W Polsce obecnie emocjonalne podejście do zarządzania własnymi finansami ustępuje miejsca racjonalnemu spojrzeniu na domowy budżet. To wyraźna ewolucja u Polaków w tej kwestii. Na tle Europy jesteśmy aktualnie realistami pozytywnie patrzącymi w długoterminową przyszłość, gdzie zajmujemy 3. miejsce pod względem istotności pieniędzy.
Wyprzedzają nas jedynie Czechy i Luxemburg. Niemniej Polacy pewnych zachowań finansowych nadal się uczą, dlatego niekiedy brakuje im efektywnej kontroli nad nimi.Takie wnioski między innymi płyną z globalnego badania GfKprzeprowadzonego dlaNationale-Nederlanden w 14 krajach starego kontynentu, w tym w Polsce.
Chcemy oszczędzać
Odsetek gospodarstw domowych, których stałe dochody pozwalają na zaspokojenie bieżących potrzeb wzrósł z 36% w 1995 roku do 81% w 2015. To oznacza, że w zdecydowanej większości gospodarstw pojawiły się wolne środki finansowe. A w konsekwencji powstał obszar do decyzji jak nimi gospodarować i na co przeznaczać.
Jako społeczeństwo odrobiliśmy przez ostatnie 20 lat ogromną lekcję związaną z myśleniem o finansach. Pomimo tego, jeszcze bardzo wiele przed nami. Warto na przykład zauważyć, że w Polsce jest statystycznie wyższy, niż w całej Europie oraz naszym regionie geograficznym, odsetek osób wątpiących w posiadanie kontroli nad własnymi finansami (EU – 13%, CEE – 12%, Polska – 16%) – mówi Michał Nestorowicz, kierownik badań i analiz Nationale-Nederlanden.
Należy jednak zwrócić uwagę, że Polakom aktualnie bliższe są kwestie oszczędzania niż inwestowania. Ponieważ, jak wynika z przeprowadzonych badań, 61% respondentów posiada już konto oszczędzające. Podczas gdy produkt inwestycyjny – już tylko co dziesiąty badany.
Nie podejmujemy ryzyka, ale chcemy się rozwijać
Jedną z przyczyn takiego zachowania jest fakt, że jako naród nie jesteśmy skłonni do podejmowania ryzyka. W znacznej przewadze są wśród nas zwolennicy bezpiecznych strategii finansowych (43% vs. 33%). Innym czynnikiem zniechęcającym do korzystania z bardziej złożonych instrumentów finansowych jest konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy. A w tej dziedzinie Polacy nie czują się zbyt pewnie. Niespełna połowa, bo 44% z nas uważa, że dysponuje wystarczającymi umiejętnościami, żeby zaplanować swoją przyszłość finansową.
Warto zaznaczyć, że 39% badanych wyraża natomiast chęć poszerzenia własnej wiedzy na temat produktów finansowych. Szczególnie otwarte – aż 50% – na taką możliwość są osoby młode 18-24-letnie, które dopiero wkraczają w etap samodzielności finansowej -podkreśla Michał Nestorowicz.
Należy także zaznaczyć, że osoby młode – 18-24-letnie – reprezentują ciekawe podejście do samoświadomości finansowej. Wynika to z faktu, że całe życie spędzili w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Znacznie szybciej zyskują więc poczucie, że ich przyszły poziom życia decyduje się tu i teraz. 37% z nich twierdzi, że ich finansowa przyszłość już się rozpoczęła, a tylko 7% jej start widzi za 10 lat lub więcej. Przykładowo jedynie połowa osób w wieku 35-49 lat ma poczucie, że ich finansowa przyszłość już się zaczęła, a 15% lokuje ją w horyzoncie czasowym wynoszącym 10 lat lub więcej.
Podobnie jak w Europie
Jak pokazują przeprowadzone badania, Polaków i Europejczyków łączy niemal identyczny odsetek osób, żyjących dniem dzisiejszym, które nie przejmują się tym, co przyniesie przyszłość. Stanowi to ok. 30% respondentów. Przy czym co piąty Polak nie czuje się odpowiedzialny za kształtowanie swojej przyszłości finansowej. I choć postrzegamy naszą sytuację jako mało przewidywalną – na co wskazuje 31% badanych – to należy podkreślić, że trudno Polakom odmówić pozytywnego nastawienia do życia – na co wskazuje 51% badanych.
Jednakże, brak kontroli nad finansami i problemy z tego wynikające wiążą się dla Polaków ze stresem – deklaruje to65% badanych.To wyższy odsetek niż ogółem w Europie (56%). Pod tym względem wyprzedzają nas jedynie Grecy (72%).Wynika to z faktu, żepieniądze stanowią dla nas ważny element życia. Ponadto,im więcej mamy pieniędzy, tym większe nasilenie emocji. Wśród takich osób 83 proc. respondentów potwierdza, że odczuwa stres związany z zarządzaniem finansami- zaznacza ekspert Nationale-Nederlanden.
Przyszła emerytura
Niepokojąca jest także nadal dość niska świadomość Polaków dotycząca ich sytuacji finansowej po przejściu na emeryturę. Tylko mniej więcej co trzeci respondent deklarował, że wie, ile pieniędzy będzie wtedy potrzebować i jakie świadczenie będzie otrzymywać. Świadomość rośnie wraz z wiekiem – choć w sposób istotny wyższa jest dopiero wśród 50-65-latków (~40%). Niestety możliwości zaoszczędzenia na wygodną emeryturę w tym okresie są już ograniczone. Tymczasem wczesne rozpoczęcie odkładania na przyszłość umożliwia zgromadzenie większego kapitału kosztem mniejszych comiesięcznych wyrzeczeń – podkreśla Artur Noga-Bogomilski, ekspert GfK.
Nationale-Nederlanden