Bezpieczeństwo i wiedza

– Prace nad zmianą Ustawy o BFG trwają już ponad rok. Proponowane przez Ministerstwo Finansów zmiany dotyczą m. in.: organizacji funduszu, zasad jego finansowania i zakresu działalności. Jedną z bardzo ważnych i jednocześnie pilnych obecnie zmian jest modyfikacja podstawy naliczania opłaty rocznej, jaką banki płacą na rzecz BFG. W związku ze zmianami w zakresie adekwatności kapitałowej, dotychczasowa podstawa naliczania tej opłaty – aktywa i zobowiązania pozabilansowe ważone ryzykiem – straciła swoją aktualność. Podstawą naliczania opłaty powinien być obecnie całkowity wymóg kapitałowy. Nie trzeba chyba podkreślać, że zmiana podstawy naliczania opłaty rocznej wpływa na wysokość składki wpłacanej na rzecz BFG przez banki. Przy zmienionej podstawie naliczania opłaty, niektóre banki mogą zapłacić mniej niż przy obecnej bazie. Ponadto istotne jest, aby podstawy prawne naliczania i pobierania opłaty rocznej były dostosowane do regulacji zewnętrznych i przede wszystkim aktualne. Czasu na zmianę ustawową nie pozostało zbyt wiele, bowiem do końca listopada 2008 r. musi zostać ustalona stawka opłaty rocznej na rok kolejny. Wielokrotnie już apelowałam, aby ten przepis Ustawy o BFG zmienić jak najszybciej.

– Zmiana zapisów ustawowych, zaproponowana i popierana przez BFG, przewiduje rozszerzenie możliwości udzielania pożyczek z funduszu restrukturyzacji banków spółdzielczych (frbs) także na inwestycje, które nie są związane z procesem łączenia się banków. Z powyższego wynika, że z frbs-u będą mogły korzystać także wypłacalne banki spółdzielcze, które nie łączyły się z innymi bankami tego rodzaju. To zaś oznacza znaczne rozszerzenie możliwości korzystania z frbs-u przez banki spółdzielcze. Podkreślić należy jednocześnie, że szczegółowe zmiany zasad funkcjonowania frbs-u, regulowane w dokumentach wewnętrznych funduszu, odnoszące się do rozszerzenia zakresu możliwości korzystania z niego, będą przedmiotem konsultacji ze środowiskiem banków spółdzielczych, tak aby środki z tego funduszu jak najlepiej służyły rozwojowi i wzrostowi bezpieczeństwa sektora banków spółdzielczych w Polsce.

– W związku ze zmianami regulacji zewnętrznych oraz na bazie dotychczasowych doświadczeń fundusz przygotował modyfikację regulacji wewnętrznych w zakresie funkcjonowania frbs-u. Podkreślić należy, że zaproponowane zmiany mają przede wszystkim charakter porządkujący dotychczasowe zapisy oraz uaktualniają i co istotne znacząco upraszczają prognozy finansowe. Uaktualnienie związane jest ze zmianą sprawozdawczości finansowej i wprowadzeniem rozwiązań FINREP/COREP oraz odnosi się jednocześnie do zmiany regulacji nadzorczych, tj. adekwatności kapitałowej (NUK) i płynności finansowej. Wspomnieć należy ponadto, iż obecnie mija z reguły kilka lat od momentu procesów łączeniowych banków spółdzielczych do chwili wystąpienia o pomoc finansową z frbs-u. W związku z powyższym zaproponowaliśmy, aby w celu zwiększenia przejrzystości oraz szybkości rozpatrywania wniosków, już w momencie aplikacji bank wyraźnie wskazywał związek między wydatkiem a procesem łączeniowym. Zaznaczyć należy także, że proponowane zmiany były konsultowane z bankami zrzeszającymi i zyskały aprobatę ich przedstawicieli.

