Jest to tym ważniejsze, że prawidłowe wprowadzenie nowych rozwiązań do struktury korporacyjnej spółki może przynieść korzyści nie tylko akcjonariuszom, którzy będą mogli łatwiej wykonywać swoje uprawnienia korporacyjne, ale również samej spółce, która stanie się bardziej przyjazna dla inwestorów.
Wchodząca w życie 3 sierpnia 2009 r. nowelizacja Kodeksu spółek handlowych (Ksh), wprowadza istotne zmiany do regulacji dotyczących walnych zgromadzeń spółek akcyjnych. Nowe przepisy mają na celu implementację do polskiego prawa przepisów Dyrektywy 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym.
Nadrzędnym celem wspomnianej dyrektywy jest ułatwienie akcjonariuszom spółek notowanych na rynkach regulowanych wykonywania praw korporacyjnych – co wiąże się z szerszym zagadnieniem „poprawy ładu korporacyjnego publicznych spółek akcyjnych działających w Unii Europejskiej”. Poprawa taka ma się dokonywać przede wszystkim poprzez aktywizację akcjonariuszy. Ten cel z kolei powinien zostać osiągnięty dzięki ułatwieniu im wykonywania praw korporacyjnych.
Nowe zasady zwoływania walnych zgromadzeń
Zgodnie z treścią nowego art. 402(1) Ksh, walne zgromadzenie spółki publicznej ma być zwoływane poprzez:
- ogłoszenie na stronie internetowej spółki oraz
- w sposób określony dla przekazywania raportów bieżących w ustawie o ofercie publicznej.
Ogłoszenie to musi być umieszczone na stronie www na co najmniej 26 dni przed terminem odbycia się zgromadzenia. Znika zatem konieczność ogłaszania przez spółki publiczne o zwołaniu zgromadzenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym – co wiązało się do tej pory z koniecznością znacznie wcześniejszego podejmowania decyzji o zwoływaniu zgromadzenia (ze względu na terminy publikowania Monitora) oraz było, w gruncie rzeczy, kosztownym, mało efektywnym i archaicznym sposobem komunikowania się spółki z akcjonariuszami.
Przy okazji ustawodawca nałożył wprost na spółki publiczne obowiązek posiadania korporacyjnej strony internetowej (nowy art. 402(3) Ksh zawierający jednocześnie spis informacji jakie spółka musi umieszczać na stronie w związku ze zgromadzeniem) – co jednak wydaje się tylko usankcjonowaniem już istniejącej praktyki.
Ustawa bardzo dokładnie precyzuje treść ogłoszenia, w którym musi znaleźć się m.in. precyzyjny opis procedur dotyczących uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i wykonywania prawa głosu przez akcjonariuszy, a także pouczenie akcjonariusza o jego prawach związanych z walnym zgromadzeniem – takich np. jak prawo do zgłaszania projektów uchwał. Do tej pory zakres informacji, jakie spółka miała obowiązek przekazywać w ogłoszeniu, ograniczał się do podania daty, godziny i miejsca zgromadzenia, a także proponowanych zmian w statucie. Niewątpliwie celem ustawodawcy, który realizuje założenia Dyrektywy, jest wyczerpujące i precyzyjne poinformowanie akcjonariusza o jego prawach związanych ze zgromadzeniem oraz z aspektami organizacyjnymi zgromadzenia.
Zupełną nowością jest sposób określenia kręgu osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu. Stosownie do art. 406(1) Ksh, prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółki publicznej mają tylko osoby będące akcjonariuszami spółki na 16 dni przed datą walnego zgromadzenia (dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, tzw. record date). Natomiast według art. 406(4) Ksh, akcjonariusz spółki publicznej może przenosić akcje w okresie pomiędzy dniem rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu a dniem zakończenia walnego zgromadzenia.
Do tej pory akcjonariusz, który złożył w spółce imienne świadectwo depozytowe, nie mógł zbyć akcji do chwili zwrotu świadectwa podmiotowi wystawiającemu lub utraty jego ważności. W przypadku podjęcia decyzji o zbyciu akcji był on zatem zmuszony do odebrania od spółki świadectwa, a tym samym rezygnacji z udziału w zgromadzeniu. Po wejściu w życie nowelizacji Ksh akcjonariusz nie będzie musiał dokonywać wyboru pomiędzy zbyciem akcji a uczestnictwem w zgromadzeniu.
