Na wartość składki przypisanej brutto w ubezpieczeniach na życie miało wpływ mniejsze, w porównaniu z poprzednimi kwartałami, zainteresowanie Polaków oraz towarzystw ubezpieczeniami opartymi na produktach bankowych (tzw. polisolokaty lub anty-Belki). Ze sprzedaży tych produktów, ze względu m.in. na ryzyko kredytowe, spadek stóp procentowych, niską rentowność dla zakładów przy jednoczesnych wysokich wymaganiach kapitałowych oraz obowiązujących i przyszłych regulacjach dotyczących koncentracji lokat, zrezygnowały niektóre zakłady ubezpieczeń.
Mniejsza troska o życie
Analizując zmiany w strukturze składki przypisanej brutto w I półroczu 2009 r. w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. można zauważyć znaczący spadek udziału ubezpieczeń na życie (grupa 1 – ubezpieczenia na życie) – o 8,05 p.p. oraz wzrost udziału ubezpieczeń na życie związanych ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (grupa 3) – o 2,82 p.p. (w II kwartale br. wzrost o 1,03 proc., tj. 0,02 mld zł w stosunku do poprzedniego kwartału). Pozytywny wpływ na kształtowanie się wartości składki przypisanej brutto w grupie 3 może mieć obserwowana poprawiająca się koniunktura giełdowa. Nadal konkurencyjnymi w stosunku do ubezpieczeń związanych z UFK pozostają ubezpieczenia na życie i dożycie z wbudowanymi instrumentami pochodnymi (produkty strukturyzowane).
W strukturze ubezpieczeń bezpośrednich działu I na koniec II kwartału br. przeważały ubezpieczenia na życie (grupa 1) stanowiące 59,57 proc. składki przypisanej brutto. Ubezpieczenia na życie związane z UFK (grupa 3) stanowiły 22,49 proc. łącznej składki. Kolejną pozycję zajmują uzupełniające ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 5) reprezentujące 16,95 proc. składki. Udział ubezpieczeń posagowych (grupa 2) i rentowych (grupa 4) jest nadal nieznaczny i wynosi odpowiednio: 0,48 proc. i 0,25 proc. składki przypisanej brutto działu I.
Majątek w cenie
W I półroczu 2009 r. składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych osiągnęła 10,91 mld zł (wzrost o 5,21 proc., tj. o 0,54 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r.). Wśród spółek z działu II spadek wartości składki przypisanej brutto miał miejsce w przypadku dziewięciu grup ubezpieczeń. Największy spadek, o 0,41 mld zł, zanotowano w grupie 8 związanej z ubezpieczeniem majątku. Natomiast największy wzrost składki, o 0,09 mld zł, wystąpił w grupie 16 (ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych).
W strukturze ubezpieczeń działu II na koniec II kwartału 2009 r. dominowały ubezpieczenia komunikacyjne (grupa 3 i grupa 10) stanowiące łącznie 58,20 proc. składki przypisanej brutto, przy czym udział ubezpieczeń OC wynosił 23,87 proc., natomiast ubezpieczeń autocasco 34,34 proc. Drugą pozycję zajmowały ubezpieczenia majątkowe (grupa 8 i grupa 9), które dały łącznie 16,81 proc. składki. Dalej znajdują się ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 1 i grupa 2) o łącznym udziale w rynku wynoszącym 5,81 proc. oraz ubezpieczenia OC (grupa 13) o udziale 4,95 proc.
Aktywa
Wartość aktywów zakładów ubezpieczeń na koniec I półrocza 2009 r. wyniosła 140,36 mld zł, co oznacza wzrost o 1,72 proc. od początku roku, natomiast w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. o 5,52 proc. Główną pozycją aktywów zakładów ubezpieczeń były lokaty stanowiące 70,43 proc. sumy bilansowej oraz aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający, których udział w sumie bilansowej wyniósł 19,72 proc.
Aktywa zakładów ubezpieczeń na życie, równe 83,82 mld zł, spadły o 1,49 proc. od początku roku, natomiast wzrosły o 0,74 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. Udział lokat w strukturze aktywów zakładów ubezpieczeń działu I wyniósł 61,72 proc., a udział aktywów netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający wynosi 33,02 proc. Udział dłużnych papierów wartościowych i depozytów bankowych w lokatach zakładów ubezpieczeń działu I wyniósł odpowiednio: 63,18 proc. oraz 27,34 proc.
