Zarządzanie ryzykiem korporacyjnym (Enterprise Risk Management, ERM) to w Polsce nadal prawie nieznane pojęcie. Decydując się na wprowadzenie (lub nie) systemu zarządzania ryzykiem członkowie organów spółki powinni jednak przeanalizować przynajmniej podstawowe korzyści, jakich mogą oczekiwać po wprowadzeniu takiego systemu.
Te korzyści muszą być na tyle przekonujące, żeby członkowie zarządu zgodnie stwierdzili: My też chcemy takie coś mieć i to jak najszybciej! Problem w tym, że zarządom „sprzedaje się” zazwyczaj jako główną korzyść to, że przed następnym posiedzeniem otrzymają rejestr zhierarchizowanych ryzyk, którymi zarząd powinien się zająć. Czy taka zapowiedź wystarczy, by zmotywować zarząd i jego prezesa do wprowadzenia systemu ERM? Odpowiedź nasuwa się sama.
Przejdźmy od razu do meritum. Poniżej przedstawiam katalog korzyści, jakie daje dobrze wprowadzony, wysokiej jakości system zarządzania ryzykiem korporacyjnym.
Stosowanie znacznie bardziej inteligentnego procesu podejmowania wielu decyzji
Dobry system pozwala na analityczne uchwycenie problemów, które bardzo trudno jest opisać liczbowo, jak również pozwala na ocenę sytuacji dotyczących ryzyka w przyszłości. W takiej sytuacji zarząd korzysta z analiz statystycznych, które z określonym poziomem ufności wskazują na najbardziej trafne decyzje. W takim przypadku, przy podejmowaniu decyzji, zarząd może się oprzeć na analitycznie prognozowanych danych, a nie tylko na własnym wyczuciu. W efekcie, proces podejmowania decyzji jest znacznie bardziej obiektywny, a tym samym mniej subiektywny.
Opracowywanie prognoz finansowych, budżetów, przepływów itd., uwzględniających ryzyka na wszystkich poziomach organizacji
Czy znalazłby się taki członek zarządu, który nie chciałby skorzystać z możliwości wygenerowania prognoz budżetów, przepływów, obrotów, zysków itd. na następne… dwa, trzy, czy nawet pięć lat; ale z uwzględnieniem ryzyka całego przedsiębiorstwa? Od tego przecież niejednokrotnie zależą roczne bonusy.
Zmniejszenie kosztów związanych z ubezpieczeniami działalności operacyjnej lub inwestycyjnej
Mając do dyspozycji dobry system zarządzania ryzykiem możemy wykazać firmom ubezpieczeniowym, że płacone do tej pory składki nie są już adekwatne do ubezpieczanych ryzyk. Należy zaznaczyć, że w tym przypadku, korzyść jest obopólna. Firma ogranicza koszty, a firma ubezpieczająca ogranicza ryzyko, jakie na siebie przejmuje.
Zmniejszenie kosztów finansowania dużych przedsięwzięć lub projektów
Dając kredyt na nową inwestycję – bank czy też w przypadku bardzo dużych inwestycji konsorcjum bankowe – określa koszt kapitału odpowiednim oprocentowaniem, które w bezpośredni sposób zależy od stopnia ryzyka planowanej inwestycji czy przedsięwzięcia. Mając możliwość wykazania, że firma ma efektywny, nowoczesny, funkcjonujący w „czasie rzeczywistym” system zarządzania ryzykiem jesteśmy w stanie wynegocjować lepsze warunki. W przypadku dużych projektów, ułamek procenta zyskany w ten sposób może wręcz pokryć koszty wprowadzenia systemu zarządzania ryzykiem.
Określenie RAROC (Risk Adjusted Return On Capital)
Każdy zarząd, inwestując w małe lub w bardzo duże projekty, chciałby wiedzieć jaki będzie zwrot z zainwestowanego kapitału. A czy uzyskamy realną wartość zwrotu z kapitału jeśli nie uwzględnimy ryzyk? Odpowiedź jest oczywista. Czy mając możliwość określania RAROC poprzez zastosowanie odpowiedniego systemu zarządzania ryzykiem można powiedzieć: Nie, nie chcemy mieć takiej możliwości?
Zoptymalizowanie procesu podejmowania decyzji, podczas którego rozpatruje się wiele wariantów tego samego przedsięwzięcia
W takim przypadku, członkowie zarządu otrzymują kompletne analizy różnych scenariuszy, wyczerpująco opisujące sensowność każdego z nich, z uwzględnieniem możliwych ryzyk. To właśnie ryzyka mogą zadecydować o wybraniu takiego, a nie innego wariantu. W każdym z tych przypadków członkowie zarządu mają bardzo jasno przedstawiony możliwy zbiór rozwiązań ze skojarzonymi współczynnikami ufności dla każdego z nich. Unika się podejmowania decyzji „z powietrza”. Pamiętajmy, że niezwykle często decyzje są poddawane krytyce – czy to wewnętrznej, czy to organów zewnętrznych, kontrolnych: np. odpowiednich władz państwowych czy też rad nadzorczych. Stosowanie odpowiednich mechanizmów zarządzania ryzykiem umożliwia zarządowi obronę podjętej decyzji.
