Do iksów zalicza się osoby, które urodziły się między 1965 a 1980 rokiem. Właśnie ta generacja jest wskazywana jako bardziej pracowita i zdeterminowana w dążeniu do celu. Często są oni skoncentrowani na karierze, a ich motywacją jest awans. Wydawałoby się, że te cechy sprzyjają utrzymaniu finansów w dobrej kondycji. Ale czy tak jest? Okazuje się, że niekoniecznie. Raport InfoDług z 2023 roku pokazuje, że pokolenie X obejmujące dzisiejszych 45-54 latków, ma najwyższe średnie zadłużenie na osobę i najwyższą kwotę długów[1]. Jednocześnie dane Krajowego Rejestru Długów wskazują, że to właśnie ta grupa jest druga pod względem liczebności wśród osób, które ogłosiły upadłość konsumencką w III kwartale 2023 roku[2].
Generacja X dorastała w okresie przemian gospodarczych i niepewności. Sam „X” w nazwie sugeruje niewiadomą. Często osoby te są określane jako pokolenie PRL. Duży wpływ na ich życie mają czasy, w jakich dorastali. Nagły rozwój technologii i upadek komunizmu to wydarzenia, które odcisnęły swoje piętno. Iksy rozpoczynały swoją karierę zawodową w czasie przemian gospodarczych, kiedy często nie było zatrudnienia, a by cokolwiek osiągnąć konieczna była ciężka praca.
– Obecnie, generacja X to osoby w wieku 44-59 lat, a etap życia, na jakim się znalazły nie sprzyja stabilności finansowej. Według danych Intrum, szczególnie wysoki odsetek płatności wobec firm telekomunikacyjnych, banków i ubezpieczycieli przypada właśnie na nich. Nie radzą sobie też z regulowaniem mandantów i spłatą pożyczek – zauważa Barbara Sajewicz, ekspertka Intrum.
Z czego wynika zadłużenie iksów?
Wysoki odsetek przedstawicieli pokolenia X ma dzieci. W dużej mierze są to nastolatki i młodzież wchodząca w dorosłość. Po osiągnięciu przez latorośl pełnoletności, rodzice tracą przysługujące na nią świadczenia, ale mimo to często wciąż utrzymują swoje pociechy. Sytuacji nie ułatwiają wysokie ceny najmu i drogie mieszkania, przez które potomkowie długo, wspólnie zamieszkują z rodzicami. Polska odznacza się jednym z najwyższych w Unii Europejskiej odsetków gospodarstw, w których pod jednym dachem mieszkają co najmniej 3 osoby dorosłe, w tym bardzo często dziecko na utrzymaniu. W 2021 roku było to aż 45%, co oznacza dwukrotnie wyższy wynik niż wynosi średnia w Unii Europejskiej[3].
Dla części iksów obciążeniem finansowym są także alimenty na dzieci lub byłego partnera. Według danych GUS mediana wieku rozwodników w Polsce wynosi ponad 40 lat[4]. Statystyki pokazują, że ok. 30% rozwodzących się rocznie ma ponad 20-letni staż małżeństwa, co oznacza, że przeważnie chodzi właśnie o osoby między 45. a 54. rokiem życia. Wówczas pojawiają się też alimenty, z których płatnością wielu sobie nie radzi. Według BIG InfoMonitor 35% dłużników alimentacyjnych należy od pokolenia X[5].
Poza dziećmi, iksy bardzo często opiekują się swoimi rodzicami. Ci nierzadko są w kiepskim stanie zdrowotnym i potrzebują pomocy w codziennych obowiązkach, a nawet stałej opieki. Z wiekiem, u seniorów pojawiają się choroby i inne dolegliwości, które wymagają leczenia. Niestety, Ci często nie są w stanie opłacić wydatków zdrowotnych z niskiej emerytury, dlatego konieczna jest pomoc dzieci[6].
– Spośród pokoleń to właśnie na dzisiejszych 44-59 latków przypada najwięcej długów. Ponadto, od 2022 do 2023 roku zobowiązania tej grupy społecznej zwiększyły o ponad 2 mld zł do blisko 26 mld zł, co stanowi 31% wszystkich niespłaconych zadłużeń – podkreśla Barbara Sajewicz, ekspertka Intrum[7].
Z raportu BIG Liczba, opublikowanego w maju 2023 roku czytamy, że zaległości pokolenia X z tytułu nieterminowych płatności bieżących rachunków, rat kredytów i pożyczek wynosiły ponad 24 mld zł. Jak wynika z danych Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor i bazy BIK, iksy są winne blisko co 3. złotówkę ze wszystkich zaległości Polaków.
Jak pokolenie X radzi sobie ze swoją sytuacją finansową?
Raport Intrum ECPR Pulse pokazuje, wpływ obecnej sytuacji gospodarczej na finanse w Polsce. Wielu przedstawicieli iksów musi decydować się na różne działania, aby podołać obciążeniom finansowym. Są to między innymi:
Spośród badanych, zaledwie 9% radzi sobie z obciążeniami finansowymi i płaci wszystkie rachunki terminowo, bez potrzeby podejmowania dodatkowych działań. Natomiast 7% ankietowanych przyznaje się, że w związku z niewystarczającymi środkami finansowymi musi pominąć część płatności. Tymczasem konsekwencją może być trafienie do rejestru dłużników i problemy z zaciąganiem zobowiązań w przyszłości.
– Jak widać generacja X zmaga się z wieloma problemami. Często przedstawiciele tego pokolenia mają już dorosłe dzieci, niepracujące, ale wciąż zamieszkujące w domu rodzinnym, na które nie pobierają 800 plus. Wielu musi się opiekować schorowanymi rodzicami, są po rozwodach i płacą alimenty. Do tego dochodzi trudna sytuacja gospodarcza. To wszystko powoduje, że iksky są pokoleniem, które często zmagają się z problemami finansowymi – podsumowuje Barbara Sajewicz, ekspertka Intrum.
[1] Big.pl: Raport InfoDług Rekordowy wzrost zadłużenia Polaków Inflacja bardziej zaszkodziła Polsce Wschodniej, https://media.big.pl/publikacje/att/2585223,
[2] Krd.pl: Ten rok nie sprzyja konsumentom. Aż 5 tys. z nich ogłosiło upadłość w III kwartale, https://krd.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/2023/ten-rok-nie-sprzyja-konsumentom-az-5-tys-z-nich-oglosilo-upadlosc-w-iii-kwartale
[3] Big.pl: BIG Liczba: 24,3 mld zł wynoszą zaległości pokolenia X, https://media.big.pl/publikacje/807911/big-liczba-24-3-mld-zl-wynosza-zaleglosci-pokolenia-x
[4] Stat.gov.pl: Rocznik Demograficzny 2023, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2023,3,17.html
[5] Big.pl: BIG Liczba: 24,3 mld zł wynoszą zaległości pokolenia X, https://media.big.pl/publikacje/807911/big-liczba-24-3-mld-zl-wynosza-zaleglosci-pokolenia-x
[6] Tamże.
[7] Big.pl: Raport InfoDług Rekordowy wzrost zadłużenia Polaków Inflacja bardziej zaszkodziła Polsce Wschodniej, https://media.big.pl/publikacje/att/2585223,
Źródło: Intrum