Indeks Koniunktury Ekspertów Finansowych

Firma Expander podjęła próbę utworzenia wskaźnika wyprzedzającego koniunktury bazującego na opiniach najlepszych fachowców zatrudnionych w instytucjach finansowych. Indeks Koniunktury Ekspertów Finansowych (IKEF) wskazuje na najbardziej prawdopodobny scenariusz rozwoju polskiej gospodarki w najbliższej przyszłości. Według zebranych pod koniec maja opinii pierwsza wartość wskaźnika wyniosła 21 punktów, co wskazuje na kontynuację ożywienia w gospodarce w perspektywie najbliższych miesięcy.

Wskaźniki wyprzedzające koniunktury

W Polsce istnieją indeksy, zaliczane do grupy wskaźników wyprzedzających koniunktury (leading indicators), które oceniają nastroje lub oczekiwania przedsiębiorców i konsumentów, oraz badają zaobserwowane tendencje w aktywności krajowych przedsiębiorstw. Przykładem mogą być publikowane przez GUS wskaźniki koniunktury w przemyśle, budownictwie, handlu i usługach oraz wskaźnik koniunktury konsumenckiej a także wskaźnik PMI firmy Markit. Brak jest jednak w Polsce wskaźnika, który oceniałby opinie uczestników szeroko rozumianego rynku finansowego, dla których prawidłowa ocena sytuacji gospodarczej w kraju jest jednym z kluczowych czynników niezbędnych do osiągania dobrych wyników. Firmy finansowe na ogół posiadają komórki analityczne, specjalizujące się w dogłębnej analizie koniunktury w skali makro. Dobra orientacja w zagadnieniach związanych z makroekonomią jest niezbędna nie tylko ekspertom bezpośrednio zajmującym się analizą gospodarki, ale też np. zarządzającym aktywami lub podejmującym strategiczne decyzje w tych instytucjach. Pochodzącym z zagranicy przykładem wskaźnika, który bazuje na opiniach przedstawicieli świata finansów jest niemiecki ZEW. Wskaźnik ten popularny jest wśród osób śledzących tendencje w gospodarce nie tylko niemieckiej (Niemcy to przecież czwarta pod względem wielkości gospodarka globu). Przykładem na to jak wartościowy jest ten wskaźnik, niech będzie fakt, że badanie jego trendu, wcześniej niż analiza innych wskaźników wyprzedzających, dało sygnał możliwego zakończenia ogólnoświatowej bessy na początku 2009 roku.

Czym jest IKEF?

Firma Expander postanowiła zapełnić tę istniejącą w Polsce lukę poprzez stworzenie Indeksu Koniunktury Ekspertów Finansowych (IKEF) bazującego na opiniach najlepszych fachowców zatrudnionych w instytucjach finansowych. W pierwszym badaniu ankietowym udział wzięło 100 przedstawicieli około pięćdziesięciu firm, będących uczestnikami polskiego rynku kapitałowego. Ankietowani to eksperci oraz menedżerowie średniego i wyższego szczebla, zajmujący się bezpośrednio analizami ekonomicznymi i inwestycyjnymi, zarządzaniem aktywami lub strategicznym zarządzaniem firmą. W skład próbki badawczej weszły największe banki, powszechne towarzystwa emerytalne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, biura maklerskie i towarzystwa ubezpieczeniowe. W przyszłości dążyć będziemy do tego aby badanie objęło wszystkich uczestników polskiego rynku finansowego.

Rozpoznawanie fazy cyklu koniunkturalnego

Ankietowani odpowiadali na cztery pytania, które ocenić miały pogląd tej grupy na bieżący i oczekiwany stan koniunktury gospodarczej oraz oczekiwane kierunki zmian inflacji i polityki pieniężnej. Bazą do obliczania głównego wskaźnika, czyli IKEF, było pytanie:

Pozostałe trzy pytania:

mają charakter pomocniczy i służą do oceny, w której fazie cyklu koniunkturalnego gospodarka może się znajdować. Prawidłowe oszacowanie fazy cyklu wymaga wiedzy, z jakiego pułapu nastąpi pogorszenie lub poprawa gospodarki, czy zmiany koniunktury są inflacjogenne czy też spowodują obniżenie inflacji i w końcu, czy zachodzące procesy mogą wymusić reakcje decydentów polityki monetarnej. Odpowiedzi na te pytania powinny dać orientacyjny pogląd czy trwająca faza cyklu to początkowa poprawa, ożywienie, wyraźny ale „zdrowy” wzrost, przegrzanie koniunktury, spowolnienie, recesja czy też potencjalny „dołek” koniunkturalny.

Oczywiście można mieć wątpliwości, czy taka uproszczona, klasyczna interpretacja cyklu gospodarczego jest przydatna w obecnej, bardzo skomplikowanej, sytuacji, w jakiej znajduje się globalna gospodarka. Czas pokaże. Analitycy firmy Expander pozostają na stanowisku, że gospodarka zawsze zachowywać się będzie według tych samych, rozpoznanych już dawno reguł. Chociaż oczywiście fazy cyklu pozostaną nieregularne zarówno pod względem częstotliwości jak i amplitudy wahań, a przyczyny ich występowania będą przeważnie inne. Oczywiście nie ma też stuprocentowej pewności, że wyniki ankiety będą zawsze trafnie przewidywały zmiany koniunktury gospodarczej.

Wskaźnik dla inwestorów?

