Poglądy uczestników rynku na to, czy spowolnienie gospodarcze mamy już za sobą, są rozbieżne. Jednak wzrost cen akcji na warszawskiej giełdzie w ubiegłych trzech kwartałach i zainteresowanie ostatnimi dużymi ofertami publicznymi wróżą optymistyczny scenariusz na rok 2010. Dotyczy to także rynku fuzji i przejęć.
Wszystko wskazuje na to, że zakończył się czas nieracjonalnych – w ocenie potencjalnych inwestorów – oczekiwań akcjonariuszy z roku 2007.Ostatnie wydarzenia – takie jak kolejne wezwania na akcje spółek publicznych przez fundusze inwestycyjne – dowodzą, że inwestorzy postrzegają obecny czas jako odpowiedni do dokonania inwestycji.
Z drugiej strony, obecny poziom wycen przedsiębiorstw mocno odbił się od dna, w porównaniu do zaniżonego – w wyniku załamania się rynków – poziomu z roku 2008. Wobec tego akcjonariusze wydają się bardziej skłonni do akceptacji warunków finansowych sprzedaży należących do nich spółek. Przy założeniu ostrożnej, ale jednak zwiększającej się gotowości banków do finansowania transakcji, rok 2010 może przynieść skokowy wzrost liczby transakcji fuzji i przejęć, zarówno na rynku giełdowym, jak i prywatnym.
Transakcje fuzji i przejęć to procesy bardzo złożone – zarówno z punktu widzenia inwestora, jak i nabywanej spółki – wymagające uwzględnienia zagadnień z różnych dziedzin. Zanim nastąpi inwestycja, konieczne jest przeprowadzenie szeregu przygotowań, które zapewnią prawidłowy i sprawny przebieg transakcji i będą chronić interesy danej strony. Dlatego na rynku trudno dziś spotkać procesy M&A, które odbywałyby się bez pomocy doradców – w tym prawników – na wszystkich etapach przygotowań do transakcji.
Przygotowanie do due diligence
Przyjęte jest, że kupujący analizuje – zazwyczaj z pomocą zaangażowanych doradców – całość działalności spółki pod kątem finansowym i prawnym, a często także bardziej wyspecjalizowanym, środowiskowym czy technicznym. Analiza taka, nosząca nazwę due diligence, ma na celu ograniczenie ryzyk inwestora, takich jak niedojście samej transakcji do skutku, ryzyko zaangażowania dodatkowych środków, utraty wartości inwestycji w przyszłości. Jednocześnie wyniki badania mogą być wykorzystane przez inwestora jako podstawa do negocjowania komercyjnych warunków transakcji, w tym najczęściej obniżenia ceny. Z tego powodu przedsiębiorstwo powinno być dobrze przygotowane do procesu zarówno od strony organizacyjnej, jak i merytorycznej.
W praktyce obsługa badania due diligence od strony przedsiębiorstwa może być realizowana przez wyznaczony zespół jego pracowników, jednak korzystnym i często spotykanym rozwiązaniem jest zaangażowanie w tym celu zewnętrznego doradcy. Jego główną rolą na tym etapie będzie:
- spojrzenie na spółkę z zewnątrz i przygotowanie na potencjalne pytania inwestora,
- przyjrzenie się możliwym problemom i zaproponowanie rozwiązań, zanim takie zagadnienie zostanie postawione przez inwestora jako przeszkoda dla realizacji transakcji lub jako powód modyfikacji jej warunków.
Przykładowo, przed transakcją warto doprowadzić do zakończenia sporów sądowych, uregulować stan prawny składników majątku – w tym np. doprowadzić do wykreślenia z rejestrów wpisanych obciążeń, których podstawa już wygasła – a także potwierdzić, że mandaty członków organów trwają.
Od strony organizacyjnej doradcy prawni mogą pomóc w przygotowaniu i zorganizowaniu niezbędnej dokumentacji na potrzeby badania przez inwestora.
Ochrona tajemnic przedsiębiorstwa w due diligence
Jak wskazuje praktyka, często spółka musi przejść przez badanie due diligence więcej niż jeden raz. Nie zawsze udaje się bowiem zakończyć negocjacje już z pierwszym inwestorem i proces sprzedaży jest powtarzany z kilkoma zainteresowanymi podmiotami. Wobec tego szczególne znaczenie ma ochrona tajemnic przedsiębiorstwa. W tym celu przed przystąpieniem do badania, przyjęte jest zawarcie umowy o poufności, która reguluje zakres i zasady dostępu do informacji o spółce oraz sposób postępowania z nimi także po zakończeniu procesu (np. poprzez zawarcie obowiązku zwrotu lub zniszczenia udostępnionych informacji).
Przebieg due diligence
Doradca prawny może także pośredniczyć w kontakcie z przedstawicielami inwestora. Takie rozwiązanie pozwala kadrze zarządzającej sprzedawanej spółki skoncentrować się na normalnej, bieżącej działalności spółki i nie poświęcać czasu na kwestie techniczne.
Negocjacje i przygotowanie dokumentów
Istotnym zadaniem doradcy prawnego w procesach M&A jest uczestnictwo w negocjacjach z inwestorem i przygotowanie dokumentacji. Umowa z inwestorem jest często zawierana z perspektywą kilku lub więcej lat i bywa najważniejszą transakcją w życiu właścicieli. Odpowiedzialność sprzedającego wobec inwestora, zapewnienie sobie odpowiednich praw wspólnika lub opcji wyjścia ze spółki na korzystnych warunkach, stanowią najważniejsze elementy kontraktu. Aby transakcja przyniosła założone korzyści, skorzystanie z doradców, których wiedza i doświadczenie może takie ryzyko zminimalizować, będzie naturalnym wyborem.
Oferta publiczna
Zdarza się, że w wyniku zmiany warunków rynkowych, akcjonariusze decydują o innej ścieżce rozwoju, np. wybierając publiczną ofertę akcji spółki. Proces wprowadzania akcji na giełdę – mimo że różni się od przygotowań do transakcji M&A – także wymaga prześwietlenia działalności spółki i opisania jej w prospekcie emisyjnym wraz z czynnikami ryzyka. W takim przypadku dokumentacja zebrana na potrzeby due diligence pozwala znacząco przyspieszyć przygotowanie prospektu i ofertę akcji.
Przy rosnącej konkurencji projektów oferowanych do wyboru inwestorom, na powodzenie transakcji M&A często decydujący wpływ ma krótki czas oraz sprawność jej realizacji. Przygotowanie sprzedających i samej spółki do przeprowadzenia procesu – poza efektami wymiernymi ekonomicznie – świadczy również o jakości zarządzania, które może być traktowane jako element oceny przedsiębiorstwa w transakcji.
Źródło: Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion i Żyto