Powodami zaciągania kredytów przez przedsiębiorstwa są potrzeby bieżącego finansowania działalności (kredyty krótkoterminowe) oraz inwestycje (kredyty długoterminowe). Potrzeby bieżącego finansowania wynikają między innymi z tego, że sprzedaż produktów/usług nie jest jednoznaczna z wpływem gotówki na rachunek, tj. firmy udzielają swoim odbiorcom kredytu kupieckiego, otrzymują go również od swoich dostawców. Terminy te zwykle nie pokrywają się, dlatego też firmy potrzebują innych źródeł finansowania. Powodem zaciągania kredytów krótkoterminowych jest także sezonowość wielu branż. W przypadku działań inwestycyjnych przedsiębiorstwa zwykle nie są w stanie sfinansować całej inwestycji z własnych środków. Minimalny wkład własny w inwestycje wynosi zwykle nie mniej niż 10-20%.
Odpowiednie dostosowanie źródeł i form finansowania jest istotnym czynnikiem, mającym wpływ na maksymalizację wartości przedsiębiorstwa. Nawet jeżeli przedsiębiorstwo jest w stanie finansować się samo, to utrzymywanie pewnego poziomu zobowiązań odsetkowych (kredytów) jest korzystne w związku z działaniem zjawiska dźwigni finansowej i efektem osłony podatkowej (koszty odsetkowe zmniejszają podstawę opodatkowania). Zainwestowany kapitał własny jest najdroższym źródłem finansowania, a racjonalny poziom kredytów pozwala na wzrost rentowności kapitałów własnych.
Banki kierują swoje oferty produktowe bezpośrednio do sektora MSP i ciągle uelastyczniają je w zależności od potrzeb rynku i jego odbiorców. Produkty te pozwalają na finansowanie zarówno celów inwestycyjnych, jak i bieżącej działalności przedsiębiorstw.
W ostatnich okresach obserwuje się tendencje łagodzenia polityki kredytowej dla MSP. Wynika to ze wzrostu konkurencji, zmniejszania ryzyka związanego z sytuacją gospodarczą czy też spadku udziału kredytów zagrożonych w portfelach kredytowych banków.
Łagodzenie polityki objawia się w obniżaniu marż kredytowych, wydłużaniu maksymalnego okresu trwania kredytu, obniżaniu kosztów poza-odsetkowych czy też wzroście maksymalnej kwoty kredytu. Banki zaczęły bardziej elastycznie podchodzić do klientów sektora MSP poprzez uproszczenie procedur kredytowych, krótszy okres rozpatrywania wniosków kredytowych, obniżyły koszty obsługi kredytów. Pomimo wielu zmian w polityce banków odnośnie kredytów dla sektora małych i średnich firm, w II kwartale 2005 roku 20% przedsiębiorstw otrzymało negatywną decyzję kredytową banku. Główną przyczyną był brak zdolności kredytowej.
Istotny wpływ na zainteresowanie kredytami wśród przedsiębiorstw ma obniżenie ich oprocentowania, szczególnie w przypadku kredytów złotowych. W roku 2000 średnia długoterminowa stopa procentowa dla kredytów w PLN dla przedsiębiorstw wynosiła 20%, zaś na koniec drugiego kwartału 2005 roku – 7,3%. Średnie oprocentowanie kredytów krótkoterminowych w wymienionych okresach wyniosło odpowiednio 20,3% i 7,6%. Tak znaczne obniżenie wynika ze spadku stawek WIBOR oraz obniżenia marż kredytowych pobieranych przez banki.
Można oczekiwać, że w najbliższym okresie banki nie zmienią swojej polityki w zakresie kredytowania małych i średnich przedsiębiorstw i utrzymają ją na obecnym poziomie. Zasady (procedury) przyznawania kredytów nie ulegną ani zaostrzeniu ani złagodzeniu, marże utrzymają się na obecnym niskim poziomie, podobnie jak prowizje i opłaty związane z obsługą kredytów. Można oczekiwać, że zadłużenie będą zwiększać przede wszystkim przedsiębiorstwa inwestujące, wzrosną również potrzeby finansowe firm związanych z sektorem samochodowym, usługami transportowymi, handlem oraz przetwórstwem przemysłowym. Banki nadal będą walczyć o klientów sektora MSP, a oferty różnych banków będą ulegały ujednoliceniu pod względem kosztów i zakresu oferowanych usług.
Alicja Niedźwiecka, Analityk kredytowy
alicja.niedzwiecka (at) wp.pl