W ciągu najbliższego pół roku zastąpi on eksploatowany od stycznia 1999 roku w krajach UE zdecentralizowany system TARGET (trans-european automated real-time gross settlements express transfer system), czyli transeuropejski zautomatyzowany błyskawiczny system rozrachunków brutto w czasie rzeczywistym. Należy zaznaczyć, że system TARGET składa się z 15 krajowych systemów rozliczeń w euro w czasie rzeczywistym RTGS (real-time gross settlement systems) oraz mechanizmu płatności Europejskiego Banku Centralnego. TARGET umożliwiając szybkie dokonywanie płatności w euro między bankami i dużymi klientami w ramach UE, stanowił przesłankę integracji europejskiego rynku pieniężnego. Polski system płatności w euro jest połączony pośrednio z systemem TARGET – NBP rozlicza płatności w euro za pośrednictwem banku centralnego Włoch. Do 19 maja 2008 roku oba systemy rozrachunkowe TARGET i TARGET 2 będą funkcjonowały równolegle.
Za uruchomieniem w ramach UE kolejnej generacji systemu TARGET przemawiało kilka czynników:
konieczność zharmonizowania rozliczeń w euro poprzez stworzenie wspólnej platformy technicznej do ich przeprowadzania;
– potrzeba uproszczenia struktury i obniżenia poziomu kosztów operacji rozliczeniowych w ramach UE;
– konieczność sprostania dodatkowemu popytowi na usługi rozliczeniowe w UE wynikającemu z poszerzenia w 2004 i 2007 roku Unii o nowe kraje członkowskie.
System TARGET 2 stworzony został na zlecenie Eurosystemu w ciągu 4 lat przez trzy banki centralne: Francji, Niemiec i Włoch. Banki te zbudowały wspólną platformę elektroniczną, na której opiera się nowy system rozliczeniowy.
TARGET 2 będzie należał od największych systemów płatniczych na świecie, obok amerykańskiego systemu rozrachunkowego FEDWIRE i globalnego systemu rozliczeń walutowych Continuous Linked Settlement (CLS).
Chęć uczestnictwa w systemie TARGET 2 zadeklarowały wszystkie banki centralne krajów unijnych oprócz Szwecji. W pierwszej kolejności do TARGET 2 przystąpiło 8 krajów UE: Austria, Luksemburg, Niemcy, Słowenia, Cypr, Litwa, Łotwa i Malta. Przejście NBP na wspólną platformę rozrachunków w euro jest planowane na 19 maja 2008 roku. Do tego czasu także pozostałe kraje przystąpią do systemu TARGET 2.
Wraz z uruchomieniem systemu TARGET 2 uczyniono istotny krok w kierunku pełnego zintegrowania infrastruktury finansowej w Unii Europejskiej. Głównym celem tego przedsięwzięcia jest wzmocnienie Europy jako jednego z najważniejszych centrów finansowych na świecie. Realizacji tego celu sprzyjać ma neutralność polityczna systemu rozrachunków wielkokwotowych TARGET 2, co znajduje wyraz w jego następujących cechach:
– systemy bankowe krajów należących do TARGET 2 traktowane są jednakowo, tzn. żaden kraj nie może być traktowany preferencyjnie;
– banki centralne i banki komercyjne ze wszystkich krajów UE mają takie same prawa do korzystania z usług rozliczeniowych świadczonych przez TARGET 2;
– wszystkich uczestników obowiązują takie same stawki opłat, przy czym nie różnicuje się opłat w obrocie krajowym i w obrocie transgranicznym między krajami członkowskimi UE;
– zasady działania TARGET 2 są zgodne ze zdecentralizowaną strukturą Eurosystemu.
TARGET 2 służy przede wszystkim do realizacji ekspresowych płatności w euro opiewających na duże sumy między bankami krajów UE, np. za pomocą tego systemu rozrachunkowego rozliczane są miliardowe transakcje zawierane na unijnych rynkach pieniężnych i walutowych. Umożliwia on dokonywanie płatności w sposób szybki, bezpieczny i w oparciu o jednolite standardy na całym obszarze UE.
