Jak wskazało Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytania „Gazety Bankowej” najważniejsze zmiany, jakie zostaną wprowadzone w ustawie powinny dotyczyć zmian systemowych w funkcjonowaniu funduszy umiejscowionych w banku.
W aktualnym stanie prawnym fundusze utworzone, powierzone lub przekazane BGK na podstawie odrębnych ustaw nie są państwowymi funduszami celowymi w rozumieniu Ustawy o finansach publicznych oraz nie jest również dookreślony ich status własnościowy względem BGK. Fundusze te nie są traktowane jako fundusze własne BGK dla wyliczenia obowiązujących banki norm ostrożnościowych. Intencją nowelizacji będzie zatem stworzenie ram prawnych, w myśl których BGK, jako bank komercyjny, prowadziłby działalność bankową wspierając rządowe programy społeczno-gospodarcze oraz programy samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego, realizowane z wykorzystaniem środków publicznych, bez obciążania działalności bankowej BGK ryzykiem związanym z działalnością funduszy.
Z informacji resortu finansów wynika, iż BGK obsługuje obecnie ponad 20 programów i funduszy. Biorąc pod uwagę rodzaje ryzyk, wynikające z działalności tych funduszy, zostały one generalnie podzielone (w trakcie prac nad założeniami do zmiany Ustawy o BGK) na fundusze obarczone ryzykiem (kredytowym) i fundusze przepływowe. Do funduszy obarczonych ryzykiem (kredytowym) zalicza się te fundusze, z których udzielane są kredyty lub gwarancje i poręczenia (Krajowy Fundusz Mieszkaniowy, Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich, Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych, Fundusz Poręczeń Unijnych). Natomiast fundusze przepływowe działają generalnie na zasadzie wypłacania bezzwrotnie środków na określone cele ubiegającym się o nie podmiotom, spełniającym kryteria określone w ustawach.
W wyniku nowelizacji Ustawy o BGK ma zostać uregulowana również sprawa dokapitalizowania banku. W zależności od przyjętych w nowelizacji rozwiązań funkcjonalnych w odniesieniu do działalności i usytuowania funduszy względem BGK różnie będą kształtować się potrzeby kapitałowe BGK.
Zdaniem Ministerstwa Finansów BGK, podobnie jak pozostałe banki, podlega znowelizowanym, w związku z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego wymogów NUK, przepisom ustawy Prawo bankowe. Zastosowanie obowiązujących od 1 stycznia 2008 r. zasad skutkuje wzrostem wymogów kapitałowych dla BGK (głównie na skutek wzrostu wag ryzyka kredytów hipotecznych udzielanych ze środków KFM oraz uwzględnienia ryzyka operacyjnego – dotychczas w rachunku adekwatności kapitałowej uwzględniane było ryzyko kredytowe i rynkowe), co w konsekwencji doprowadziło do obniżenia współczynnika wypłacalności. Zapewnienie Bankowi Gospodarstwa Krajowego odpowiednich funduszy własnych ma na celu, poza zwiększeniem bezpieczeństwa banku i spełnieniem norm ostrożnościowych, możliwość zwiększenia zaangażowania banku w duże projekty, w tym w szczególności związane z realizacją zadań rządowych.
Ministerstwo Finansów zauważyło także, że BGK został umieszczony na liście instytucji wyłączonych spod działania dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe. Uzasadnieniem tego wyłączenia było ukierunkowanie BGK na obsługę zadań zleconych przez rząd, przy jednoczesnym zapewnieniu mu możliwości prowadzenia działalności komercyjnej w zakresie pozwalającym na utrzymanie wykwalifikowanej kadry i zaplecza niezbędnego do właściwej obsługi funduszy powierzonych bankowi, przy jednoczesnym niestwarzaniu warunków dla nieuczciwej konkurencji w stosunku do innych instytucji finansowych.
W opinii Ministerstwa Finansów stanowisko to jest nadal aktualne i nie przewidywane są zmiany w tym zakresie, ze względu na specyfikę działalności banku polegającą w szczególności na realizowaniu zadań rządu.
W odniesieniu do podniesionej przez „Gazetę Bankową” kwestii oceny BGK w zakresie prowadzenia obsługi zadłużenia zagranicznego Ministerstwo Finansów poinformowało, że minister finansów powierzył BGK prowadzenie ewidencji księgowej i obsługi bankowej zagranicznych zobowiązań i należności Skarbu Państwa od 1 grudnia 2002 r. do 31 grudnia 2007 r., po przeniesieniu tej obsługi z Banku Handlowego w Warszawie. W tym okresie BGK pełnił rolę agenta finansowego rządu w zakresie zagranicznych zobowiązań i należności SP, z wyjątkiem obsługi międzynarodowych instytucji i organizacji finansowych, dla których rolę agenta finansowego rządu pełni NBP.
