Nowości i udogodnienia w sprzedaży
Podsumowując ostatnie dwa lata sprzedaży obligacji należy podkreślić, że przejęcie przez PKO BP funkcji Agenta Emisji znacznie poszerzyło dostępność obligacji detalicznych. Sieć punktów sprzedaży obligacji obejmuje obecnie ponad 1000 placówek na terenie całego kraju. Zwiększenie dostępności punktów sprzedaży przyczyniło się do zwiększenia liczby nabywców obligacji.
Oprócz większej dostępności Ministerstwo Finansów zwraca uwagę na uproszczenie procedur zakupu. „Niezwykle istotne dla decydujących się na oszczędzanie w obligacjach jest minimum formalności towarzyszących zakupowi. Docenianą przez klientów innowacją jest także odmiejscowienie obsługi, co oznacza, że wszelkie dyspozycje dotyczące zakupionych obligacji można składać w dowolnym Punkcie Sprzedaży Obligacji oraz przez Internet i telefon” – mówi Anna Suszyńska, Zastępca Dyrektora Departamentu Należności i Zobowiązań Finansowych Państwa w Ministerstwie Finansów.
Zmiany w konstrukcji obligacji
Z pozytywnym odbiorem spotkała się wśród nabywców zmiana konstrukcji obligacji w sierpniu 2003 r. Największych zmian Emitent dokonał w konstrukcji obligacji trzy- i czteroletnich. W przypadku obligacji trzyletnich zmieniono sposób ustalania oprocentowania oraz okres odsetkowy. Podstawą ustalania oprocentowania jest obecnie WIBOR 6M (wcześniej oprocentowanie było ustalane na podstawie rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych). Okres odsetkowy został wydłużony z 3 do 6 miesięcy, również częstość wypłaty odsetek zwiększyła się o 3 miesiące. W przypadku obligacji czteroletnich została wprowadzona coroczna wypłata odsetek, zamiast ich kapitalizacji i łącznej wypłaty po 4 latach oszczędzania. Konstrukcja obligacji stałoprocentowych, czyli dwuletnich i pięcioletnich pozostała bez zmian.
Nowością związaną z wejściem Polski do Unii Europejskiej było poszerzenie kręgu nabywców obligacji oszczędnościowych o nierezydentów.
Przewidziano także możliwość zamiany obligacji podlegających wykupowi na papiery nowej emisji. Wcześniej możliwość zamiany posiadała jedynie obligacja trzyletnia. W sierpniu br. – w pierwszym terminie wykupu obligacji sprzedanych w sieci PKO BP – została wprowadzona możliwość zamiany zapadających „starych” obligacji dwuletnich na „nowe”.
Nowe obligacje – nie tylko na emeryturę
W październiku ubiegłego roku Ministerstwo Finansów wprowadziło do obrotu nową Emerytalną Dziesięcioletnią Oszczędnościową Obligacją Skarbową (EDO). Nowy instrument jest konkurencyjny pod względem kryterium stopy zwrotu i poziomu ryzyka z alternatywnymi formami inwestowania. Obligacja EDO, jako obligacja oszczędnościowa, jest oferowana wyłącznie osobom fizycznym (rezydentom i nierezydentom). Posiada dziesięć rocznych okresów odsetkowych, przy czym odsetki podlegają kapitalizacji po upływie każdego okresu odsetkowego. Wprowadzenie do sprzedaży EDO pozwoliło na zwiększenie wolumenu sprzedaży detalicznych obligacji skarbowych. Konstrukcja obligacji została dostosowana do założeń ustawy o Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE) i można je kupować również w ramach Konta IKE-Obligacje. Zyski z dziesięciolatek kupowanych w ramach IKE-Obligacje są zwolnione z podatku od zysków kapitałowych. Od początku emisji sprzedano obligacje za ponad 100 mln zł.
Obligacje rynkowe na MTS-CeTO
Zmiany nie ominęły także sposobu obrotu obligacjami skarbowymi na rynku wtórnym regulowanym. Ważną modyfikacją było umożliwienie obrotu trzy- i pięciolatkami na giełdzie bezpośrednio z bezpłatnego rachunku rejestrowego, otwieranego przez agenta emisji przy pierwszym zakupie obligacji. Tym samym nie ma konieczności zakładania rachunku inwestycyjnego dla posiadaczy obligacji w celu dokonania obrotu na rynku wtórnym. Obligacje rynkowe są notowane na GPW w Warszawie od czasu rozpoczęcia emisji tych instrumentów tj. od 1992 r., natomiast w 2005 roku Ministerstwo Finansów podjęło decyzję o rozszerzeniu możliwości obrotu i wprowadzeniu obligacji trzy- i pięcioletnich także na rynek regulowany MTS-CeTO. Pierwsza seria obligacji trzyletnich jest obecna na tym rynku od maja, a pięcioletnich od czerwca 2005 r.