Poprzez system TARGET transakcje są rozliczane w kwotach brutto, tzn. każda transakcja jest pojedynczo rozliczana (w przeciwieństwie do systemów rozrachunkowych netto, w których na koniec dnia następuje rozliczanie saldami netto). Po pomyślnym zakończeniu procesu migracji systemów rozrachunkowych banków do systemu TARGET 2, przewidzianym na 19 maja 2008 roku, poprzez TARGET 2 będzie się rozliczało więcej transakcji niż miało to dotychczas miejsce w starym systemie TARGET. W drugim kwartale 2007 roku w systemie tym rozliczano każdego dnia przeciętnie 376 tysięcy transakcji o łącznej wartości 2,4 biliona euro.
TARGET 2 jest „systemem systemów”. Oznacza to, że może on być wykorzystywany przez inne systemy rozrachunkowe, np. systemy zajmujące się rozliczaniem obrotu papierami wartościowymi bądź systemy płatności masowych.
TARGET 2 w porównaniu ze swoim poprzednikiem posiada następujące zalety:
– znacznie ułatwia bankom zarządzanie płynnością. Dzięki istnieniu jednolitej platformy technicznej banki mogą cały swój obrót płatniczy z obszarem UE realizować poprzez jedno konto w banku centralnym.
– Dostarcza bankom w systemie online obszernych informacji, które są potrzebne do racjonalnego sterowania płynnością.
– W wyniku technicznej konsolidacji rozliczeń koszty realizacji płatności bankowych w ramach UE ulegają znacznemu obniżeniu.
– System TARGET 2 łączy korzyści wynikające z istnienia scentralizowanej platformy rozliczeniowej z korzyściami z indywidualnego doradzania klientom w zakresie problematyki płatniczej. Aby zagwarantować klientom, że przy doradzaniu im wyboru optymalnej formy płatności każdorazowo uwzględniana będzie specyfika narodowa, pozostawiono utrzymywanie stosunków z klientami w kompetencjach ich macierzystego banku centralnego.
– Płatności dokonywane poprzez system TARGET 2 – podobnie jak w poprzednim systemie rozrachunków brutto – nie są narażone na ryzyko kredytowe, ponieważ kluczową rolę w tym systemie odgrywają banki centralne.
– Dzięki przejrzystości sytemu TARGET 2 i wbudowaniu weń mechanizmu umożliwiającego sterowanie płynnością ograniczone zostało dla stron korzystających z tego systemu także ryzyko płynności.
– Ma on budowę modułową, co umożliwia stopniowo poszerzanie jego funkcji, np. o udzielanie kredytu overnight.
– Wprowadzenie TARGET 2 związane jest z ujednoliceniem opłat za dokonywanie rozliczeń na całym obszarze UE, tzn. opłaty za realizację płatności zagranicznych w tym systemie są takie same jak należności za płatności krajowe.
TARGET 2 jest kołem zamachowym integracji rynków pieniężnych w ramach UE, na których banki mogą lokować nadwyżkowe środki pieniężne i pożyczać sobie pieniądze w celu zachowania płynności. W kręgach finansowych istnieje przekonanie, że pomyślne wyniki w zakresie integracji rynków pieniężnych i funkcjonowania rozrachunków bankowych brutto będą stymulowały integrację w pozostałych segmentach rynku finansowego w ramach UE.
Alternatywnym rozwiązaniem dla banków europejskich w stosunku do systemu TARGET jest prywatna platforma EURO 1. Dokonuje ona również rozliczeń opiewających na wysokie kwoty, ale według zasady netto. Rozliczeniu pod koniec dnia podlegają więc jedynie salda wynikające ze wzajemnej kompensacji należności i zobowiązań. W drugim kwartale 2007 roku poprzez system Euro 1 każdego dnia rozliczano przeciętnie 214 tys. transakcji o łącznej wartości 224 mld euro.
Autor jest profesorem Instytutu Handlu Zagranicznego Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego