Od kilku lat rozwija się w Polsce rynek obligacji korporacyjnych. Do tej pory z tej możliwości pozyskiwania środków skorzystało kilkaset firm. Ścieżki są więc już przetarte, co powoduje, że emitowanie obligacji staje się coraz prostsze i tańsze, a tym samym bardziej popularne, stając się alternatywą lub uzupełnieniem wobec finansowania kredytem bankowym.
Co ważne, ta forma zdobywania kapitału jest dostępna nie tylko dla dużych firm, ale także mniejszych przedsiębiorców, a przy tym ma wiele zalet, w porównaniu nie tylko z kredytem, ale i emisją akcji.
Do niedawna jedynym źródłem zewnętrznego finansowania działalności i rozwoju firm był kredyt bankowy. Ze względu na koszty, procedury związane z jego uzyskaniem, zmienne zależne od koniunktury oraz nastawienie banków do przedsiębiorców, nie była i nie jest to zbyt popularna usługa, szczególnie wśród małych i średnich firm. W ciągu ostatnich kilku lat, po kryzysie finansowym na świecie, dostęp do kredytowania stał się zdecydowanie trudniejszy. Z kolei emisja akcji na rynku kapitałowym wiąże się z dość skomplikowanymi procedurami oraz licznymi obowiązkami, a przede wszystkim wymaga oddania części kontroli nad firmą i własności inwestorom zewnętrznym, nabywającym akcje. Pozyskanie kapitału z obligacji jest formą pośrednią między kredytem a emisją akcji, bliższą jednak finansowaniu długiem. Charakteryzuje się jednocześnie dużym stopniem elastyczności w określaniu warunków tego finansowania, dostosowanym do potrzeb i możliwości przedsiębiorcy, zarówno w odniesieniu do kwoty, terminów i warunków spłaty, jak i wysokości oprocentowania. Wszystkie te elementy są przedmiotem negocjacji prowadzonych na zasadzie równości stron, uwzględniających warunki panujące na rynku finansowym.
Zasady emisji obligacji określają przepisy Ustawy o obligacjach z 29 czerwca 1995 r., znowelizowanej w 2000 r. Obecnie przygotowywana jest zmiana tych przepisów, mająca na celu stworzenie lepszych warunków rozwoju rynku papierów dłużnych firm, które wejdą w życie prawdopodobnie z początkiem 2015 r. Zarówno obecnie obowiązujące, jak i projektowane przepisy są niezbyt skomplikowane, a co najważniejsze, uwzględniają specyfikę i potrzeby różnych grup potencjalnych emitentów, a więc małych firm, jak i dużych korporacji, nie stwarzając niepotrzebnych barier. Według nich, obligacje emitować może każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, posiadający osobowość prawną lub działający w formie spółki komandytowo-akcyjnej. Ustawa nie wprowadza żadnych ograniczeń ani co do charakteru działalności emitenta, ani co do jej skali, a więc także wielkości emisji obligacji. W praktyce emitować obligacje może każda firma, której celem jest działalność zarobkowa.
Obligacja jest papierem wartościowym, stwierdzającym że jej nabywca udzielił emitentowi pożyczki, którą ten ostatni zobowiązuje się zwrócić w określonym czasie. Wszystkie warunki udzielenia pożyczki, jej zwrotu oraz wynagrodzenia, są określone w treści obligacji. Obligacja stanowi więc swego rodzaju umowę między jej emitentem a nabywcą oraz jest dokumentem stwierdzającym fakt udzielenia pożyczki i zawierającym zobowiązanie emitenta do zwrotu pożyczonego kapitału wraz z ustalonymi świadczeniami na rzecz pożyczkodawcy, polegającymi najczęściej na wypłacie odsetek.
Fakt, że zasady emisji obligacji, a więc także najważniejsze elementy relacji między emitentem a nabywcą obligacji, określone są w drodze przepisów ustawy, powoduje że obie strony poruszają się w tym zakresie według pewnych stałych i jasno określonych zasad, nie ograniczających jednocześnie swobody w określaniu konkretnych i szczegółowych warunków, ustalanych między emitentem a nabywcą obligacji, takich jak na przykład okres spłaty, terminy i wysokość wypłacanych odsetek, zasady zabezpieczenia spłaty itp.
Te regulacje, wraz z funkcjonowaniem prowadzonego przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie segmentu, na którym możliwy jest handel obligacjami firm, stworzyły warunki, dzięki którym rynek korporacyjnych papierów dłużnych od kilku lat bardzo dynamicznie się rozwija, zaspakajając potrzeby zarówno przedsiębiorców, potrzebujących kapitału, jak i inwestorów, poszukujących atrakcyjnych możliwości jego ulokowania.
Piotr Dziura
Członek Zarządu GERDA BROKER