Docelowo reforma systemu emerytalnego powinna dotyczyć wszystkich jego segmentów, czyli tzw. trzech filarów. Jej podstawowym celem powinno być zwiększenie bezpieczeństwa finansów publicznych państwa.
Do osiągnięcia tego celu należy dobrać odpowiedni zestaw instrumentów oraz rozwiązań
instytucjonalnych. W zakres instrumentów mogą wchodzić m.in.: zmiany waloryzacji emerytur (uzależnione od cyklu koniunkturalnego), dostosowanie wieku przechodzenia na emeryturę do wydłużania się oczekiwanego okresu trwania Życia, nieopodatkowanie wypłat z III filaru.
Zmiany instytucjonalne powinny zmierzać do obniżenia kosztów funkcjonowania ZUS, KRUS,
OFE i elementów III filaru. Koszty ZUS można znacznie zmniejszyć przekazując urzędom
skarbowym zadanie zbierania składek. ZUS zajmowałby się jedynie wypłatą świadczeń.
Reforma OFE powinna zmierzać do pełniejszego otwarcia rynku oraz umożliwienia znacznie
większej dywersyfikacji portfela. Zmniejszenie zakresu regulacji oraz wzrost konkurencji na
rynku funduszy emerytalnych powinien doprowadzić do dalszego zmniejszenia kosztów
funkcjonowania OFE.
Przed podjęciem decyzji dotyczących pożądanego kształtu systemu emerytalnego zaleca się m.in.:
– zbadanie długookresowej wiarygodności waloryzacji składek do ZUS (w kontekście
nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 2004 r.),
– zbadanie (przeprowadzenie symulacji) skali dodatkowych obciążeń wynikających
ze zmiany struktury demograficznej i rozważenie, jak to wpłynie na przyszły wzrost
gospodarczy oraz na inne założenia dotyczące wpływów do ZUS.
Należy podjąć działania zmierzające do zaliczenia OFE do sektora finansów
publicznych co najmniej w części obligacyjnej portfela funduszy emerytalnych.
Rozwiązaniem problemu z deficytem finansów publicznych oraz długiem publicznym mogłoby
być zaliczenie OFE do sektora finansów publicznych. Dzięki temu instrumenty długu
publicznego znajdujące się w portfelach OFE nie byłyby ukazywane w statystykach długu
publicznego, podobnie jak to ma miejsce np. w przypadku obligacji, zarządzanych przez
Fundusz Rezerwy Demograficznej ZUS.
Jest to rozwiązanie, które – nie zmieniając ekonomicznego znaczenia II filaru (kapitałowego) – spowoduje zmianę prawnego i statystycznego traktowania części obligacyjnej portfela OFE poprzez następujące kroki:
1. Wyodrębnienie subfunduszu obligacji skarbowych z aktywów OFE.
2. Przekazanie własności aktywów subfunduszu obligacyjnego z OFE do ZUS oraz
pozostawienie w gestii OFE/PTE zarządzania tymi aktywami.
Mechanizm działania powinien być następujący:
– ZUS otwiera indywidualne subkonta dla członków OFE, o wartości posiadanych przez
nich jednostek udziałowych w subfunduszu obligacyjnym,
– Wartość udziałów subfunduszu obligacyjnego jest uwzględniana przy podawaniu
wartości zarządzanych przez PTE/OFE aktywów członka funduszu w II filarze
(kapitałowym),
– Subfundusz obligacyjny uwzględniany jest w ocenie wyników zarządzania OFE
w stosunku do benchmarku,
Składka przekazywana z ZUS do OFE mogłaby być dzielona proporcjonalnie, czyli 50:50.
Oznacza to przekazanie po 1,75% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne do ZUS i do OFE przy składce 3,5%, lub po 1,4%, przy poziomie 2,8%, gdyby transfer składki nie był zwiększany.
Ponadto należy podjąć rozmowy na temat traktowania OFE w Europejskim Systemie Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA2010.
1. Rozmowy z Eurostatem, Komisją Europejską oraz Radą Europejską powinny dotyczyć
zmiany sposobu traktowania OFE w systemie ESA 2010. Ujęcie statystyczne nie moŻe
motywować krajów do podejmowania działań szkodliwych z punktu widzenia
długoterminowej perspektywy finansów publicznych.
2. W szczególności, logiczną konsekwencją wprowadzanej przez ESA 2010 zasady,
Że w przypadku przejęcia przez sektor publiczny wpłaty (aktywów), którym towarzyszą
zobowiązania emerytalne, operacja taka nie będzie wpływać na poprawę salda
budżetowego w danym roku, byłaby zasada, Że przekazanie przez sektor publiczny składki
do OFE (czyli aktywów, które w przypadku pozostawienia ich w ZUS generowałyby
zobowiązanie emerytalne) będzie traktowane jako rozchód, a nie jako wydatek
powiększający deficyt sektora.
Niezależnie (komplementarnie) do ww. działań należy wprowadzić rozwiązania podnoszące
konkurencyjność i efektywność OFE poprzez ustalenie zewnętrznego benchmarku
i uzależnienie opłaty za zarządzanie (management fee) od rentowności osiąganej przez OFE w odniesieniu do benchmarku. Opłata za zarządzanie uzależniona powinna być od zwrotu z kapitału i wyników inwestycyjnych. Wymaga to oczywiście zniesienia obecnie
obowiązującego mechanizmu minimalnej stopy rentowności liczonej w odniesieniu do średniej rentowności wszystkich OFE. Nowy benchmark powinien być traktowany jako instrument do wpływania na strukturę portfela aktywów OFE. Powinny w nim znaleźć miejsce obligacje infrastrukturalne i municypalne, czy listy zastawne a także inwestycje zagraniczne, maleć natomiast powinien udział obligacji SP (sam fakt zmniejszenia udziału obligacji SP z ok. 50% obecnie do 10% w przyszłości winien mieć duży wpływ, ale można go jeszcze pomniejszyć stosując odpowiednio niższe wagi dla tych aktywów).
Europejski Kongres Finansowy