W zakładach pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych wartość aktywów wyniosła 56,54 mld zł, co stanowi wzrost o 6,88 proc. od początku roku, a w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. – o 13,52 proc. Główną pozycję w strukturze lokat stanowią dłużne papiery wartościowe i depozyty bankowe, których udział wynosi odpowiednio: 64,96 proc. oraz 17,88 proc. – więcej tabela. W odróżnieniu od całego sektora oraz od zakładów ubezpieczeń działu I dominującymi pozycjami w strukturze lokat zakładów ubezpieczeń działu II były dłużne papiery wartościowe i lokaty w jednostkach podporządkowanych, których udział w lokatach wyniósł odpowiednio: 66,91 proc. oraz 16,61 proc. Depozyty bankowe stanowiły jedynie 7,50 proc. ogółu lokat zakładów pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych.
Przychody z działalności lokacyjnej
Przychody z działalności lokacyjnej w I półroczu 2009 r. wszystkich zakładów ubezpieczeń wyniosły 5,64 mld zł, co oznacza spadek o 34,88 proc. (tj. o 3,02 mld zł) w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. W dziale I przychody te osiągnęły 2,86 mld zł (spadek 48,63 proc., tj. o 2,71 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r.), a w dziale II wyniosły 2,78 mld zł (spadek o 10,05 proc., tj. o 0,31 mld zł).
Przychody z działalności lokacyjnej zakładów ubezpieczeń w II kwartale 2009 r. osiągnęły 3,91 mld zł i były o 126,16 proc. (2,18 mld zł) wyższe niż w I kwartale br. Było to związane m.in. z wyższymi przychodami z akcji i udziałów w jednostkach powiązanych oraz z lokat terminowych i obligacji Skarbu Państwa. Przychody z lokat w dziale I wyniosły 1,82 mld zł (wzrost o 73,43 proc., tj. o 0,77 mld zł w stosunku do I kwartału 2009 r.), a w dziale II osiągnęły 2,09 mld zł (wzrost o 207,11 proc., tj. o 1,41 mld zł).
Rentowność działalności lokacyjnej stanowi podstawowe kryterium w ocenie zarządzania portfelem lokat. Wskaźnik rentowności działalności lokacyjnej wykazuje wyrażoną procentowo relację dochodów z lokat do średniej wartości lokat bilansowych. W I półroczu 2009 r. wartość tego wskaźnika dla całego sektora ubezpieczeń wynosiła 4,45 proc., przy czym w dziale I było to 3,95 proc., a w dziale II – 5,31 proc. W analogicznym okresie roku poprzedniego wskaźniki te wyniosły: –0,87 proc. dla całego sektora ubezpieczeń oraz –4,68 proc. dla zakładów ubezpieczeń działu I oraz 6,30 proc. dla zakładów ubezpieczeń działu II.
Wypłacone odszkodowania i świadczenia
Główną pozycję kosztów zakładów ubezpieczeń stanowią koszty związane z wypłatą odszkodowań i świadczeń wynikających z umów ubezpieczenia. W okresie I półrocza 2009 r. odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto sektora ubezpieczeń osiągnęły 20,92 mld zł, co oznaczało wzrost o 78,27 proc., tj. o 9,19 mld zł w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Kwota wypłaconych odszkodowań i świadczeń brutto przez zakłady ubezpieczeń na życie wyniosła 14,97 mld zł i wzrosła o 115,51 proc., tj. o 8,02 mld zł w stosunku do I półrocza 2008 r.
W dziale I w II kwartale br. zostało wypłaconych 8,41 mld zł odszkodowań i świadczeń brutto (73,83 proc. łącznych odszkodowań i świadczeń sektora ubezpieczeń), czyli o 28,06 proc. (o 1,84 mld zł) więcej niż w I kwartale 2009 r. Spadek odszkodowań wypłaconych brutto w porównaniu z I kwartałem 2009 r. wykazało 17 zakładów ubezpieczeń, a dwa zakłady wykazały wzrost powyżej 100 proc. Tendencje występujące w sprzedaży ubezpieczeń znajdują odzwierciedlenie w wypłacie odszkodowań i świadczeń. Na wzrost wartości odszkodowań i świadczeń miały wpływ o 43,69 proc. (o 2,12 mld zł) wyższe wypłaty odszkodowań i świadczeń w ramach grupy 1 (ubezpieczenia na życie), przede wszystkim w wyniku wygaśnięcia terminowych ubezpieczeń inwestycyjnych, tj. tzw. polisolokat i ubezpieczeniowych produktów strukturyzowanych.