– Biorąc pod uwagę stanowisko Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, iż działalność w zakresie systemu rekompensat jest w przypadku tej instytucji poboczna, a ponadto plany prywatyzacji depozytu, dyskusja na temat przyszłego kształtu systemu rekompensat nabiera szczególnego znaczenia. Na rynku rozważane są dwie koncepcje, tzn. budowy zintegrowanego systemu gwarantowania środków na rynku finansowym wokół BFG lub powołania odrębnej spółki prowadzącej system rekompensat, zależnej od Giełdy Papierów Wartościowych i Izby Domów Maklerskich. Druga koncepcja jest dyskusyjna, m.in. z uwagi na planowaną prywatyzację GPW. Uważam bowiem, że system rekompensat powinien mieć charakter instytucjonalny i być prowadzony przez podmiot niezależny, któremu nie grozi upadłość. Opowiadam się za koncepcją mądrego zintegrowania systemu gwarantowania depozytów i rekompensat strat inwestorom w BFG. Merytoryczne przesłanki takiego rozwiązania są m.in. następujące: znacząca część domów maklerskich jest zależna od banków, upadłość podmiotu bankowego angażowałaby obecnie wypłaty z dwóch odrębnych systemów gwarancyjnych: depozytów i strat inwestorów, co oznacza konieczność uzgodnień między dwoma aktualnie odrębnymi systemami, ponadto coraz więcej produktów opartych jest na instrumentach rynku bankowego i kapitałowego, a rozgraniczenie wypłat na dwa systemy nie jest już takie proste. Wspomnieć należy ponadto o doświadczeniach międzynarodowych, zgodnie z którymi w coraz większej liczbie państw występuje zintegrowany system gwarancji. System gwarantowania depozytów i rekompensat strat inwestorom zarządzany przez jedną instytucję występuje w takich krajach jak Belgia, Estonia, Francja, Luksemburg, Szwecja, Wielka Brytania oraz na Litwie i Malcie. W Austrii, Danii, Grecji, Hiszpanii, Holandii i Niemczech systemy gwarantowania depozytów obejmują także rekompensaty dla inwestorów, ale tylko instytucji kredytowych. Na zakończenie tej części wypowiedzi chcę podkreślić, że opowiadam się za rozdzieleniem finansowym funduszu gwarantowania depozytów i rekompensat strat inwestorom.

– BFG na bieżąco analizuje toczące się dyskusje na temat instytucjonalnych podstaw funkcjonowania SKOK-ów, w tym koncepcji objęcia ich nadzorem instytucjonalnym. Fundusz gwarantuje depozyty tylko w podmiotach objętych takim instytucjonalnym nadzorem. Ewentualna dyskusja na temat gwarantowania depozytów w SKOK-ach przez BFG może mieć miejsce tylko w przypadku spełnienia warunku instytucjonalnego nadzoru nad kasami. Obecnie SKOK-i mają własny system ubezpieczania depozytów, który nie spełnia jednak wszystkich postanowień dyrektywy unijnej 19/94 w sprawie gwarantowania depozytów.

– Działalność analityczna jest jednym z zadań ustawowych BFG. Nakierowana jest ona przede wszystkim na identyfikację zagrożenia niewypłacalnością poszczególnych banków. Analiza zagrożeń jest m.in. podstawą ustalania stawek funduszu ochrony środków gwarantowanych (fośg) oraz opłaty rocznej. W ciągu ostatniego roku szczególnie dużo uwagi poświęcaliśmy także analizie niepokojów na rynkach międzynarodowych, w tym możliwości zarażenia rynku polskiego. Wspomnieć warto, iż 41 z 53 banków komercyjnych działających w Polsce jest kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych, a 6 zagranicznych inwestorów kontroluje więcej niż 1 bank. W 34 bankach udział kapitału zagranicznego jest wyższy niż 60 proc. W związku z powyższym na naszej stronie internetowej publikowane są m.in. comiesięczne analizy sytuacji na międzynarodowych rynkach finansowych. Jednocześnie zawieszane są liczne miesięczne, kwartalne i roczne analizy sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz zmian organizacyjnych krajowego sektora bankowego. Obok analiz cyklicznych, sporządzane są także analizy dodatkowe. Przykładowo przeprowadziliśmy ostatnio analizę wpływu wyjścia największych banków spółdzielczych ze zrzeszeń na ich pozycję, indeks zagrożenia i sytuację ekonomiczno-finansową. Stwierdziliśmy m. in., iż w wyniku wyjścia ze zrzeszeń 45 największych banków spółdzielczych zmieniłaby się znacząco struktura sektora. Banki niezrzeszone uzyskałyby blisko 30-proc. udział w aktywach sektora banków spółdzielczych. Banki te charakteryzują się co do zasady gorszymi indeksami zagrożeń niż pozostałe banki spółdzielcze, a zatem ich wyjście ze zrzeszeń skutkowałoby poprawą indeksów zagrożenia grup banków pozostających w zrzeszeniu. Ponadto realizacja scenariusza wyjścia największych banków mogłaby wiązać się z ograniczeniem płynności w poszczególnych zrzeszeniach, a tym samym ze wzrostem ryzyka systemowego.

