W aktualnym stanie prawnym najemcy, korzystają z szerokiej ochrony, którą zapewnia im Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (dalej u.o.p.l.). Wprowadzając do u.o.p.l tryb najmu okazjonalnego w obecnym kształcie Ustawodawca postawił na większą ochronę prawa własności właścicieli lokali mieszkalnych względem uprawnień najemców.
1. Przedmiotem umowy najmu okazjonalnego jest najem lokalu, wyłącznie na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat, służący zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych najemcy. Należy pamiętać, że najem okazjonalny zarezerwowany jest tylko dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej w zakresie wynajmu mieszkań, przy czym nie ma znaczenia czy wynajmowane jest jedno czy większa liczbę mieszkań, ale fakt czy wynajem lokali jest działalnością zarobkową prowadzoną w sposób ciągły i zorganizowany.
Istotą najmu okazjonalnego jest to, iż w razie zakończenia umowy bez względu na przyczynę, wynajmujący może w uproszczony sposób przymusić najemcę do wyprowadzenia się z lokalu, bez konieczności przeprowadzania długiego postępowania sądowego w celu uzyskania wyroku eksmisyjnego. Jest to istotna zaleta tej formy umowy, ponieważ wynajmujący często borykają się po zakończeniu umowy najmu, z problemem pozbycia się najemcy z lokalu, co uniemożliwia dalsze wynajmowanie lokalu.
Umowa najmu okazjonalnego musi zostać bezwzględnie sporządzona na piśmie oraz jak każda inna umowa najmu, powinna określać wszelkie istotne postanowienia przedmiotowe i podmiotowe. W sposób precyzyjny winna wskazywać prawa i obowiązki stron, a w szczególności w jasny sposób określić wymogi dotyczące zachowania najemcy, żeby w przyszłości uniknąć nieporozumień co do umówionego sposobu użytkowania lokalu. Nadto umowa, powinna określać również wysokość kaucji (maksymalnie według u.o.p.l. do sześciokrotności miesięcznego czynszu), termin uiszczania czynszu i opłat eksploatacyjnych, okres wypowiedzenia, kwestie napraw w lokalu oraz przede wszystkim okres na jaki umowa została zawarta. Umowa najmu okazjonalnego powinna być uzupełniona o obligatoryjne, przewidziane u.o.p.l, załączniki, o które omówione zostaną w dalszej części artykułu.
Na marginesie rozważań należy zaznaczyć, iż nierozważne jest posługiwanie się niesprawdzonymi, darmowymi wzorami umów najmu, które znaleźć można w Internecie, ponieważ ich postanowienia często stoją w sprzeczności z zapisami kodeksu cywilnego oraz u.o.p.l., dając tym samym złudne poczucie bezpieczeństwa stronom, (w szczególności wynajmującemu). Tymczasem przepisy kodeksu cywilnego o najmie oraz przepisy u.o.p.l. są bezwzględnie obowiązujące, co skutkuje tym, że strony w umowie najmu nie mogą określić mniej korzystnych zapisów dla najemcy niż to przewiduje u.o.p.l. W przypadku rozbieżności pomiędzy umową najmu a u.o.p.l., pierwszeństwo w ustaleniu wiążącego strony stosunku prawnego będzie miała ta ostania.
Jak wspomniałem uprzednio szczególną cechą umowy najmu okazjonalnego są opisane poniżej obligatoryjne załączniki:
- oświadczenie najemcy w formie aktu notarialnego, w którym najemca poddał się egzekucji i zobowiązał się do opróżnienia i wydania lokalu używanego w terminie wskazanym w żądaniu (wysokość taksy notarialnej za sporządzenie takiego oświadczenia zgodnie z u.o.p.l. może wynieść maksymalnie 1/10 minimalnego wynagrodzenia za pracę);
- wskazanie przez najemcę innego lokalu, w którym będzie mógł zamieszkać w przypadku wykonania egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu, należy przy tym pamiętać, że w razie utraty możliwości zamieszkania w tym lokalu, trzeba poinformować o tym wynajmującego w terminie 21 dni od dowiedzenia się o tym wskazując równocześnie inny adres;
- oświadczenie osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu, w którym najemca miałby zamieszkać, o wyrażeniu zgody na jego zamieszkanie (na żądanie wynajmującego oświadczenie takie powinno być sporządzone z podpisem notarialnie poświadczonym).
- Powyższe oświadczenia gwarantują wynajmującemu, iż po zakończeniu umowy, najemca będzie zmuszony opuścić lokal. Należy zaznaczyć, że aby dana umowa została uznana za sporządzoną w trybie najmu okazjonalnego wynajmujący winien zgłosić ją do właściwego urzędu skarbowego w terminie 14 dni od rozpoczęcia najmu, co nie musi być równoznaczne z dniem zawarcia samej umowy najmu. Uchybienie temu terminowi jest jednoznaczne z objęciem danej umowy najmu wszystkim przepisami u.o.p.l.