Istotnej zmianie uległ również sposób ustalania kręgu akcjonariuszy uprawnionych do udziału w zgromadzeniu. W odniesieniu do spółek publicznych dotyczy to w przeważającej większości akcjonariuszy posiadających zdematerializowane akcje na okaziciela. Akcjonariusz posiadający takie akcje powinien zgłosić żądanie wydania mu zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Żądanie takie powinno zostać zgłoszone nie wcześniej niż po opublikowaniu ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia i nie później niż w pierwszym dniu powszednim po dniu record date. Listę uprawnionych z akcji na okaziciela do udziału w zgromadzeniu ustala spółka na podstawie:
- akcji złożonych w spółce (dotyczy to akcji na okaziciela w formie dokumentu);
- wykazu sporządzonego przez podmiot prowadzący depozyt papierów wartościowych, który powinien przekazać taki wykaz spółce nie później niż na tydzień przed datą walnego zgromadzenia.
Głosowanie drogą korespondencyjną
Nowelizacja umożliwia również przeprowadzenie głosowania nad uchwałami drogą korespondencyjną – pod warunkiem, że możliwość taka zostanie przewidziana w regulaminie walnego zgromadzenia. Głosowania takie ma się odbywać się za pośrednictwem formularzy udostępnianych przez spółkę na korporacyjnej stronie internetowej.
Zgodnie z art. 411(2) § 1 Ksh, przy obliczaniu kworum oraz wyników głosowania uwzględnia się głosy oddane korespondencyjnie, które spółka otrzymała nie później niż w chwili zarządzenia głosowania na walnym zgromadzeniu. Ustawa przewiduje, że nieważne są głosy oddane na:
- innym dokumencie niż formularz przygotowany przez spółkę;
- na formularzu nie spełniającym wymagań ustawy lub dodatkowych wymagań przewidzianych statutem.
Do momentu podania wyników głosowania, głosy oddane korespondencyjnie nie mogą być ujawniane innym akcjonariuszom. Stają się one jawne dopiero w momencie ogłoszenia wyników głosowania.
Ustawa jednoznacznie dopuściła także możliwość odwołania przez akcjonariusza głosu oddanego korespondencyjnie. Taki głos może zostać odwołany, jeżeli oświadczenie o jego odwołaniu doszło do spółki nie poźniej niż w chwili zarządzenia głosowania. Oczywiście akcjonariusz, który skutecznie odwołał swój głos, może ponownie zagłosować korespondencyjnie albo zrobić to osobiście lub przez pełnomocnika.
Dopuszczalne jest również głosowanie korespondencyjne nad sprawami, nad którymi zgodnie z Ksh powinny się odbyć głosowania tajne, chyba że zabrania tego regulamin zgromadzenia. Ustawa dopuszcza również złożenie drogą korespondencyjną sprzeciwu do uchwały.
Udział w WZ za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej
Nowy art. 406(5) Ksh pozwala na stworzenie akcjonariuszom możliwości brania udziału w zgromadzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Nie jest to jednak obowiązek spółki – jeżeli będzie chciała udostępnić swoim akcjonariuszom tego typu możliwość, jest zobowiązana wprowadzić odpowiednie postanowienia do statutu.
Udział w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem komunikacji elektronicznej może, wedle ustawy, przybierać następujące formy:
- transmisji obrad walnego zgromadzenia w czasie rzeczywistym;
- dwustronnej komunikacji w czasie rzeczywistym, w ramach której akcjonariusze mogą wypowiadać się w toku obrad walnego zgromadzenia, przebywając w miejscu innym niż miejsce obrad walnego zgromadzenia;
- wykonywaniu osobiście lub przez pełnomocnika prawa głosu przed lub w toku obrad walnego zgromadzenia.
Zgodnie z zamysłem ustawodawcy, spółki mają sporą swobodę w wyborze środków, za pomocą których ma się odbywać komunikacja elektroniczna z akcjonariuszami biorącymi udział w zgromadzeniu. Przy czym udział akcjonariuszy w zgromadzeniu może podlegać jedynie takim wymogom, jakie są niezbędne do ich identyfikacji oraz zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji elektronicznej.
Wprowadzone do Ksh zmiany nie oznaczają jednak, iż ustawodawca dopuścił wprowadzenie instytucji tzw. wirtualnych walnych zgromadzeń. Walne zgromadzenie, co do zasady, nadal będzie się odbywało w określonym miejscu, w którym będzie obecny notariusz i zarząd.
Z przeprowadzaniem walnych zgromadzeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej może wiązać się szereg problemów – takich na przykład, jak kwestia konsekwencji prawnych usterek technicznych towarzyszących walnemu zgromadzeniu prowadzonemu z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (np. błędy w komunikacji powodujące zafałszowanie wyników głosowania, przerwa w transmisji itp.).