– BFG jest instytucją aktywną na forum międzynarodowym. Od czerwca 2007 r. fundusz jest członkiem European Forum of Deposit Insurers – EFDI (Europejskiego Forum Gwarantów Depozytów), a od lutego br. członkiem International Association of Deposit Insurers – IADI (Międzynarodowego Stowarzyszenia Gwarantów Depozytów). Przedstawiciel funduszu przewodniczy grupie roboczej ds. opracowania zasad informowania klientów o systemach gwarantowania depozytów. We wrześniu br. fundusz organizuje konferencję międzynarodową, w której wezmą udział przedstawiciele systemów gwarancyjnych z całego świata. Prelegentami będą przedstawiciele funduszy gwarancyjnych oraz banków centralnych m.in. z Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Włoch, Szwecji, Czech, Litwy i Słowacji. Tematyka konferencji związana jest z ostatnimi niepokojami na międzynarodowych rynkach finansowych i roli w tym procesie systemów gwarantowania, a także integracji systemów gwarantowania depozytów i rekompensat strat inwestorom oraz organizacji systemów gwarantowania depozytów w uniach kredytowych, odpowiednikach polskich SKOK-ów. Wspomnieć należy, że przebieg konferencji będzie transmitowany w internecie.

– Stan wiedzy na temat roli BFG wśród klientów bankowych poprawił się w ciągu ostatnich dwóch lat, choć nie należy oczekiwać, że wszyscy klienci banków będą mieli pełną wiedzę na temat gwarantowania depozytów. W tym roku, obok osób prywatnych, badaniem poziomu wiedzy na temat BFG objęliśmy także mikroprzedsiębiorstwa. Badania takie na nasze zlecenie przeprowadził Pentor. Z badań tych wynika m. in., że ta grupa społeczna ma większą wiedzę na temat funkcjonowania systemu BFG niż klienci indywidualni. Niepokojący jest natomiast niski poziom wiedzy na temat BFG i zasad gwarantowania depozytów wśród pracowników bezpośrednio obsługujących klientów bankowych, w tym pracowników infolinii. Niejednokrotnie, według badań przeprowadzonych przez Pentor, pracownicy banków wprowadzali klientów bankowych w błąd. W związku z powyższym podjęliśmy już wcześniej i zamierzamy rozwinąć akcję edukacyjną skierowaną zarówno do pracowników banków, jak i klientów bankowych, w tym potencjalnych, czyli uczniów i studentów.

– Obok dotychczasowych działań o charakterze informacyjnym i edukacyjnym, m.in. drukowaniem ulotek, biuletynów i czasopisma „Bezpieczny Bank”, podjęliśmy dodatkowe działania. Wskazać należy, że fundusz opracował dobre praktyki bankowe w zakresie informowania klientów o systemie gwarantowania depozytów oraz o sytuacji ekonomiczno-finansowej banku, co stanowi realizację zapisów art. 38b Ustawy o BFG. Ponadto przygotowaliśmy specjalne materiały informacyjne dla pracowników banków na temat podstawowych zasad gwarantowania depozytów. Zamierzamy także organizować szkolenia dla pracowników banków mających bezpośredni kontakt z klientami oraz pracujących na infoliniach. Opracowaliśmy również materiały edukacyjne dla uczniów szkół średnich i studentów, które będą m.in. stanowiły rekomendowane przez ministerstwo środki dydaktyczne do nauki podstaw przedsiębiorczości. Prezentacje obejmują m.in. zagadnienia dotyczące systemu gwarantowania depozytów oraz metod oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej banku przez klientów bankowych. Dotychczas wyżej wskazane zagadnienia nie były przewidziane w żadnym programie do nauczania treści o charakterze finansowym na poziomie licealnym. Uważam, że edukacja młodej części społeczeństwa jest szczególnie istotna, bowiem to oni będą stanowili trzon naszego społeczeństwa w niedalekiej przyszłości.

Rozmawiał Maciej Goniszewski

Źródło: Gazeta Bankowa