Blisko 40 proc. Polaków przed 45 rokiem życia ma pewne doświadczenie z inwestowaniem – pokazują wyniki badania Indeksu Kompetencji Inwestycyjnych, przeprowadzonego przez firmę badawczą Ipsos, na zlecenie platformy inwestycyjnej Portu. Jednocześnie wynik Indeksu, który został po raz pierwszy zbadany dla Polski pokazują, że pod kątem wiedzy wypadamy nie najlepiej. Z wynikiem 100 pkt polski Indeks jest najniższy wśród 3 badanych krajów.
Projekt badania Indeksu Kompetencji Inwestycyjnych to inicjatywa, której celem jest sprawdzenie jak Polacy postrzegają obszar inwestowania i czy się w nim odnajdują. Główną ideą Indeksu jest edukacja i zwiększenie świadomości finansowej społeczeństwa. Indeks ma być w przyszłości punktem wyjścia do dalszej oceny rozwoju naszej wiedzy finansowej. Zainicjowany w Czechach w 2021 roku Indeks po raz pierwszy zbadano w tym roku dla Polski, z inicjatywy platformy inwestycyjnej Portu.
Podczas gdy Indeks dla Polski wyniósł 100,0, Czesi uzyskali wynik 137,8, a Słowacy 107,4. Najlepiej poradziliśmy sobie z pytaniami dotyczącymi zagadnień związanych z inflacją, stosunkiem zysku do ryzyka oraz rozróżnieniem inwestowania od oszczędzania.
Inwestycje popularne wśród Millennialsów
Jak pokazują dane Indeksu, demokratyzacja inwestycji jest faktem, przynajmniej w grupie Polaków poniżej 45 roku życia. W tej populacji, niemal 40 proc. deklaruje się jako osoby z pewnym doświadczeniem w inwestowaniu. Wśród pełnoletnich respondentów, którzy nie ukończyli 25 roku życia, takiej odpowiedzi udziela niemal co czwarty. Największe doświadczenie z inwestowaniem mają osoby z pokolenia Millennials – czyli respondenci w wieku od 36 do 45 lat.
Zdaniem Mikołaja Raczyńskiego, Dyrektora Generalnego Portu w Polsce oraz Dyrektora Inwestycyjnego platformy, fakt, że Polacy zaczynają zdobywać doświadczenie z inwestowaniem w tak młodym wieku to dobry prognostyk na przyszłość. „Młodych pcha do inwestycji połączenie dwóch czynników: powszechna dostępność wygodnych platform online umożliwiających inwestowanie już od bardzo małych kwot i presja inflacyjna, która motywowała do poszukiwania ochrony dla wolnych środków poza klasycznymi produktami oferowanymi przez banki” – komentuje ekspert.
Obserwacje te potwierdza dr Michał Masłowski ze Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych. „Otoczenie wysokiej, okresowo nawet kilkunastoprocentowej inflacji, wymusiło na Polakach ekspresową edukację w zakresie inwestowania, znajomości podstaw ekonomii, czy choćby podstawowych pojęć związanych z utratą wartości pieniądza w czasie. Przez to coraz więcej osób zaczyna się interesować inwestowaniem” – komentuje ekspert.
„Z perspektywy rynku kapitałowego to bardzo dobra wiadomość, pod warunkiem, że aktywność inwestorów będzie połączona z wiedzą – tak, aby te pierwsze doświadczenia nie okazały się bolesne” – podkreśla Raczyński.
Doświadczenie nie równa się wiedzy
Jednym z bardziej zaskakujących wniosków z badania jest brak bezpośredniej, liniowej korelacji pomiędzy doświadczeniem w inwestowaniu, a wiedzą o mechanizmach działania rynku i poszczególnych instrumentów. Osoby, które deklarowały wysoki poziom doświadczenia z inwestycjami często nie udzielały poprawnych odpowiedzi na konkretne pytania badające wiedzę inwestora. Lepiej na ich tle wypadali inwestorzy, którzy we własnej ocenie mieli jeszcze małe doświadczenie z tą materią. Dlaczego doświadczeni i bardzo doświadczeni inwestorzy częściej popełniali błędy? Zdaniem dr hab. Katarzyny Sekścińskiej, z Uniwersytetu Warszawskiego, może ich gubić nadmierna pewność siebie i własnych przewidywań.
Poprawne odpowiedzi padały częściej w przypadku pytań dotykających ogólnych zasad związanych z inwestowaniem (np. w kwestiach korelacji poziomu ryzyka z zyskiem czy wpływu inflacji na zyski). W tych obszarach Polacy wypadli w Indeksie na poziomie zbliżonym lub lepszym niż respondenci w Czechach i na Słowacji. Tematy wymagające umiejętności matematycznych i dotyczące chociażby podatków okazały się wyzwaniem dla badanych ze wszystkich trzech krajów. Pomimo tego, Polacy odpowiadali na nie lepiej niż Słowacy. „Jest to spójne z wynikami pokazującymi, że potrzebujemy podnoszenia kompetencji matematycznych” – ocenia prof. Sekścińska. Wyjątkiem od tej reguły byli badani o największym doświadczeniu inwestycyjnym.