Uzasadnienie potencjalnym inwestorom, że inwestowanie w organizację jest obarczone znacznie mniejszym ryzykiem
To jest oczywiste i nie wymaga komentarza. Zorganizowanie „dnia otwartego” dla analityków giełdowych w celu zaprezentowania takiego systemu jest zazwyczaj wystarczające. Jest to niezwykle ważne w przypadku firm, które planują swój debiut na giełdzie.
Zwiększenie reputacji organizacji
Zwiększenie reputacji, szczególnie w przypadku spółek giełdowych, jest jednym z najważniejszych celów działania ich zarządów. Wysokiej jakości system zarządzania ryzykiem korporacyjnym w sposób oczywisty wspomaga osiągnięcie takiego celu.
Uzyskanie przez zarząd komfortu psychicznego
Wynika on z poczucia, że ktoś panuje nad ryzykami w całej organizacji, zarządza nimi, że są one widoczne, monitorowane w czasie rzeczywistym, a jeśli pojawi się coś o krytycznym znaczeniu, to zarząd lub inne uprawnione osoby będą poinformowane natychmiast.
Wykazanie że zarząd jest przygotowany na zjawiska zagrażające organizacji na wszystkich poziomach
Dotyczy to w szczególności inwestorów, członków rad nadzorczych, a także innych organów kontrolnych. Tego właśnie oczekują. Taki sposób zarządzania ryzykiem korporacyjnym (tj. na wszystkich poziomach organizacji, wszędzie) jest stosowany przez wiele czołowych firm na świecie. Członkowie rad nadzorczych również są tym szczególnie zainteresowani, wiedząc że nadzorowana przez nich firma potrafi zarządzać ryzykiem w sposób pro-aktywny, a nie re-aktywny.
Zwiększenie szans na uniknięcie dotkliwych konsekwencji prawnych i finansowych
Ta korzyść z posiadania dobrego systemu zarządzania ryzykiem może być szczególnie doceniona w świetle ustawy o pozwach grupowych. Akcjonariusze polskich spółek, wzorem inwestorów z państw zachodnich, będą mieli prawo pozywać członków zarządów (a być może i członków rad nadzorczych) o odszkodowania za straty, które ponieśli wskutek zaniedbań organów spółek (m.in. w zakresie obowiązku informacyjnego). Nie mając najlepszego z możliwych systemów zarządzania ryzykiem, członkowie tych ciał sami narażają się na bardzo duże ryzyko. Tym większe, że dotyczy ich własnego majątku.
Połączenie środowiska formalno-prawnego z procesami czy projektami z konkretnymi ryzykami
To jest jedna z najbardziej potężnych korzyści operacyjnych, jakie osiągają „najlepsi z najlepszych” w tej dziedzinie. Niestety, nie ma w Polsce jeszcze żadnego systemu pracującego w ten sposób, mimo że odpowiednia technologia istnieje już na rynku od ponad 10 lat. Dokładne opisanie tej korzyści zajęłoby zbyt dużo miejsca, wystarczy tylko wspomnieć, że pozwala ona na ogromne ułatwienia w pracy z ryzykami dla każdego prawie pracownika: audytu, projektów, kontrolingu, procesów, ubezpieczeń, strategii, finansów, marketingu, sprzedaży, IT, itd. Powoduje znaczne zmniejszenie pomyłek oraz zaoszczędza do 70% czasu poświęcanego na zarządzanie ryzykiem.
Bardziej realne określenie kosztów wykonania bardzo dużych projektów inwestycyjnych
Wiele dużych organizacji – z sektora energetycznego, paliwowego, chemicznego, telekomunikacyjnego, wydobywczego, budownictwa przemysłowego, zbrojeniowego, komunikacyjnego, górniczego, itd. – podejmuje się warte wiele milionów projekty inwestycyjne. Wszystkie takie projekty obarczone są ogromnymi ryzykami – jeden większy projekt może zawierać nawet kilka tysięcy ryzyk. Stosując zasady ERM zarząd może zawsze, na bieżąco, w czasie rzeczywistym (!) mieć wgląd w poziom narażenia na ryzyko każdego projektu, każdego jego elementu składowego itd.; poczynając już od wymagań początkowych. Członkowie zarządu mogą być informowani o każdej porze, bez względu na miejsce ich pobytu, o sytuacjach krytycznych dla ich organizacji, jakie może stwarzać projekt, bez konieczności zwoływania pochłaniających czas zebrań komitetów zarządzania ryzykiem. Mogą też kontrolować przebieg każdego projektu pod kątem występujących w nim ryzyk, jak też monitorować (również w czasie rzeczywistym) cały proces zarządzania nimi (lub jego brak).
Określenie w sposób analityczny planowanego terminu wykonania dużego projektu
Jest to bardzo ważne, ponieważ zarząd musi poinformować rynek i akcjonariuszy kiedy mogą spodziewać się zwiększonych zysków z nowej inwestycji. Mając odpowiedni system zarządzania ryzykiem można tego dokonać łatwo, szybko, z uwzględnieniem ryzyka, bez „wróżenia z fusów”.
Zwiększenie wartości całej organizacji
Po zapoznaniu się z powyższymi korzyściami wynikającymi z posiadania dobrego systemu zarządzania ryzykiem korporacyjnym możliwość zwiększenia wartości organizacji jest ich prostą pochodną.
(…)
Pełny tekst artykułu w nr 2(22)2010 „Przeglądu Corporate Governance”
Źródło: Przegląd Corporate Governance