BGK wykonywał powierzone zadania na podstawie: umowy z ministrem finansów; instrukcji w sprawie procedury preliminowania obsługi zagranicznych zobowiązań i należności SP i kontroli nad ich realizacją; decyzji ministra finansów w sprawie wprowadzenia zasad rachunkowości i planu kont, dla operacji dotyczących obsługi zobowiązań i należności zagranicznych SP.
W związku z pozytywną oceną realizacji powierzonych BGK zadań Ministerstwo Finansów zawarło z BGK w grudniu 2007 r. nową umowę na czas nieokreślony.
Poseł Maks Kraczkowski, wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Gospodarki pytany w zakresie przez „Gazetę Bankową” uważa, iż zarówno obecny minister finansów, jak i rząd tak naprawdę nie mają pomysłu, jaką rolę ma pełnić w przyszłości BGK, jako jedyny bank państwowy.
– Proponowane przez Ministerstwo Finansów rozwiązania doprowadzą – mówi poseł Kraczkowski – jedynie tak naprawdę do tego, iż BGK stanie się bez prowadzonej dotychczas działalności detalicznej, kolejną agencją rządową, w której kolejne ekipy z resortu finansów będą nadal obsadzały stanowiska w zarządzie i w Radzie Nadzorczej swoimi ludźmi, często z tzw. apolitycznego korpusu służby cywilnej PO, zmieniającymi poglądy polityczne po kolejnych wyborach parlamentarnych i dorabiającymi w ten sposób do urzędniczych pensji.
BGK poseł zainteresował się dogłębniej, bowiem w złożonym 14 stycznia 2008 r. do prezesa Rady Ministrów zapytaniu poselskim nr 451 w sprawie zasad sprawowania nadzoru nad działalnością Banku Gospodarstwa Krajowego przez ministra finansów, niepokój posła wzbudziło to, dlaczego większość składu Rady Nadzorczej BGK stanowią pracownicy Ministerstwa Finansów, w szczególności zatrudnieni w Departamencie Rozwoju Rynku Finansowego zajmującego się merytorycznie pracami legislacyjnymi, nadzorowaniem i monitorowaniem w ramach Ministerstwa Finansów spraw dotyczących BGK. Czy nie zachodzi w tej sprawie konflikt interesów? – pyta się poseł Kraczkowski.
Wątpliwość posła Kraczkowskiego wzbudziła ponadto kwestia o to, kto spośród członków Rady Nadzorczej BGK posiada doświadczenie zawodowe w pracy w sektorze bankowym lub finansowym oraz to czy pracownicy Ministerstwa Finansów zasiadający w RN BGK posiadają uprawnienia ministra Skarbu Państwa wymagane do zasiadania w organach spółek Skarbu Państwa i czy posiadają oni status urzędników służby cywilnej.
– Odpowiedź Ministerstwa Finansów na moje zapytanie poselskie z 15 lutego 2008 r. dość szeroka objętościowo całkowicie merytorycznie mnie nie satysfakcjonuje i będę dalej drążył ten temat – twierdzi poseł Kraczkowski. – Chyba że zrobi to za mnie wcześniej Najwyższa Izba Kontroli. l (pytania i odpowiedź na następnej stronie)
Fragment zapytania poselskiego nr 451 skierowanego przez posła Maksa Kraczkowskiego do prezesa Rady Ministrów
(…)
1. Dlaczego większość składu Rady Nadzorczej BGK stanowią pracownicy Ministerstwa Finansów, w szczególności zatrudnieni w Departamencie Rozwoju Rynku Finansowego zajmującego się merytorycznie pracami legislacyjnymi, nadzorowaniem i monitorowaniem w ramach Ministerstwa Finansów spraw dotyczących BGK? Czy nie zachodzi w tej sprawie konflikt interesów?
2. Kto spośród członków RN BGK posiada doświadczenie zawodowe w pracy w sektorze bankowym lub finansowym?
3. Czy pracownicy Ministerstwa Finansów zasiadający w RN BGK posiadają uprawnienia ministra Skarbu Państwa wymagane do zasiadania w organach spółek Skarbu Państwa? Czy posiadają oni status urzędników służby cywilnej?