Pierwsza zamiana obligacji dwuletnich
W sierpniu 2005 r. oferowana jest zamiana dwulatek (DOS). Zamiana odbywa się po raz pierwszy w historii oferowania klientom oszczędnościowych obligacji detalicznych. Dzięki wprowadzeniu zamiany klienci zyskują możliwość kontynuowania oszczędzania w obligacjach oraz bonus w postaci dyskonta, czyli ceny zamiany niższej od wartości nominalnej obligacji. W przypadku obligacji DOS0807 cena zamiany wynosi 99,90 zł, co oznacza, że klienci decydujący się na zamianę DOS0805 na obligacje nowej emisji, kupują je o 10 gr. taniej. Zamiana to wygodny, bezgotówkowy sposób nabycia obligacji. Zamiana obligacji DOS jest realizowana zgodnie z zasadą: rodzaj na rodzaj, emisja na emisję, data wykupu posiadanych obligacji „starej” emisji jest identyczna z datą zakupu obligacji „nowej" emisji.
Dyspozycję zamiany obligacji można złożyć w dowolnym Punkcie Sprzedaży Obligacji, za pośrednictwem Internetu lub za pośrednictwem Call Center, jeżeli klient ma uaktywniony dostęp do elektronicznych kanałów sprzedaży. Nie ma tu znaczenia, gdzie „stare” obligacje zostały zakupione – w oddziale banku, w Punkcie Obsługi Klientów BDM PKO BP, przez Internet czy telefon. Jest to szczególnie ważne w okresie wakacyjnym. Zapewne wiele osób, które dwa lata temu kupiły obligacje w miejscu swojego zamieszkania spędzają urlop w innej miejscowości w kraju albo za granicą. Swoją dyspozycję mogą złożyć w dowolnym Punkcie Sprzedaży Obligacji, przez telefon lub Internet.
Termin rozpoczęcia przyjmowania dyspozycji zamiany jest wspólny dla wszystkich obligacji tej emisji i jest to czwarty dzień roboczy przed wprowadzeniem nowej emisji. Natomiast ostatni dzień składania dyspozycji zakupu to zawsze trzeci dzień roboczy poprzedzający wykup posiadanych obligacji.
Sprzedaż i jej struktura
W ciągu dwóch lat sprzedaży w sieci PKO BP Polacy kupili obligacje za sumę (licząc według wartości nominalnej) ponad 13 mld złotych. Największą popularnością cieszyły się obligacje dwuletnie, które stanowiły 71 proc. wszystkich sprzedanych obligacji.
Wykres 1. Sprzedaż obligacji z podziałem na rodzaje w okresie od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
W strukturze sprzedaży obligacji w ostatnich dwóch latach zdecydowanie przeważały obligacje dwuletnie DOS. Porównując pierwszy i drugi rok można zauważyć wyraźny spadek udziału obligacji dwuletnich w globalnej sprzedaży i zdecydowany wzrost zainteresowania inwestorów innymi instrumentami, w szczególności obligacjami rynkowymi (trzy- i pięciolatkami). W pierwszym roku (od sierpnia 2003 do lipca 2004) dwulatki stanowiły ponad 85% wszystkich sprzedanych obligacji. Drugi rok (od lipca 2004 do czerwca 2005) przyniósł spadek udziału tych papierów do 55%. Wydłużenie okresu zapadalności instrumentów detalicznych jest zgodne ze średniookresową strategią zarządzania długiem publicznym, która zakłada wydłużenie okresu zapadalności papierów skarbowych. Zmiana ta oznacza również ograniczenie ryzyka refinansowania, gdyż papiery rynkowe, w odróżnieniu od oszczędnościowych, nie posiadają opcji wezwania emitenta do przedterminowego wykupu.
Wykres 2. Sprzedaż obligacji z podziałem na rodzaje obligacji w pierwszym i w drugim roku sprzedaży
Od chwili rozpoczęcia sprzedaży obligacji w sieci PKO BP średnia miesięczna sprzedaż detalicznych obligacji skarbowych osiągnęła poziom blisko 600 mln zł. Obserwowane były przy tym silne wahania sezonowe (in plus w końcu roku, in minus w miesiącach wiosennych). Porównując ostatnie niespełna dwa lata sprzedaży obligacji w PKO BP (sierpień 2003 – czerwiec 2005) z takim samym okresem sprzedaży w sieci konsorcjum CDM Pekao S.A. odnotowano wzrost średniej sprzedaży w miesiącu o 18%. Dwukrotnie w ciągu dwóch lat ze względu na duży popyt emitent decydował się na dodatkowe emisje. Stało się tak w grudniu 2003 r. podczas emisji dwulatek DOS1205 (sprzedano ich za sumę ponad 1,2 mld zł) oraz w lipcu 2005 r. z emisją pięciolatek SP0610 (obecnie w sprzedaży).