Ponadto, z uwagi na fakt, iż najbardziej istotne dla przeprowadzenia zgromadzenia normy znajdą się w statucie spółki – szczególnego znaczenia nabiera zakres wymogów, jakie spółka może postawić akcjonariuszom, którzy chcą w tej formie wziąć udział w zgromadzeniu. Jak wyżej wspomniano, wymogi takie muszą być ograniczone do niezbędnej identyfikacji akcjonariuszy oraz zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji elektronicznej. Z uwagi na nieostry zakres tych pojęć, można się spodziewać, iż taka regulacja może potencjalnie rodzić wiele praktycznych problemów już na etapie zmian w statucie spółki, które mają na celu umożliwienie akcjonariuszowi głosowanie drogą elektroniczną.
Wzmacnianie pozycji akcjonariuszy i rady nadzorczej
Nowelizacja wprowadza również szereg istotnych zmian wzmacniających pozycję rady nadzorczej oraz akcjonariuszy. Dotyczą one w szczególności:
przyznania radzie nadzorczej uprawnienia do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli rada uzna jego zwołanie za wskazane (nowy art. 399 § 2 Ksh) – przed nowelizacją rada nabywała to uprawnienie dopiero w momencie, gdy zarząd nie zwołał zgromadzenia w terminie 2 tygodni od zgłoszenia takiego żądania przez radę. Nowe przepisy ułatwiają procedurę zwołania zgromadzenia, w szczególności w sytuacji, gdy rada pozostaje w konflikcie z zarządem;
przyznania akcjonariuszom reprezentującym co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę głosów w spółce autonomicznego prawa do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia (nowy art. 399 § 2 Ksh) – do tej pory akcjonariusze posiadali takie uprawnienie jedynie w przypadku przyznania im go w statucie spółki. Statut spółki będzie mógł upoważnić także inne osoby do zwołania zwyczajnego lub nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w Ksh lub w statucie;
przyznania prawa akcjonariuszom reprezentującym co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego prawa do żądania od zarządu zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia. Gdyby zarząd nie zwołał zgromadzenia, akcjonariusze ci mogą zwrócić się do sądu o upoważnienie do zwołania zgromadzenia. Wcześniej takie prawo przysługiwało akcjonariuszom reprezentującym co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego spółki (nowy art. 400 Ksh);
przyznania akcjonariuszom reprezentującym co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego prawa do umieszczenia określonych spraw w porządku obrad zgromadzenia (nowy art. 401 Ksh) – wcześniej takie prawo przysługiwało akcjonariuszom reprezentującym co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego spółki i mogło być, z uwagi na nieprecyzyjność przepisów, zablokowane przez zarząd;
dopuszczenia split voting, czyli głosowania przez jednego akcjonariusza odmiennie z każdej posiadanej przez niego akcji (nowy artykuł 411(3) Ksh);
zniesienia w spółkach publicznych zakazu reprezentowania akcjonariusza spółki publicznej przez pełnomocnika będącego członkiem zarządu lub pracownikiem spółki. Jeżeli jednak taka osoba jest pełnomocnikiem, to udzielone jej pełnomocnictwo może uprawniać do udziału tylko w jednym walnym zgromadzeniu, a pełnomocnik ma obowiązek ujawnić akcjonariuszowi okoliczności wskazujące na istnienie, bądź możliwość wystąpienia, konfliktu interesów (ta sama reguła dotyczy pełnomocników będących członkami rady nadzorczej, likwidatorami, pracownikami spółki publicznej lub członkami organów albo pracownikami spółki lub spółdzielni zależnej od spółki publicznej). Ustawa wyraźnie zakazuje wymienionym wyżej osobom udzielania dalszych pełnomocnictw oraz nakazuje im głosować zgodnie z instrukcjami udzielonymi im przez akcjonariusza (nowy art. 412(2) Ksh);
doprecyzowania przepisów o udzieleniu pełnomocnictwa do głosowania na walnym zgromadzeniu, m.in. poprzez dopuszczenie udzielania takiego pełnomocnictwa w formie elektronicznej (dotyczy tylko spółki publicznej), dopuszczenie do reprezentowania przez pełnomocnika kilku akcjonariuszy – przy czym taki pełnomocnik może głosować odmiennie z akcji każdego akcjonariusza – czy też możliwość ustanowienia przez akcjonariusza, którego akcje są zapisane na więcej niż jednym rachunku papierów wartościowych, oddzielnych pełnomocników do wykonywania praw z akcji na każdym z rachunków (art. 412 i 412(1) Ksh);
doprecyzowania przepisów dotyczących podstaw odmowy udzielenia akcjonariuszowi informacji przez zarząd (art. 428 Ksh);
wprowadzenia wymogu publikacji wyników głosowań na stronie internetowej spółki (art. 421 § 4 Ksh).
(…)
Piotr Jaworek
Pełny tekst artykułu w nr 2(18) 2009 „Przegądu Corporate Governance”