Każdy podatnik, podlegający polskiemu systemowi podatkowemu, którego dochody nie zawsze są udokumentowane i zadeklarowane w corocznych rozliczeniach z fiskusem musi liczyć się z możliwością kontroli ze strony organów podatkowych.
Nie tylko ukryte źródła dochodów, ale i zgromadzone we wcześniejszych latach oszczędności mogą być przedmiotem zainteresowania urzędników skarbowych. Instytucją, która w tym zakresie staje się narzędziem organów podatkowych w dyscyplinowaniu podatników jest tzw. podatek od nieujawnionych źródeł przychodów.
W praktyce do grupy podwyższonego ryzyka, czyli narażonej na kontrolę organów podatkowych należą przedsiębiorcy wykazujący stratę w deklaracjach podatkowych, inwestorzy dokonujący transakcji giełdowych, osoby dokonujące zakupu ruchomości lub nieruchomości o znacznej wartości, a także ci podatnicy, którzy ponoszą znaczne wydatki nie wykazując jednocześnie żadnych dochodów.
Zasady ustalenia wysokości nieujawnionych przychodów
Dokonując ustalenia wysokości przychodów organ kieruje się zasadą wyrażoną w treści art. 20 ust. 3 updof który stanowi, że wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania.
Postępowanie organu podatkowego
Organ podatkowy w toku postępowania kontrolnego, ustala wysokość nieujawnionych dochodów na podstawie poniesionych w roku podatkowym wydatków w relacji do zgromadzonego mienia, czyli zadeklarowanego dochodu (art. 20 ust. 3 updof).
W przypadku, gdy wystąpią znaczne dysproporcje pomiędzy tym co podatnik wydał a tym co zarobił organ podatkowy wyda postanowienie o wszczęciu postępowania. Od tego momentu ma on miesiąc na jego przeprowadzenie (art. 139 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa), a w celu całościowego ustalenia stanu faktycznego może korzystać z szerokiej palety możliwości dowodowych.
Do najważniejszych dowodów, po jakie sięga organ podatkowy zaliczyć należy księgi podatkowe, deklaracje, opinie biegłych, materiały zebrane w wyniku oględzin, a także informacje uzyskane z banków, zeznania świadków czy nawet samego zainteresowanego.
Ciężar dowodu
Istotne z punktu widzenia podatnika jest rozłożenie ciężaru dowodu, który w toku postępowania może zamiennie spoczywać na nim bądź na organie podatkowym. Przy wszczęciu postępowania to na organie spoczywa obowiązek wykazania, że podatnik uzyskał dochód z nieujawnionego źródła i w tym zakresie jest on zobowiązany do możliwie najdokładniejszego udowodnienia swoich racji. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 lutego 2001 r. (sygn. akt. SA/Sz 1877/99) „Wielkość przychodów musi być stwierdzona przez organy podatkowe w sposób niebudzący wątpliwości, gdyż w istocie określają kwotę przychodu będącego podstawą wymiaru zryczałtowanego podatku”.
W sytuacji, gdy jednak organ dojdzie do wniosku, że zasadne jest opodatkowanie nieujawnionego dochodu, ciężar obalenia tej decyzji spoczywa już na samym podatniku. Przerzucenie obowiązku dowodowego na podatnika nie jest jednak objęte pełnym rygoryzmem i wystarczy, że uprawdopodobni on źródło uzyskanych przychodów.
Jednocześnie organ podatkowy zobowiązany jest do uwzględnienia wszelkich dowodów zgłaszanych przez stronę, a niedopełnienie tego obowiązku stanowi naruszenie procedury. Wymóg ten potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 września 1999 r. (sygn. akt SA/Sz 2183/97) wskazując, że „Bezpodstawne nieuwzględnienie żądania strony przeprowadzenia dowodu stanowi naruszenie prawa procesowego strony, zwłaszcza zasady czynnego udziału strony w postępowaniu”. Aktywność podatnika w tym zakresie ponownie przeniesie ciężar dowodowy na organ podatkowy, w gestii którego będzie leżało obalenie uprawdopodobnienia.
Zakończenie postępowania
Zgodnie z wymogami stawianymi organom podatkowym przez przepisy ordynacji podatkowej tj. art. 207, każde postępowanie musi zostać zakończone przez wydanie odpowiedniej decyzji. Organ decyduje w niej o wysokości obciążenia podatkowego lub o umorzeniu postępowania.
Wysokość podatku
W przypadku, gdy organ stwierdzi, że zasadnym było wszczęcie postępowania, a zebrany
w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie nieujawnionego dochodu, wydaje on decyzję określającą wysokość zryczałtowanego podatku dochodowego.
Zgodnie z przepisem art. 30 ust. 1 pkt 7 updof podatek od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach ustala się w wysokości 75% dochodu.
Zaznaczyć przy tym należy, że zgodnie z zasadą określoną w art. 30 ust. 8 dochodów tych nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych.
Przedawnienie
Dla skuteczności wydania przez organ podatkowy decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w odniesieniu do dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych konieczne jest zachowanie ustawowego, 5 letniego terminu przedawnienia roszczeń. Zgodnie z treścią art. 68 § 4 ordynacji podatkowej decyzja musi być doręczona stronie przed upływem 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja. Oznacza to, że z dniem 1 stycznia 2010 r. przedawniają się roszczenia organów podatkowych w stosunku do podatników z tytułu nieujawnionych przychodów uzyskanych w okresie przed 1 stycznia 2004 r. i decyzja w tym zakresie nie może być wydana.
Źródło: Skarbiec.biz