Co trzeba wiedzieć o biegłym rewidencie

Kim są biegli rewidenci? Jakie kryteria muszą spełniać, by móc wykonywań swoje zadania? Jaki jest zakres świadczonych przez nich usług? Jaka jest rola biegłego rewidenta w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Przeciętnemu przedsiębiorcy postać biegłego rewidenta kojarzy się przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie, z obligatoryjnym badaniem sprawozdania finansowego. Najchętniej przedsiębiorcy widzieliby biegłych rewidentów jako „sprawdzających słupki i przybijających pieczątki” potwierdzające prawidłowość sporządzonego przez nich sprawozdania finansowego – najlepiej bez szczegółowego wnikania w samą działalność podmiotu gospodarczego. Niestety jest to błędne postrzeganie roli biegłego rewidenta – osoby wykonującej zawód zaufania publicznego.

Pięć lat kształcenia i praktyki

Kandydat, który chce zostać biegłym rewidentem, musi przejść ciężką i długą drogę kształcenia. Cały cykl – od momentu wszczęcia postępowania kwalifikacyjnego do uzyskania dyplomu biegłego rewidenta – to okres około pięciu lat. Do ostatniego, dyplomowego egzaminu, kandydat na biegłego rewidenta może przystąpić po:

  1. odbyciu rocznej praktyki w zakresie rachunkowości, stwierdzonej przez Komisję Egzaminacyjną;

  2. zdaniu z wynikiem pozytywnym 10 egzaminów z różnych zakresów wiedzy;

  3. odbyciu co najmniej dwuletniej aplikacji pod kierunkiem biegłego rewidenta, stwierdzonej przez Komisję Egzaminacyjną.

Tytuł biegłego rewidenta może uzyskać osoba fizyczna, która została wpisana do rejestru biegłych rewidentów prowadzonego przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów, która spełni następujące warunki:

  1. korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;

  2. ma nieposzlakowaną opinię i swoim dotychczasowym postępowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu biegłego rewidenta;

  3. nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślnie popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

  4. ukończyła studia wyższe w Rzeczypospolitej Polskiej lub zagraniczne studia wyższe uznawane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne i włada językiem polskim w mowie i piśmie;

  5. odbyła roczną praktykę w zakresie rachunkowości w państwie Unii Europejskiej oraz co najmniej dwuletnią aplikację pod kierunkiem biegłego rewidenta, mającą na celu praktyczne przygotowanie do samodzielnego wykonywania zawodu, przy czym spełnienie tych warunków zostało stwierdzone przez Komisję Egzaminacyjną;

  6. złożyła przed Komisją z wynikiem pozytywnym egzaminy dla kandydatów na biegłego rewidenta z wiedzy, o której mowa w art. 9 ust. 1 i 2;

  7. złożyła przed Komisją z wynikiem pozytywnym końcowy ustny egzamin dyplomowy sprawdzający wiedzę zdobytą w trakcie aplikacji;

  8. złożyła ślubowanie przed prezesem Krajowej Rady Biegłych Rewidentów lub innym upoważnionym członkiem Krajowej Rady Biegłych Rewidentów1.

Zakres wiedzy, którą musi posiąść kandydat żeby zostać biegłym rewidentem, jest ogromny. Zakres ten określa art. 9 Ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym. Zakres ten obejmuje:

  1. teorię i zasady rachunkowości;

  2. zasady sporządzania sprawozdań finansowych, w tym skonsolidowanych sprawozdań finansowych;

  3. międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej;

  4. analizę finansową;

  5. rachunek kosztów i rachunkowość zarządczą;

  6. zarządzanie ryzykiem i kontrolę wewnętrzną;

  7. rewizję finansową;

  8. standardy rewizji finansowej;

  9. etykę zawodową i niezależność biegłego rewidenta;

  10. wymogi prawne dotyczące badania sprawozdań finansowych oraz biegłych rewidentów i podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych;

  11. prawo spółek i ład korporacyjny;

  12. prawo o postępowaniu upadłościowym i naprawczym;

  13. prawo podatkowe;

  14. prawo cywilne;

  15. prawo pracy i ubezpieczeń społecznych;

  16. prawo bankowe;

  17. prawo ubezpieczeniowe;

  18. technologie informacyjne i systemy komputerowe;

  19. mikroekonomię i makroekonomię;

  20. matematykę i statystykę;

  21. podstawowe zasady zarządzania finansowego w jednostkach gospodarczych2.

Wydaje się wręcz niemożliwością posiadanie tak rozległej wiedzy i wykazanie się nią przed Komisją Egzaminacyjną. Kandydat na biegłego rewidenta musi ponadto przekonać Komisję Egzaminacyjną, że tę wiedzę zgłębił i potrafi ją zastosować w praktyce.

Biegły rewident musi być specjalistą w zakresie szeroko pojętej wiedzy o przedsiębiorstwie i gospodarce, a wiedza ta powinna być coraz szerzej wykorzystywana. Bazując na tej wiedzy, biegły rewident może, i powinien, dokonywać niezależnej i obiektywnej oceny wiarygodności, rzetelności i kondycji finansowej jednostki. Powinien stać na straży jawności i przejrzystości obrotu gospodarczego, a także dbać o właściwy przekaz informacji generowanych przez podmioty gospodarcze – tak aby każdy użytkownik informacji finansowej mógł wyciągnąć prawidłowe wnioski.

