Zastrzeżenie numeru PESEL stało się możliwe dla każdej pełnoletniej osoby w listopadzie 2023 roku. Jednak dopiero od 1 czerwca 2024 roku wiele instytucji zostało zobowiązanych do weryfikacji statusu zastrzeżenia. Kluczową grupę podmiotów, które są do tego zobowiązane stanowią banki.
Numery PESEL nie są zastrzeżone z automatu. Każda osoba musi dokonać tego samodzielnie. Zastrzeżenie jest możliwe poprzez wykorzystanie jednej z trzech dróg. Pierwsza z nich to wizyta w urzędzie gminy lub urzędzie miasta i złożenie odpowiedniego wniosku. Druga z nich to portalwww.gov.pl (użycie profilu zaufanego i zaznaczenie odpowiedniej opcji). Trzecia również stanowi formę elektroniczną i odbywa się poprzez aplikację telefoniczną mObywatel. Zastrzeżenie PESEL obejmuje formę bezterminową i następuje natychmiastowo, zgodnie z wyborem użytkownika. Jego cofnięcie również odbywa się bezpośrednio. Jednak, aby dokonać ponownego zastrzeżenia niezbędne jest odczekanie 30 minut. W tym miejscu należy zaznaczyć, że pomimo cofnięcia zastrzeżenia, niektóre operacje bankowe, związane z wypłatą środków powyżej określonego limitu mogą być wykonane dopiero po 12 godzinach.
Jakie to niesie za sobą konsekwencje?
W odniesieniu do operacji związanych z bankami, zastrzeżenie PESEL odnosi się zarówno do operacji depozytowych, jak i kredytowych. Uniemożliwia ono utworzenie nowego rachunku bankowego. Precyzyjnie, chodzi o konta oszczędnościowe i konta oszczędnościowo – rozliczeniowe. Niemożliwa jest również wypłata środków, które przekraczają trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. kwotę 12 900 zł (stan na sierpień 2024 roku). Najbardziej istotny wydaje się jednak brak możliwości zaciągnięcia zobowiązania w postaci kredytu lub pożyczki. Analogicznie sytuacja kształtuje się w przypadku zakupów na raty, która związana jest z kredytem konsumenckim.
Czy są jakieś zalety?
Zastrzeżenie PESEL może budzić skojarzenia z pewnymi niedogodnościami, które dotyczą formalności, jakie trzeba spełnić, aby dokonać cofnięcia zastrzeżenia. Nie bez znaczenia jest również fakt każdorazowego pamiętania o przeprowadzeniu takiej operacji. Jednak proces ten niesie ze sobą wiele korzyści. Do podstawowych zaliczyć należy zabezpieczenie przed wyłudzeniem kredytu czy pożyczki przez inne osoby. Nawet jeżeli wystąpi zaciągnięcie zobowiązania to bank nie będzie mógł dochodzić zwrotu środków od osoby, której PESEL był zastrzeżony. Inną zaletę stanowi zabezpieczenie związane z wypłatą znacznych środków z konta przez osoby trzecie lub przez właściciela, w sytuacji gdy stanie się ofiarą oszustwa np. „na wnuczka”. Podsumowując, udostępnienie możliwości zastrzeżenia PESEL i zobligowanie banków do jego weryfikacji należy ocenić bardzo pozytywnie.
Autorem artykułu jest Mariusz Rutke, ekspert Uniwersytetu WSB Merito.