Kobiety nadal stronią od inwestycji
Tegoroczny Indeks Kompetencji Inwestycyjnych potwierdza niestety, że cały czas istnieje wyraźna dysproporcja między aktywnością inwestycyjną i wiedzą z tego obszaru pomiędzy kobietami a mężczyznami. Eksperci wskazują na kilka przyczyn tego zjawiska, które od wielu lat nie ulegają zmianie. Według dr hab. Katarzyny Sekścińskiej wpływ na taki stan rzeczy może mieć utrwalenie stereotypu roli społecznej kobiet i mężczyzn, nierówny rozwój kompetencji matematycznych, ale i brak wiary we własne kompetencje.
„W większości krajów na świecie rynek kapitałowy jest nadal domeną głównie mężczyzn, a wiele kobiet dopiero wkracza w ten świat – zarówno zawodowo, jak i pod kątem inwestowania własnych prywatnych pieniędzy. Niemniej, kobiety stopniowo budują swoje doświadczenie na rynkach finansowych, a także mają coraz większe rozporządzalne przychody, co powinno skutkować wyrównywaniem wyników w kolejnych latach – podkreśla z kolei Dorota Sierakowska, inwestorka i założycielka Girls Money Club.
Obiecująca przyszłość robodoradztwa
Przy okazji badania Indeksu Kompetencji Inwestycyjnych, autorzy badania sprawdzili również na ile wśród Polaków znane jest pojęcie robodoradztwa. Termin ten odnosi się do korzystania z platformy inwestycyjnej, gdzie zaprogramowany system algorytmów dobiera portfel i wspiera jego zarządzanie zgodnie z preferencjami inwestora.
Okazuje się, że dla prawie 60 proc. badanych robodoradztwo jest nowym określeniem i jedynie 12 proc. wie, na czym ono polega. Z drugiej strony, narzędzie cieszy się znacznym zainteresowaniem wśród Polaków, ponieważ prawie połowa ankietowanych wyraża chęć rozpoczęcia korzystania z niego, pomimo braku pełnej znajomości tego pojęcia.
Wśród korzyści, jakie płyną z robodoradztwa, badani wskazywali przede wszystkim możliwość rozpoczęcia inwestycji bez rozległej wiedzy o tej tematyce (36 proc. odpowiedzi), oszczędność czasu inwestora (29 proc. ankietowanych) oraz upraszczanie czynności, związanych z obsługą konta (25 proc.). Dla co czwartego badanego najważniejszą korzyścią robodoradztwa jest możliwość równoważenia portfela, bez konieczności nakładu pracy inwestora.
Zdaniem dr. Wojciecha Świdra z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu „Zalety robodoradztwa, wśród których dominują oszczędność czasu, prosta obsługa i brak wymaganej wiedzy, jest potwierdzeniem tego, że na rynku jest miejsce dla tego rodzaju usług, związanych z pasywnym inwestowaniem za pomocą narzędzi dobranych do danej osoby i jej celów”.
O Indeksie Kompetencji Inwestycyjnych
Projekt Indeks Kompetencji Inwestycyjnych jest realizowany przez Portu cyklicznie od 3 lat w Czechach i na Słowacji. W tym roku po raz pierwszy zbadano jego wartość dla Polski. Został zainicjowany, aby umożliwić długoterminowe monitorowanie rozwoju wiedzy Polaków dotyczącej inwestycji i oszczędzania. Określany będzie raz do roku, na postawie internetowego badania opinii na reprezentatywnej grupie populacji. Celem projektu jest edukacja społeczeństwa w zakresie wiedzy finansowej oraz podnoszenie świadomości na temat inwestycji i zachowań na rynku papierów wartościowych.
Każdy może poznać swój Indeks Kompetencji Inwestycyjnych, wypełniając kwestionariusz na stronie wiemjakinwestowac.pl, gdzie może porównać go ze wskaźnikiem całej populacji Polski. Pod tym samym adresem można znaleźć również materiały edukacyjne, np. artykuły na temat inwestowania. Aktualny Indeks Kompetencji Inwestycyjnych dla Polski to 100,0. Jest to wartość referencyjna, do której zostanie porównany przyszłoroczny wynik Indeksu. Na stronie Indeksu można znaleźć również całościowy raport z badania.
Projekt realizowany jest we współpracy z ekspertami specjalizującymi się w zagadnieniach psychologii inwestowania i rynków kapitałowych: dr hab. Katarzyną Sekścińską z Uniwersytetu Warszawskiego, Dorotą Sierakowską, analityczką, inwestorką i założycielką Girls Money Club, dr. Wojciechem Świdrem, ekonomistą i maklerem papierów wartościowych, wykładowcą Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu oraz dr. Michałem Masłowskim, Wiceprezesem Zarządu Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych.
Patronem Medialnym tegorocznej edycji raportu Indeks Kompetencji Inwestycyjnych jest Forbes.
O badaniu
Badanie Kompetencji Inwestycyjnych zostało przeprowadzone przez firmę badawczą Ipsos dla platformy inwestycyjnej Portu. Kwestionariusz online został wypełniony na początku 2024 r. przez reprezentatywną próbę Polaków (N=1009 respondentów), od 18 do 99 roku życia. Ankieta mierzyła wiedzę Polaków na temat inwestycji. Głównym celem badania było określenie poziomu wiedzy na temat inwestowania, oszczędzania, ryzyka zwrotu, wpływu inflacji oraz sprawdzenie wiedzy na temat rynku akcji. Analogiczne badanie przeprowadzono w Czechach i na Słowacji.
Źródło: Portu