Zmiany ustrojowe wpłynęły na podejście Polaków do pieniędzy. Stosunkowo od niedawna możemy korzystać z restauracji, kupić samochód, gadżety, nowe sprzęty AGD i spróbować wielu rzeczy, do których wcześniej nie mieliśmy dostępu. Pod względem konsumpcji Polska zaczyna doganiać Zachód. Czy temu trendowi towarzyszy jednak refleksja nad odpowiedzialnością finansową? Jakie zachowania i decyzje mogą świadczyć o tym, że odpowiedzialność w sferze finansów nie jest dla Polaków czymś obcym?
Badania przeprowadzone na zlecenie ING Życie przez Instytut MillwardBrown SMG/KRC pokazują, jak polskie społeczeństwo rozumie postawy odpowiedzialności w życiu codziennym oraz to, jak przekładają się one na postawę bycia odpowiedzialnym w finansach. Raport „Sztuka odpowiedzialności” prezentuje wyniki badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie Polaków.
Kto zarabia i rządzi „kasą”?
Polacy czują się odpowiedzialni finansowo – stwierdziła tak co czwarta badana osoba (83%). Co to znaczy w rzeczywistości? Dla większości społeczeństwa stwierdzenie to wiąże się przede wszystkim z zarabianiem pieniędzy i mądrym zarządzaniem budżetem domowym, czyli m.in. planowaniem przyszłych wydatków np. na emeryturze, ale i zabezpieczeniu rodziny na okoliczność wypadku czy niespodziewanej choroby. Zauważalne są różnice w definiowaniu odpowiedzialności finansowej przez kobiety i mężczyzn.
„Odpowiedzialność finansowa to znaczy zarobić, żyć na bieżąco i odłożyć coś na przyszłość. Mądrze rozporządzać pieniędzmi.” – powiedział Adam z Radomia (35 lat), uczestnik badania.
„Odpowiedzialność finansowa to znaczy najpierw opłacić rachunki, potem odłożyć na utrzymanie rodziny, potem tą trzecią część wypłaty, jeżeli zostanie, przeznaczyć na jakieś rozrywki.” – dodała Joanna z Radomia (33 lata), uczestniczka badań jakościowych.
Badania pokazały, że kobiety i mężczyźni w podobny sposób odpowiadają na pytania dotyczące zarabiania i wydawania pieniędzy. W tym zakresie panuje równouprawnienie płci. Dlaczego? Aż 3/4 respondentów (76%) wskazało, że kobiety są tak samo odpowiedzialne za zarabianie pieniędzy jak mężczyźni. To kobiety są na polskim rynku konsumentkami największej ilości dóbr i usług, fakt ten jednak nie zwalnia ich z rozsądnego wydawania pieniędzy. 78% badanych stwierdziło, że na kobietach spoczywa taka sama odpowiedzialność za rozsądne wydawanie pieniędzy jak na mężczyznach. Co warte podkreślenia, Polacy deklarują, że w życiu codziennym odpowiedzialność kobiety i mężczyzny jest podobna, ale zapewnienie środków finansowych rodzinie, pozostaje najważniejszym przejawem męskiej odpowiedzialności.
„Odpowiedzialność u Polaków ujawnia się w szczególnych dla nich momentach życiowych, stanowiących kamienie milowe odpowiedzialności, a należą do nich: pierwsza praca i pierwsze zarobione pieniądze, usamodzielnienie się i kupno pierwszego własnego mieszkania, narodziny dziecka i wreszcie śmierć kogoś bliskiego z rodziny, na przykład rodziców. To pokazuje jak silnie odpowiedzialność jest skorelowana z emocjami, pozytywnymi lub negatywnymi, ale zawsze silnymi. Kamienie milowe odpowiedzialności Polaków unaoczniają również bardzo złożony psychologiczny rys podejścia do odpowiedzialności – jednocześnie jesteśmy odpowiedzialni za kogoś, ale także i przed sobą” – tłumaczy Tomasz Sobierajski, socjolog.
Dylemat
Odpowiedzialność jest cechą, do której dążą Polacy. 67% pytanych wolałoby być osobą biedną i odpowiedzialną, jednak co 5 osoba zdecydowałaby się być bogata i nieodpowiedzialna, a 13% respondentów nie potrafiło powiedzieć, którą opcję wybiera. Co świadczy o odpowiedzialnych zachowaniach i decyzjach finansowych polskiego społeczeństwa? Respondenci mieli problem z wskazaniem konkretnych działań. Co 5 osoba mówiąca, że jest odpowiedzialna finansowo, nie potrafiła określić, w jakich zachowaniach to się przejawia. 1/3 badanych (32%) wskazywała, że przykładem takich działań jest np. planowanie i kontrolowanie wydatków, dla 17% osób jest to zarabianie na potrzeby swojej rodziny i życie codzienne – rachunki, zakupy. Zdaniem ponad 80% Polaków odpowiedzialny człowiek powinien posiadać ubezpieczenie na życie. Jednocześnie jedynie co piąty posiada indywidualną polisę na życie. Dlaczego? Pomimo że doceniamy posiadanie ubezpieczenia, to jednak znajdujemy wymówki, aby z niego nie korzystać. Do najczęściej wymienianych powodów nieposiadania ubezpieczenia na życie należy brak refleksji. Może to wynikać z faktu, że Polacy nie lubią myśleć o trudnych tematach wiążących się z chorobą lub śmiercią.
Konsumpcja przede wszystkim
Badania ING Życie pokazują, że polskie społeczeństwo czuje się i chce być odpowiedzialnie. Pomiędzy deklaracjami a rzeczywistymi zachowaniami występuje jednak rozdźwięk, zwłaszcza w sferze finansów. Polacy i Polki przyznają się do nierozważnych zachowań finansowych. Co 5 badana osoba (21%) wskazała, że zdarzają się jej impulsywne, niepotrzebne zakupy. Znacznie mniej osób przyznaje się do życia ponad stan i trwonienia pieniędzy – (6%). Z kolei 5% respondentów za nieodpowiedzialne zachowanie uważa rozrzutność, a 4% niepłacenie rachunków i rat kredytów, pożyczek. Ponadto 40% badanych, zamiast odkładać pieniądze, woli przeznaczać je na konsumpcję, argumentując to tym, że nigdy i tak nie wiadomo, co się stanie.
Reprezentowanie takiej postawy przez polskie społeczeństwo może być wynikiem niskiej świadomości w zakresie odpowiedzialności finansowej. Konieczna jest edukacja w tym zakresie. Tak jak Polacy nauczyli się korzystać z wielu dóbr i usług oferowanych na rynku, podobnie mogą nabyć umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji finansowych.
Informacje o badaniu:
Badanie prowadzone było etapowo. Najpierw prowadzone były pogłębione badania jakościowe (tzw. fokusy – FGI oraz wywiady indywidualne – IDI).W badaniu udział wzięli mieszkańcy trzech miast: Warszawy, Katowic i Radomia, w wieku 25-50 lat. Łącznie przeprowadzono 8 fokusów i 12 wywiadów indywidualnych. Następnie przeprowadzono sondaż telefoniczny na ogólnopolskiej próbie reprezentatywnej w wieku 25-50 lat, o liczebności 1000 osób. Termin realizacji: kwiecień 2010. Agencja realizująca badanie: Instytut MillwardBrown SMG/KRC.
Źródło: ING TUnŻ