w kwestii praw politycznych, jak i dostępu do pracy i przedsiębiorczości – dochodzi do zmiany reżimu.
Proces transformacji politycznej, który ma miejsce w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie nie pozostaje bez konsekwencji dla oceny niektórych państw. Ocena Egiptu, którego finanse publiczne i konta zewnętrzne poddawane są silnym naciskom, została zmniejszona do poziomu C, głównie z powodu niepewności scenariusza politycznego dla roku 2012. W Syrii, której ocenę obniżono do poziomu D, sytuacja jest bardzo napięta, a sankcje międzynarodowe będą miały negatywny wpływ na wzrost gospodarczy i finanse publiczne.
Coface zdecydował o zdjęciu oceny D dla Nigerii z pozytywnej listy obserwacyjnej. Problemy zarządzania pozostają kluczowym elementem ryzyka niewypłacalności podmiotów w tym kraju.
*Oceny ryzyka krajów prowadzone przez Coface określają średni poziom ryzyka niewypłacalności przedsiębiorstw w danym kraju w ramach prowadzonych przez nie transakcji handlowych.
Ocena nie dotyczy długu publicznego. Aby dokonać oceny, Coface analizuje łącznie perspektywy gospodarcze, polityczne i finansowe kraju, doświadczenia Coface nt. płatności firm oraz klimat dla biznesu.
Oceny przyznawane są w siedmiostopniowej skali: A1, A2, A3, A4, B, C, D (zgodnie ze wzrostem ryzyka).
Źródło: Coface