Komisja Nadzoru Finansowego zatwierdziła w grudniu 2015 roku System Ochrony Zrzeszenia BPS. Decyzja Komisji to początek drogi w budowaniu solidarnościowego systemu gwarancji i wsparcia banków spółdzielczych. Jest to powrót do idei spółdzielczości w wymiarze grupy banków, które tworzą mechanizm monitorowania ewentualnych zagrożeń oraz solidarnie będą się wspierać w sytuacjach kryzysowych.
Zrzeszenie BPS prowadziło w 2015 roku intensywne prace nad utworzeniem Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS. W dniu 30 września 2015 roku Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę w sprawie przystąpienia Banku BPS S.A. do Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS, a 26 listopada 2015 roku zaakceptowany został przez Zgromadzenie Prezesów pakiet dokumentów regulujących funkcjonowanie tego Systemu. Dokumenty przekazane zostały do zatwierdzenia do Komisji Nadzoru Finansowego. Po dokonaniu niezbędnych korekt dostosowujących projekt Umowy Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS do wymagań nadzorczych, Komisja Nadzoru Finansowego na posiedzeniu w dniu 22 grudnia 2015 roku zatwierdziła jej ostateczny kształt oraz jednogłośnie uznała System Ochrony Zrzeszenia BPS.
Decyzja Komisji zawiera dodatkowe warunki, jakie muszą spełnić uczestnicy Systemu i określa termin ich realizacji. Najważniejsze prace dostosowawcze będą zakończone do 1 kwietnia 2016 roku.
System Ochrony poprzez stały monitoring bieżącej sytuacji Banku BPS i zrzeszonych z nim banków spółdzielczych objętych Systemem Ochrony oraz zaplanowane w jego ramach działania prewencyjne i wspomagające, zapewni wsparcie jego uczestników w zakresie płynności i wypłacalności. Udzieli także niezbędnej pomocy w przypadku ewentualnego wystąpienia sytuacji niestandardowych w którymkolwiek z banków, uczestników Systemu.
Doświadczenia z państw zachodnich pokazują, że systemy ochrony funkcjonujące od wielu lat, przyczyniły się do wzmocnienia pewności działania banków, które zdecydowały się wspólnie zadbać o swoją przyszłość. Dzisiaj nie ma tam dyskusji o tym, czy taka forma wzajemnego wsparcia jest potrzebna, ale jak ją udoskonalać. Ostatnie lata pokazały, że trudno jest przewidzieć sytuacje na rynku, czego przykładem jest kryzys finansowy z 2008 roku. Zaostrzone normy ostrożnościowe, które w pierwotnym zamiarze miały dotyczyć tylko dużych, działających międzynarodowo banków, ostatecznie zmuszone są wdrożyć wszystkie europejskie banki, także działające lokalnie, jak banki spółdzielcze. Wiąże się to ze znacznymi kosztami, zwłaszcza w zakresie spełniania nowych zaostrzonych norm płynności. Banki tworzące system ochrony mają możliwość łącznego spełnienia normy płynności krótkoterminowej. Dodatkowo uzyskane już zezwolenie na stosowane zerowej wagi ryzyka dla wzajemnych należności Uczestników Systemu Ochrony, pozwala na obniżenie obciążeń związanych z nowymi regulacjami europejskimi. Uzyskane przez banki w Systemie Ochrony odstępstwa od ogólnych wymagań wpływają ponadto na zmniejszenie wymogów kapitałowych, co bezpośrednio wpływa na ich zdolność kredytowania gospodarki.
W dyskursie publicznym pojawiają się opinie, że System Ochrony ograniczy autonomię jego uczestnikom. Są to jednak zdecydowanie za daleko idące stwierdzenia. System Ochrony Zrzeszenia BPS to umowa, którą zawarły między sobą banki spółdzielcze i bank zrzeszający, gwarantując sobie wsparcie i pomoc w sytuacjach kryzysowych. To właśnie prewencja, czyli wczesne rozpoznawanie problemów i wprowadzanie działań naprawczych są fundamentem tej umowy. Bieżące monitorowanie sytuacji całego Systemu i poszczególnych banków oraz audyt prowadzony według wystandaryzowanych metod pozwoli na bieżąco obserwować zmiany jakie zachodzą wewnątrz Systemu. Banki, tworząc system wsparcia płynności i wypłacalności, ponoszą koszty jego utrzymania. Jeśli wnoszą własne środki, chcą mieć pewność, że żaden z nich nie przekroczy granicy ryzyka, którą uznały za akceptowalne.
Obecnie w bankach spółdzielczych, które przystąpiły do Systemu Ochrony wykonywane są przez biegłych rewidentów audyty otwarcia jako rozszerzenie badania rocznego sprawozdań finansowych za 2015 rok. Zakres badania obejmuje w szczególności badanie jakości aktywów, czyli portfela kredytowego, a w niektórych przypadkach także dłużnych papierów wartościowych. Audyt taki przechodzi też Bank Polskiej Spółdzielczości, co jest bardzo istotne, bo to największy uczestnik Systemu Ochrony.
Mechanizmy pomocowe utworzone w ramach Systemu Ochrony zostały zdefiniowane w ustawie o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. W systemie Ochrony Zrzeszenia BPS składają się na nie mechanizmy wsparcia płynności, oparte na depozycie obowiązkowym oraz mechanizmy wsparcia wypłacalności, oparte o fundusz pomocowy, który w Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS został nazwany Funduszem Zabezpieczającym. Fundusz ten, który docelowo osiągnie wartość ok. 300 mln zł zostanie w zasadniczej części zbudowany z obniżonych składek na Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Na dzień 26 lutego 2016 roku do Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS przystąpiły 241 banki spółdzielcze oraz Bank Polskiej Spółdzielczości. Jego potencjał mierzony sumą bilansową wynosi ponad 59 mld zł, zaś funduszami własnymi sięga 5 mld zł. Łączny wynik finansowy wygenerowany w 2015 roku stanowi 230 mln zł.
Banki spółdzielcze, które nie zdecydowały się na podpisanie Umowy Systemu Ochrony mają czas do końca 2017 roku na podjęcie decyzji co do sposobu ich funkcjonowania. Trzyletni okres przejściowy wynegocjowany został przez banki spółdzielcze w okresie prac nad ustawą o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Miał on na celu zagwarantowanie wystarczającego czasu dla banków spółdzielczych, które nie wiązały swojej przyszłości z Systemem Ochrony na przygotowanie organizacyjne dla stworzenia nowej struktury zrzeszeniowej, przygotowanie się do samodzielnego funkcjonowania na rynku lub przystąpienie do Systemu Ochrony.
System Ochrony Zrzeszenia BPS ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa nie tylko dla samych banków, które go tworzą, ale i dla ich klientów. Przynależność do Systemu Ochrony może stać się ważnym czynnikiem przy wyborze banku przez potencjalnych klientów, poszukujących pewnego i przewidywalnego partnera w prowadzeniu biznesu.