Osobami, które powinny być szczególnie zainteresowani wynikami IKEF, i do których jest on tak naprawdę w największym stopniu adresowany, są inwestorzy preferujący aktywne, chociaż niezbyt częste, zmiany proporcji portfela pomiędzy akcje i obligacje. Wiadomo, że prawidłowe zdefiniowanie fazy cyklu gospodarczego może okazać się kluczowe dla konstruowanego w ten sposób portfela inwestycyjnego, który koncentruje się na uchwyceniu długoterminowych trendów. Oczywiście w tym przypadku ważny jest nie tyle pojedynczy odczyt, ile śledzenie trendów i poszukiwanie możliwych punktów zwrotnych, co będzie możliwe dopiero po uzyskaniu dłuższych szeregów czasowych.

Mimo, że przy konstruowaniu wskaźnika od początku myśleliśmy o inwestorach, to nie zdecydowaliśmy się na włączenie do ankiety pytań dotyczących kierunków zmian czy konkretnych poziomów indeksów giełdowych lub stóp procentowych. Wiele innych wskaźników pokazało, że na odpowiedzi na tego typu pytania zbyt duży wpływ mogą mieć emocje, które przeważnie nie są dobrym doradcą inwestycyjnym. Zdecydowana większość wskaźników bazujących na tego typu uśrednionych wskazaniach lub prognozach daje wyniki bliskie losowym, czy wręcz „kontrariańskie”.

Odpowiedzi na ankietę były zdefiniowane i ankietowani mieli za zadanie ocenić tylko kierunek zmian, a nie ich konkretny poziom. To wymóg budowy wystandaryzowanego wskaźnika oraz konieczność uniknięcia nadmiernego skomplikowania ankiety. Ale nie tylko. Dla rynków finansowych dużo ważniejsze wydają się być kierunki zmian, niż szczegółowe prognozy konkretnych parametrów gospodarki, które i tak często bywają rewidowane zgodnie z panującym trendem.

Zasady obliczania IKEF

IKEF obliczany jest jako różnica pomiędzy odsetkiem odpowiedzi pozytywnych a odsetkiem odpowiedzi negatywnych. Maksymalny zakres wahań indeksu wynosi więc teoretycznie od -100 do 100, chociaż trudno sobie wyobrazić stuprocentową zgodność ankietowanych. Ujemne wartości wskaźnika wskazują na możliwe pogorszenie się koniunktury gospodarczej, dodatnie wartości powinny zwiastować poprawę sytuacji w gospodarce.

Wyniki ankiety IKEF (maj 2010)

Odpowiadając w ostatnich dniach maja na pytanie „Jak oceniasz koniunkturę gospodarczą w Polsce w perspektywie najbliższych 6 miesięcy?” ankietowani mieli do wyboru 3 odpowiedzi: 1) Nastąpi poprawa, 2) Bez zmian, 3) Nastąpi pogorszenie. Z uzyskanych 100 odpowiedzi wynika, że 38% uczestników ankiety przewiduje poprawę, 45% spodziewa się niezmienionej sytuacji a 17% oczekuje pogorszenia. Stąd wartość IKEF w maju wyniosła 21 punktów.

Jak oceniasz obecną koniunkturę gospodarczą w Polsce?

Dobrze

Neutralnie

Źle

36%

61%

3%

Jak oceniasz koniunkturę gospodarczą w Polsce w perspektywie najbliższych 6 miesięcy?

Nastąpi poprawa

Bez zmian

Nastąpi pogorszenie

38%

45%

17%

Jak zmieni się inflacja w Polsce w perspektywie najbliższych 6 miesięcy?

Spadnie

Bez zmian

Wzrośnie

20%

49%

31%

Jak zmieni się polityka pieniężna w perspektywie najbliższych 6 miesięcy?

Będzie zaostrzana

Nie zmieni się

Będzie łagodzona

15%

82%

3%

Wspinaczka po ścianie strachu

Wartość wskaźnika oraz zamieszczone w tabeli powyżej wyniki odpowiedzi na pozostałe pytania sugerują, że polska gospodarka pozostanie w najbliższym czasie w fazie ożywienia. Umiarkowany wzrost gospodarczy nie powinien nieść ze sobą znacznej presji inflacyjnej, co z kolei nie powinno w najbliższym czasie zmuszać RPP do działań mających na celu ograniczanie podaży pieniądza. Faza ożywienia, jest początkową fazą wzrostowej części cyklu koniunktury. Najprawdopodobniej w chwili obecnej jest to końcowy etap tej fazy, która następnie przejdzie w fazę wyraźnego wzrostu. W takim momencie nadal korzystne powinno być inwestowanie w akcje, chociaż dynamika wzrostów cen nie powinna być tak duża jak w fazie wczesnej poprawy, czy w początkowym etapie fazy ożywienia, z którymi mieliśmy do czynienia w 2009 roku. Okres ten powinien też zakończyć nadzwyczajne zyski z inwestowania w obligacje.

Główne zagrożenia dla kontynuowania scenariusza wzrostowego to: ewentualne bankructwo Grecji lub innych krajów strefy euro, przegrzanie koniunktury w Chinach skutkujące „twardym lądowaniem”, znaczne spowolnienie gospodarki USA po wycofaniu bodźców fiskalnych i monetarnych, i w dalszej perspektywie niemożność utrzymania wysokości amerykańskiego deficytu budżetowego i zadłużenia w obecnej skali. Ewentualna materializacja któregoś z tych zagrożeń mogłaby doprowadzić do zaburzenia ciągłości cyklu koniunkturalnego w postaci recesji o podwójnym dnie.

Firma Expander dziękuje wszystkim uczestnikom ankiety za uczestnictwo w tym projekcie. Wierzymy, że kontynuowanie comiesięcznych publikacji IKEF ułatwi podejmowanie decyzji biznesowych i inwestycyjnych, oraz że liczba ankietowanych będzie z każdym miesiącem rosła.

Źródło: Expander