4. Czy w najbliższym okresie planowana jest zmiana składu RN BGK?
(…)
Fragmenty odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na zapytanie nr 451 w sprawie zasad sprawowania nadzoru nad działalnością Banku Gospodarstwa Krajowego przez ministra finansów
(…)
Rada nadzorcza składa się z przewodniczącego oraz od 8 do 12 członków.
Przewodniczącego i członków rady nadzorczej powołuje na czteroletnią kadencję, na podstawie art. 8 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (DzU nr 65, poz. 594, z późn. zm.), minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Ponadto zgodnie z art. 8 ust. 3 ww. ustawy w skład rady nadzorczej wchodzi po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, ministra właściwego do spraw gospodarki, ministra właściwego do spraw transportu oraz dwaj przedstawiciele ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej.
Obecnie w składzie Rady Nadzorczej Banku Gospodarstwa Krajowego ministra finansów reprezentuje 8 osób, czworo z nich jest pracownikami Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego.
Wymagania odnośnie kwalifikacji członków Rady Nadzorczej BGK zostały określone w art. 8 ust. 1 Ustawy o BGK. Zgodnie z tym przepisem Rada Nadzorcza BGK powoływana jest spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Należy ponadto zauważyć, że zgodnie z Ustawą o BGK kandydatury na przewodniczącego i członków Rady Nadzorczej BGK opiniuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa (art. 8 ust. 2 ustawy).
Zgodnie z tym wymogiem wszystkie kandydatury na członków obecnej Rady Nadzorczej BGK zostały przekazane do Ministerstwa Skarbu Państwa i uzyskały pozytywną opinię ministra Skarbu Państwa. Niezależnie od powyższego trzeba wskazać, że część osób zasiadających w Radzie Nadzorczej BGK legitymuje się dyplomem potwierdzającym zdanie egzaminu przeprowadzanego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 września 2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem (DzU nr 198, poz. 2038, z późn. zm.) lub innymi uprawnieniami do zasiadania w radach nadzorczych – tytuł zawodowy radcy prawnego.
Należy wyraźnie podkreślić, że określone w art. 8 ust. 1 Ustawy o BGK kryterium wskazujące na konieczność posiadania odpowiednich kwalifikacji z zakresu finansów obejmuje obszerny merytoryczny zakres wiedzy i doświadczenia w szeroko pojętej dziedzinie finansów. Do zakresu finansów można zaliczyć zarówno rynek finansowy i politykę pieniężną, jak również finanse publiczne.
(…)
Odpowiadając na pytanie o doświadczenia zawodowe członków Rady Nadzorczej BGK w pracy w sektorze bankowym lub finansowym należy zauważyć, że ani Ustawa o BGK, ani ustawa Prawo bankowe, w której również określono wymagania dotyczące członków rad nadzorczych banków, nie wskazują na konieczność spełnienia takiego kryterium przy doborze członków rad nadzorczych zarówno w bankach państwowych, jak i w bankach w formie spółek akcyjnych.
Członkowie Rady Nadzorczej, będący pracownikami Ministerstwa Finansów, posiadają wieloletnie doświadczenie i kwalifikacje w dziedzinie finansów, sześć osób zajmuje stanowiska kierownicze – jeden dyrektor, trzech zastępców dyrektora, dwóch naczelników. Należy wskazać, że warunkiem zatrudnienia na stanowisku powyżej zastępcy dyrektora jest przynależność do państwowego zasobu kadrowego (PZK), utworzonego na podstawie Ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych (DzU nr 170, poz. 1217, z późn. zm.).
(…)
Pracownicy Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego powołani do Rady Nadzorczej BGK posiadają wyższe wykształcenie ekonomiczne, m.in. w zakresie finansów i bankowości. W gronie tym znajduje się również doktor nauk ekonomicznych z bogatym dorobkiem monograficznym w zakresie finansów publicznych, bankowości, rynku finansowego i podatków, będący jednocześnie pracownikiem dydaktycznym Politechniki Łódzkiej. Dwie pozostałe osoby specjalizują się w zakresie rachunkowości i zarządzania finansowego, na co wskazuje zarówno ich doświadczenie zawodowe, jak i kierunek ukończonych studiów podyplomowych, a także członkostwo w działającym przy ministrze finansów Komitecie Standardów Rachunkowości oraz udział w pracach powoływanych przez Radę Ministrów komisjach badających sprawozdania finansowe Narodowego Banku Polskiego.
(…)
Z poważaniem
Podsekretarz Stanu
Jacek Dominik