Informacje płynące z jednostki, aby były przydatne, powinny być prawdziwe oraz rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy, a także przedstawiać wszystkie istotne dane charakteryzujące działalność przedsiębiorstwa.

Tworzone przez rachunkowość różnych podmiotów informacje, prezentowane w formie sprawozdań finansowych, nie zawsze są rzetelne i prawdziwe. Często same jednostki celowo wprowadzają w błąd użytkowników informacji. Należy zwrócić jednak uwagę, że za rachunkowość w pełnym tego słowa znaczeniu i sporządzone na podstawie prowadzonych ksiąg sprawozdanie finansowe odpowiada, co do zasady, kierownik jednostki, a także – po zmianie ustawy o rachunkowości (art. 4a) – rada nadzorcza, czyli organ nadzorujący funkcjonowanie jednostek.

Biegły rewident nie odpowiada za jakość, rzetelność i prawidłowość prowadzonych ksiąg rachunkowych i przedłożonego do badania sprawozdania finansowego. Odpowiada jedynie za prawidłowość i rzetelność przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego oraz adekwatność zastosowanych procedur badawczych3.

Zatem z tradycyjnego punktu widzenia, głównym zadaniem biegłego rewidenta jest rewizja sprawozdań finansowych, czyli ich atestacja poprzez zbadanie tych sprawozdań, a następnie wydanie stosownej opinii. Rewizja finansowa jest więc systemowym badaniem polegającym na4:

Badanie sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów staje się najistotniejszym ogniwem współczesnego systemu kontroli i nadzoru nad rachunkowością, a opinia niezależnego biegłego rewidenta ma charakter społeczny i opiniotwórczy, podnosząc wiarygodność publikowanych danych finansowych5.

Nie tylko poświadczanie prawidłowości

Poza rolą atestacyjną, czyli poświadczającą, biegły rewident i podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych może, wykorzystując zdobytą wiedzę i doświadczenie, wykonywać także usługi doradcze i inne – wspierające przedsiębiorców oraz organy zarządzające i nadzorcze w kreowaniu całościowej strategii finansowej przedsiębiorstw.

Wspomniana wyżej ustawa o biegłych rewidentach w art. 48 wskazuje, jakich czynności może podjąć się biegły rewident i podmiot uprawniony, poza wykonywaniem rewizji finansowej. Są to:

  1. usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych;

  2. doradztwo podatkowe;

  3. prowadzenie postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego;

  4. działalność wydawnicza lub szkoleniowa w zakresie rachunkowości, rewizji finansowej i podatków;

  5. wykonywanie ekspertyz lub opinii ekonomiczno-finansowych;

  6. świadczenie usług atestacyjnych, doradztwa lub zarządzania, wymagających posiadania wiedzy z dziedziny rachunkowości lub rewizji finansowej;

  7. świadczenie usług przewidzianych standardami rewizji finansowej, a także innych usług zastrzeżonych w odrębnych przepisach do wykonywania przez biegłych rewidentów.

Często właścicielom jednostek nie wystarcza tylko i wyłącznie opinia biegłego o sprawozdaniu finansowym. Chcieliby także np. dowiedzieć się, czy osoby, którym powierzyli zarządzanie kapitałem, nie realizują własnych celów ze szkodą dla właścicieli. Dlatego też niektóre firmy audytorskie oferują oprócz badania sprawozdań finansowych również wykrywanie oszustw – oczywiście traktując to jako usługi dodatkowe6.

Podejmując się świadczenia różnego rodzaju usług, biegli rewidenci są oczywiście zobowiązani do przestrzegania zasad etyki zawodowej, w tym w szczególności uczciwości, obiektywizmu, zawodowej kompetencji i należytej staranności oraz zachowania tajemnicy7. Zatem odbiorcy usług świadczonych przez biegłych rewidentów i podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych nie powinni obawiać się braku profesjonalizmu ze strony świadczących takie usługi.

Bardzo ważnym zagrożeniem, o którym musi pamiętać biegły rewident przy podejmowaniu się świadczenia różnego rodzaju usług na rzecz tego samego odbiorcy, któremu bada sprawozdanie finansowe – jest zagrożenie utratą bezstronności i niezależności. Ustawa o biegłych rewidentach w art. 56 ust. 3 wskazuje jakie zachowania ze strony biegłych rewidentów i podmiotów uprawnionych mogą skutkować brakiem możliwości sformułowania bezstronnej i niezależnej opinii lub raportu.

(…)

Pełny tekst artykułu w nr 2(22)2010 „Przeglądu Corporate Governance”

1 Art. 5 Ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U Nr 77 z dnia 22 maja 2009 r. poz. 649).

2 Art. 9 ust. 1 ww. ustawy.

3 K. Sawicki, Odpowiedzialność za rachunkowość podmiotów gospodarczych, MoRiF, 2004/2/4.

4 J. Marzec, Badanie sprawozdań finansowych, PTE Oddział Warszawski, Warszawa 2002, s. 12.

5 A. Helin, Techniki i metody badania sprawozdań finansowych, FRR, Warszawa 1997, s. 21-22.

6 P. Gut, Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych, C.H.Beck, Warszawa 2006.

7 Art. 56 ust. 1 ww. ustawy. 

Źródło: Przegląd Corporate Governance