Wykres 3. Sprzedaż obligacji w poszczególnych miesiącach z podziałem na rodzaj obligacji od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
Kanały dystrybucji
Osiągnięcie tak dobrych wyników byłoby niemożliwe bez szerokiej sieci sprzedaży, jaką zaoferował Agent Emisji PKO BP. Obejmuje ona ponad 1000 oddziałów banku i Punktów Obsługi Klientów Bankowego Domu Maklerskiego PKO BP. Od sierpnia 2003 r obligacje skarbowe dostępne są w sprzedaży telefonicznej pod numerem telefonu 0-801-310-210, oraz w Internecie pod adresem www.zakup.obligacjeskarbowe.pl a od września 2004 r. także dla klientów Inteligo bezpośrednio z ich kont. W dalszym ciągu dominują klienci, którzy cenią sobie bezpośredni kontakt ze sprzedającym, jednakże na przestrzeni ostatnich dwóch lat widać wzrost udziału elektronicznych kanałów dystrybucji.
2004-czerwiec 2005
Sprzedaż przez telefon i internet
„Elektroniczne kanały dystrybucji zyskują coraz większą popularność, ponieważ zakup obligacji za pośrednictwem systemów teleinformatycznych jest wygodny i bezpieczny. Od momentu objęcia przez PKO BP funkcji Agenta Emisji tą drogą ze sprzedaży obligacji pozyskano ponad 500 mln zł. Blisko połowa z nich to obligacje trzyletnie.” – mówi Jan Kuźma Dyrektor BDM PKO BP.
Wykres 5. Sprzedaż obligacji za pomocą internetu i infolinii z rozbiciem na poszczególne rodzaje obligacji od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
Struktura sprzedaży obligacji skarbowych według wieku i płci nabywców
W okresie sierpień 2003 r. – czerwiec 2005 r. blisko 86 % obligacji zakupiły osoby w wieku powyżej 40 lat. W pierwszym roku sprzedaży w sieci PKO BP dominowała grupa wiekowa sześćdziesięciolatków i starszych, natomiast w drugim roku sprzedaży największy udział sprzedaży przypadł na grupę czterdziestolatków i pięćdziesięciolatków.
Wykres 6. Nabywcy obligacji detalicznych według kategorii wiekowych w okresie od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
Wykres 7. Porównanie sprzedaży obligacji według wieku nabywców w okresie sierpień 2003-lipiec 2004 i sierpień 2004-czerwiec 2005.
Wśród nabywców obligacji skarbowych przeważają mężczyźni. Udział kobiet jest jednak porównywalny z udziałem mężczyzn jeżeli chodzi o liczbę dokonywanych transakcji, co oznacza, że kobiety dokonują zakupu obligacji częściej, lecz przeznaczają na te inwestycje mniejsze kwoty. Niewielką cześć zakupiły podmioty uprawnione do zakupu obligacji rynkowych, nie będące osobami fizycznymi.
Wykres 8. Nabywcy obligacji detalicznych według płci w okresie od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
Wykres 9. Porównanie sprzedaży obligacji według płci nabywców w okresie sierpień 2003-lipiec 2004 i sierpień 2004-czerwiec 2005.
Sprzedaż w województwach
W strukturze sprzedaży detalicznych obligacji skarbowych w województwach największy udział mają województwa o największej liczbie mieszkańców, w których osiągane są relatywnie wyższe dochody gospodarstw domowych w porównaniu ze średnią krajową w Polsce. Dominuje województwo mazowieckie, którego mieszkańcy nabyli prawie 1/3 wartości wszystkich obligacji, sprzedanych w sieci PKO BP od sierpnia 2003 r. Drugie miejsce zajmuje województwo śląskie. W czołówce uplasowały się również województwa: pomorskie, łódzkie i małopolskie. Najmniejszy udział w strukturze sprzedaży detalicznych obligacji skarbowych miały województwa opolskie i lubuskie.
Wykres 10. Sprzedaż obligacji w podziale na województwa w okresie od sierpnia 2003 r. do czerwca 2005 r.
Wykres 11. Porównanie sprzedaży obligacji w województwach w okresie sierpień 2003-lipiec 2004 i sierpień 2004-czerwiec 2005.