Pierwsza edycja programu ochrony drewnianych kościołów, który został zainaugurowany w czerwcu 2005 roku, objęła swoim zasięgiem 15 zabytkowych świątyń z całego kraju. Nakładem 800 tysięcy złotych zamontowano w nich zaprojektowane indywidualnie dla każdego obiektu zabezpieczenia przeciwpożarowe i antywłamaniowe. W drugiej edycji ochroną objętych zostanie 12 świątyń z terenu województw: Dolnośląskiego, Świętokrzyskiego i Lubuskiego. PZU SA przeznaczy na ich zabezpieczenie taką samą kwotę jak w 2005 roku.
Poza ochroną kościołów, od początku realizacji programu PZU podejmuje także działania mające na celu przybliżenie Polakom zabytków architektury sakralnej. We współpracy z portalem Onet.pl powstał specjalny serwis www.podróże.onet.pl/drewnianekoscioly. Inauguracji drugiej edycji programu towarzyszy natomiast otwarcie wystawy „Drewniane kościoły Małopolski. Prawdziwe skarby architektury”. Autorem ekspozycji składającej się ze 100 rycin i przedstawiających świątynie z terenów południowej Małopolski – od ziemi przemyskiej na wschodzie, poprzez ziemię rzeszowską, tarnowską, krakowską (wraz z Podhalem) do Żywiecczyzny i dawnego Księstwa Zatorskiego jest Roman Mirowski, dyrektor Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach. Jest to jeden z największych popularyzatorów drewnianej architektury, którego pasją jest szkicowanie jej obiektów. Wystawę można będzie oglądać od 19 lipca do 19 sierpnia br., od wtorku do niedzieli, w godzinach 11.00 – 18.00, w dolnym kościele Św. Krzyża przy ul. Krakowskie Przedmieście 3 w Warszawie. Wstęp wolny.
Polskie zabytkowe drewniane kościoły są perłami sztuki sakralnej na skalę europejską. W naszym kraju jest około 1 700 świątyń, które przedstawiają ogromną wartość kulturalną i historyczną. Sześć z nich wpisano na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Polskie drewniane kościoły ideowo i funkcjonalnie związane są z zachodnioeuropejskim kręgiem kulturowym, dlatego w większości to świątynie rzymsko-katolickie. Pozostają przy tym wyrazem regionalnej tradycji budowlanej, stąd w różnych częściach kraju mamy do czynienia z dość wyraźnym zróżnicowaniem ich form architektonicznych. Wszystko to przejawia się w osobliwym uroku tej architektury, wykazującej silne związki z krajobrazem regionu i kulturą ludową.
To głównie wartość zgromadzonych w kościołach dzieł sztuki sakralnej, w połączeniu z dużym popytem na nie na czarnym rynku kolekcjonerów powoduje, że świątynie są popularnym obiektem przestępstw rabunkowych. Statystyki pokazują, że bardzo często, dla zatarcia śladów, kościół jest później podpalany. Na niekorzyść drewnianych świątyń wpływa także fakt, że zwykle są położone z dala od większych skupisk ludzkich.
Idea programu ochrony drewnianych kościołów narodziła się po analizie zatrważających danych Komendy Głównej Policji oraz Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej dotyczących kradzieży i pożarów, które dotykają zabytkowe świątynie. Tylko w 2005 roku w obiektach kultu religijnego w Polsce miały miejsce 222 pożary[1]. W tym samym roku stwierdzono 131 przestępstw, związanych z artykułami kultu religijnego, które były popełnione w budynkach[2]. W samych tylko w kościołach i kaplicach dokonano ponad 80 przestępstw. W ostatnim dziesięcioleciu XX wieku przestało istnieć w Polsce 50 drewnianych kościołów. Najgłośniejszym z ostatnich wydarzeń był majowy pożar w kościele św. Katarzyny w Gdańsku, gdzie ogień doszczętnie strawił dach tej gotyckiej świątyni. Na szczęście udało się uratować bezcenne zabytki stanowiące wyposażenie kościoła.
„Program ochrony drewnianych kościołów jest tylko częścią działań PZU SA na rzecz polskiej kultury i sztuki. Jednak jesteśmy z niego szczególnie dumni, ponieważ otoczył opieką obiekty, które do tej pory nie były objęte żadną ogólnopolską akcją prewencyjną, a stanowią bezcenną wartość dla kultury narodowej. Pierwsza edycja programu objęła swoim zasięgiem 15 świątyń i spotkała się z bardzo pozytywnym przyjęciem. W tym roku wspólnie z Ośrodkiem Ochrony Zbiorów Publicznych oraz Sekretariatem Episkopatu Polski zabezpieczymy 12 kolejnych kościołów” – powiedział wiceprezes PZU SA Piotr Kowalczewski.
Program ochrony drewnianych kościołów jest elementem szerszych działań PZU związanych z ochroną kultury narodowej. Ich częścią jest także uruchomiony w tym roku program „Ochrona Zbiorów Narodowych z PZU”, w ramach którego firma przekazała 2 miliony złotych na zabezpieczenia w muzeach narodowych w Warszawie, Poznaniu i Krakowie. Działania te są finansowane ze specjalnie utworzonego funduszu prewencyjnego.
[1] dane statystyczne KGPSP
[2] dane statystyczne KGP