Jeżeli czasami masz wrażenie, że dom, w którym mieszkasz przypomina zabytek upewnij się, czy aby na pewno nim nie jest. Bo jeśli tak, państwo dołoży się do remontu tego obiektu.
Dbanie o stan prywatnych mieszkań bezdyskusyjnie pozostaje w gestii właścicieli, jednak remont czy odnowa tzw. części wspólnych budynków niejednokrotnie bywają dofinansowywane ze środków publicznych. Specjalną pulę pieniędzy przeznacza się na wsparcie obiektów, które wymagają odnowy i są szczególnie cenne dla lokalnego otoczenia. A zwiemy je zabytkami.
Zabytek odnowić pomagamy
Opieka nad zabytkami to przedmiot troski (również finansowej) Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Gdyby tymczasem zapytać przeciętnego Polaka o resort, który ma związek z jego domowym budżetem, MKiDN pewnie byłby jednym z ostatnich. Chyba więc czas zainteresować się „urzędnikami od kultury”, zwłaszcza jeśli miejsce, w którym mieszkamy, wcześniej stało się obiektem ich zainteresowań.
A czy tak było, ustalić nietrudno. Wszystkie chronione przez siebie obiekty Ministerstwo Kultury wpisuje do publicznego rejestru (dostępny tutaj). W podziale na województwa, ujęto tam wszelkie nieruchomości stanowiące świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową – bo taka też jest definicja zabytku.
Zaskoczeniem dla wielu będzie fakt, że rejestr to nie tylko spis najważniejszych w regionach turystycznych obiektów. Fakt – nie brak w nim kościołów, parków czy dworków. W rejestrze zabytków towarzyszą im jednak dziesiątki budynków mieszkaniowych, tym różniące się od innych bloków, że o szczególnej historycznej wartości i niecodziennej architekturze.
Rejestr zabytków-nieruchomości w podziale na województwa
Gdy już minie zaskoczenie, opłaca się (całkiem dosłownie) przyjrzeć się szczegółom. Właściciele oraz posiadacze budynków uznanych za zabytki mogą się ubiegać o dotację celową na dofinansowanie prowadzonych w nich prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych. Beneficjentami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i wspólnoty mieszkaniowe czy jednostki samorządu terytorialnego. Pieniądze płyną z budżetu państwa, a wnioskować o nie można zasadniczo na dwa sposoby: do ministra ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz do wojewódzkiego konserwatora zabytków. Na podstawie lokalnych uchwał, o dotację można również wnioskować do organów stanowiących gmin, powiatów lub samorządów województw.
Gra o nowe życie starego budynku
Z dotacjami tak już jest, że zanim dotrą do beneficjenta, przetrenują jego determinację i skrupulatność. Jak w każdym przypadku pomocy z budżetu państwa, tak i tu precyzyjnie określono zasady gry. Warto mieć świadomość podstawowych reguł.
Po pierwsze – tylko w zabytku. Wyłącznie obiekty będące zabytkami w rozumieniu Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i ujęte w rejestrze mają szansę na dotację na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane.
Po drugie – tylko w zabytku, ale nie wszystko w zabytku. To zawiłe sformułowanie ma podkreślić, że nie każdy typ prac zaplanowanych w zrujnowanej kamienicy będzie podstawą do wnioskowania o dofinansowanie. Przede wszystkim – jak wskazuje już sama nazwa dotacji, przeznacza się je na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane. Warto w tym miejscu wyjaśnić, czym są poszczególne z nich.
Prace konserwatorskie to działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji i dokumentowanie tych działań.
Prace restauratorskie mają na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań.
Roboty budowlane – tym mianem określa się budowę, przebudowę, montaż, remont lub rozbiórkę podejmowaną przy zabytku lub w otoczeniu zabytku.
We wspomnianej wyżej ustawie o zabytkach, warunki udzielania dotacji, charakter i zakres prowadzonych prac ujęto jeszcze bardziej szczegółowo. Wiadomo tym samym, że dotacja może obejmować nakłady konieczne na:
* sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich;
* przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych;
* wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;
* opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;
* wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego;
* sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;
* zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;
* stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku;
* odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki;
* odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynależności;
* odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych;
* modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności;
* wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;
* uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;
* działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu;
* zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru,
* zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.
Środki mogą zostać przyznane na prace, które albo zostały podjęte w ciągu trzech lat poprzedzających złożenie wniosku albo dopiero będą prowadzone – w roku złożenia wniosku lub w roku po nim następującym.
Pieniądze tkwią w szczegółach
Dotacji z budżetu państwa najczęściej udziela się w kwocie nieprzekraczającej 50% nakładów koniecznych do poniesienia w związku z pracami konserwatorskimi, restauratorskimi lub robotami budowlanymi prowadzonymi w zabytku. W szczególnych przypadkach dotacja pozwoli sfinansować 100% nakładów. Stanie się tak wtedy, gdy poddawany odnowie zabytek:
* ma wyjątkową wartość historyczną, artystyczną lub naukową lub gdy
* czekają go prace skomplikowane pod względem technologicznym lub gdy
* wymaga niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, restauratorskich albo robót budowlanych.
W przypadku, gdy o dotację wnioskuje się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, środki pochodzą z części budżetu państwa „Kultura i Ochrona Dziedzictwa Narodowego”. Żeby jednak dofinansować projekt z tej puli, prace muszą mieścić się w ogłaszanych przez ministra programach operacyjnych lub priorytetach tych programów, realizujących cele Narodowej Strategii Rozwoju Kultury. W przypadku wnioskowania na szczeblu wojewódzkim, dopłata trafia do beneficjenta z budżetu państwa w części pozostającej w dyspozycji wojewody.
Przed złożeniem wniosku, a nawet przed rozpoczęciem przygotowań do wnioskowania warto sięgnąć do najnowszej wersji Rozporządzenia Ministra Kultury w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. To tam zapisano nieprzekraczalne terminy, przed upływem których w danym roku przyjmowane będą wnioski o dotację.
Wzory formularzy – różne w zależności od podmiotu, do którego się wnioskuje – są dostępne w tym samym rozporządzeniu. Każdy z nich będzie wymagał szeregu załączników – m.in. harmonogramu planowanych lub przeprowadzonych prac oraz kosztorysu. Należy mieć też świadomość, że dotacja zostanie przekazana w formie bezgotówkowej na rachunek beneficjenta jako refundacja poniesionych kosztów.
Konieczność wcześniejszego, dość precyzyjnego przygotowania się do prac spowoduje, że przystąpienie do wnioskowania, choć mogłoby uchodzić za pierwszy krok w całym procesie, wcale nim nie będzie.
Źródło: Bankier.pl