Polega on na tym, że w przypadku nie wywiązywania się przez spółkę ze zobowiązań kredytowych, bank może zaspokoić się w drodze przejęcia nawet 100% jej udziałów.
Przejęcie udziałów polega na tym, że bank ma prawo przejąć udziały w wartości nominalnej i pomniejszyć o tą wartość zadłużenie kredytobiorcy. Zatem istotna jest wartość kapitału podstawowego spółki, na którym został ustanowiony zastaw rejestrowy. Niewątpliwie zastaw na udziałach powinien być ustanawiany na jak największej ilości udziałów, gdyż od tego uzależniona jest realna możliwość ich zbycia w przyszłości i tym samym zaspokojenia wierzytelności banku.
Z chwilą przejęcia udziałów Bank ma prawo zmienić zarząd i radę nadzorczą spółki, jednak wszelkie nieruchomości i inny majątek, którego właścicielem była spółka pozostaje nadal jej własnością. Również zobowiązania spółki (ZUS, US, zobowiązania wobec kontrahentów, itp.) nie są przejmowane przez bank.
Jednym ze słabych stron tego zabezpieczenia jest to, że nie wywiązywane się ze zobowiązań kredytowych wobec banku zwykle związane jest także z problemami finansowymi w całej spółce, przez co jej wartość, a tym samym wartość jej udziałów może być niewielka. A to z kolei związane jest z niską kwotą zaspokojenia wierzytelności banku w przypadku przejęcia przez niego udziałów.
Jednak, aby bank mógł przejąć udziały musi być spełnionych kilka warunków. Po pierwsze umowa zastawu na udziałach musi być prawidłowo sformułowana, zastaw musi być ustanowiony przez odpowiedni Sąd Rejonowy Rejestru Zastawu, zaś umowa spółki, jak i umowa kredytowa muszą być odpowiednio skonstruowane, aby należycie zabezpieczać interesy obu stron (np. możliwości wykonywania prawa głosu z zastawionych udziałów przez zastawnika).
Zastaw rejestrowy na udziałach spółki nie jest zabezpieczeniem stanowiącym podstawę do obniżenia rezerw celowych. Nie jest on stosowany jako podstawowe zabezpieczenie kredytów, a jego zastosowanie ma miejsce zwykle w przypadku kredytów udzielanych spółkom w nienajlepszej kondycji finansowej, które mają jednak dobre perspektywy rozwoju. Najczęściej stanowi on zabezpieczenie wierzytelności, w przypadku gdy, dany kredytobiorca ma duże zaangażowanie w banku. Należy jednak podkreślić, że w przypadku posiadania przez spółkę kilku kredytów, zabezpiecza on tylko wierzytelność dla której zastaw ten został ustanowiony i tylko w przypadku nie wywiązywania się przez spółkę ze zobowiązań kredytowych zabezpieczonych zastawem, bank ma prawo zaspakajać się z tego zabezpieczenia.
Powyższy tekst stanowi ogólną charakterystykę zastawu rejestrowego na udziałach – jako formy zabezpieczenia kredytów udzielanych dla przedsiębiorstw. Nie wyczerpuje on jednak złożoności tematu i szerokich zagadnień prawnych z nim związanych.
dr Alicja Niedźwiecka, analityk kredytowy