- Dopełnienie wszystkich opisanych powyżej formalności związanych z trybem najmu okazjonalnego powoduje, że większości przepisów u.o.p.l. nie stosuje się, co w znacznym stopniu ogranicza ochronę najemcy. Przestają np. obowiązywać przepisy ograniczające możliwość podnoszenia przez wynajmującego czynszu. Niezależnie od powyższego, ustawodawca wyraźnie zaznaczył, iż część przepisów u.o.p.l., pomimo objęcia danej umowy trybem najmu okazjonalnego, w dalszym ciągu obowiązuje. Dotyczy to, w szczególności, możliwości przedterminowego wypowiedzenia przez właściciela umowy najmu. I tak nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, wynajmujący może wypowiedzieć umowę, jeżeli najemca:
- pomimo pisemnego upomnienia nadal używa lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczeniem lub zaniedbuje obowiązki, dopuszczając do powstania szkód, lub niszczy urządzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkańców albo wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali;
- jest w zwłoce z zapłatą czynszu lub innych opłat za używanie lokalu co najmniej za trzy pełne okresy płatności pomimo uprzedzenia go na piśmie o zamiarze wypowiedzenia stosunku prawnego i wyznaczenia dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności;
- wynajął, podnajął albo oddał do bezpłatnego używania lokal lub jego część bez wymaganej pisemnej zgody właściciela.
Nadto, zgodnie z u.o.p.l. w przypadku niedopełnienia przez najemcę obowiązku dotyczącego złożenia oświadczenia osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu, w którym najemca miałby zamieszkać, właściciel lokalu może wypowiedzieć na piśmie umowę najmu okazjonalnego lokalu, z zachowaniem co najmniej siedmiodniowego okresu wypowiedzenia.
Zastrzeżenie przez wynajmującego w umowie najmu okazjonalnego innych niż powyższe terminów wypowiedzenia będzie względem najemcy bezskuteczne.
Po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy najmu okazjonalnego lokalu, jeżeli najemca dobrowolnie nie opróżnił lokalu, właściciel doręcza najemcy żądanie opróżnienia lokalu, sporządzone na piśmie opatrzonym urzędowo poświadczonym podpisem właściciela w żądaniu tym wynajmujący powinien wskazać termin nie krótszy niż 7 dni na opuszczenie lokalu. W przypadku bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa powyższej, właściciel lokalu składa do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym najemca poddał się egzekucji co do opuszczenia lokalu. Do wniosku należy dołączyć:
- żądanie opróżnienia lokalu wraz z dowodem jego doręczenia najemcy albo dowodem wysłania go przesyłką poleconą;
- dokument potwierdzający przysługujący właścicielowi tytuł prawny do lokalu, którego opróżnienia dotyczy żądanie właściciela;
- potwierdzenie zgłoszenia zawarcia umowy najmu okazjonalnego lokalu naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania właściciela.
Następnie, właściciel lokalu, który uzyskał klauzulę wykonalności może udać się do komornika i wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko najemcy, który nie chce opuścić lokalu. Należy zaznaczyć, iż zgodnie z u.o.p.l. koszty egzekucji wynajmujący może pokryć z kaucji zabezpieczającej.
2. Zgłoszenie umowy najmu okazjonalnego Urzędowi skarbowemu wiąże się z obowiązkiem podatkowym. Wynajmujący ma do wyboru – zapłacić podatek w formie ryczałtu, albo na zasadach ogólnych.
Decydując się na zapłatę podatku w formie ryczałtu, wynajmujący winien złożyć pisemne oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania naczelnikowi urzędu skarbowego. Termin złożenia takiego oświadczenia uzależniony jest od tego czy jest to nasz pierwszy najem czy też jego kontynuacja. W pierwszym przypadku zgłoszenia dokonujemy nie później niż do 20 dnia miesiąca następującego po tym, w którym osiągnęliśmy pierwszy przychód z najmu albo do końca roku, gdy pierwszy przychód był w grudniu. Spóźnienie w złożeniu oświadczenia powoduje utratę prawa wyboru i konieczność rozliczania się według zasad ogólnych. Jeżeli zaś kontynuujemy świadczenie usług najmu lokalu, możemy wybrać formę opodatkowania przychodów z najmu poprzez złożenie odpowiedniego zgłoszenia w terminie do dnia 20 stycznia każdego roku podatkowego. Przejście z rozliczania się na zasadach ogólnych na ryczałtowe będzie możliwe dopiero od przyszłego roku kalendarzowego po złożeniu stosownego oświadczenia. Oświadczenie złożone w danym roku o wyborze ryczałtu dotyczy również lat następnych. W przypadku rozliczania się w formie ryczałtu jednolita stawka podatku wynosi 8,5% uzyskanego przychodu z najmu.
Podatek od najmu, jak wspomniałem można też rozliczać na zasadach ogólnych. W tym przypadku skala podatkowa wynosi 18% lub 32% dochodu (doliczając dochody z najmu do pozostałych z innych źródeł). Jest to opłacalna forma rozliczeń z fiskusem w sytuacji, gdy w wynajmowanym lokalu został przeprowadzony na przykład remont, ponieważ wydatki te można zaliczyć do kosztów i tym samym obniżyć dochód.
Marcin Zadrożny
Aplikant adwokacki
HILLS LTS S.A.