W dziale II odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto w II kwartale 2009 r. wyniosły 2,98 mld zł i w porównaniu z I kwartałem br. wzrosły o 0,23 proc., tj. o 0,01 mld zł. Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto w przypadku 12 zakładów były niższe od wyników w I kwartale 2009 r., natomiast wzrost odszkodowań o ponad 100 proc. wykazały cztery zakłady ubezpieczeń. Wśród wypłaconych w II kwartale 2009 r. odszkodowań i świadczeń były również odszkodowania i świadczenia wypłacone w związku z ubezpieczeniami skutków burz, ulewnych deszczów i nawałnic, jakie wystąpiły po 22 czerwca 2009 r. i wynosiły one według stanu na 25 września br. 171 000,96 tys. zł (przy wartości rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia w wysokości 274 398,91 tys. zł).
Koszty działalności ubezpieczeniowej
Znaczącą pozycję wśród wydatków zakładów ubezpieczeń zajmują koszty działalności ubezpieczeniowej, które obejmują koszty akwizycji oraz koszty administracyjne. Koszty akwizycji obejmują m.in. wszelkie koszty bezpośrednie związane z pozyskiwaniem i zawarciem umowy ubezpieczenia, inkasem składki (np. prowizje agencyjne, koszty badań lekarskich, koszty ekspertyz). Obejmują również prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach płacone cedentom.
W I półroczu 2009 r. koszty działalności ubezpieczeniowej, po uwzględnieniu otrzymanych prowizji reasekuracyjnych, osiągnęły 5,32 mld zł, co stanowiło wzrost o 10,12 proc., tj. o 0,49 mld zł w porównaniu z I półroczem ub.r. W II kwartale br. koszty działalności ubezpieczeniowej wyniosły 2,75 mld zł i wzrosły w stosunku do poprzedniego kwartału o 7,28 proc., tj. o 0,20 mld zł. Zakłady ubezpieczeń poniosły na swoją działalność koszty w wysokości około 25 zł z każdych 100 zł składki przypisanej na udziale własnym, przy czym w ubezpieczeniach na życie około 21 zł, natomiast w ubezpieczeniach pozostałych osobowych i majątkowych 30 zł.
Na koniec I półrocza br. koszty akwizycji w zakładach ubezpieczeń ogółem osiągnęły 3,82 mld zł i były wyższe o 12,02 proc. (tj. 0,41 mld zł) w stosunku do I półrocza 2008 r. Koszty te w dziale I wyniosły 1,85 mld zł, a w dziale II 1,98 mld zł. Koszty te łącznie stanowiły 16,65 proc. składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń.
Koszty administracyjne obejmują koszty zarządu i administracji oraz ogólne koszty dotyczące działalności ubezpieczeniowej, takie jak: koszty utrzymania biur, koszty usług obcych, wynagrodzenia, koszty zużycia energii itp. W I półroczu 2009 r. koszty administracyjne zakładów ubezpieczeń wyniosły łącznie 1,75 mld zł, co oznaczało wzrost o 3,18 poc., tj. o 0,05 mld zł w stosunku do I półrocza 2008 r. W dziale ubezpieczeń na życie koszty te osiągnęły 0,79 mld zł, a w dziale ubezpieczeń pozostałych majątkowych i osobowych wyniosły 0,96 mld zł. Koszty administracyjne ogółem stanowiły 7,52 proc. składki przypisanej brutto* sektora ubezpieczeń. ?
*Składka przypisana brutto stanowi kwoty należne w trakcie okresu sprawozdawczego z tytułu zawartych umów, bez względu na to, czy kwoty te mogą odnosić się do całości lub części następnego okresu sprawozdawczego.
MAŁGORZATA DYGAS