Komisja Nadzoru Finansowego jednogłośnie zawiesiła z dniem 21 października 2016 r. działalność Banku Spółdzielczego w Nadarzynie oraz postanowiła wystąpić do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości tego banku spółdzielczego.
Ustawowy obowiązek wydania decyzji na podstawie art. 158 ust. 2 ustawy Prawo bankowe jest związany z faktem, że Bank Spółdzielczy w Nadarzynie nie reguluje swoich zobowiązań wobec klientów w zakresie wypłaty środków. W dniu 20 października 2016 r. zarząd Banku Spółdzielczego w Nadarzynie poinformował KNF „o zaistnieniu okoliczności wskazanych w art. 157f oraz art. 158 ustawy Prawo bankowe w zakresie zagrożenia upadłością, w szczególności z powodu braku możliwości regulowania przez bank wymaganych zobowiązań wobec klientów”.
Jednocześnie KNF jednogłośnie ustanowiła w Banku Spółdzielczym w Nadarzynie z dniem 21 października 2016 r. zarząd komisaryczny w składzie: Pani Małgorzata Korsakowska–Słowik (przewodnicząca), Pani Krystyna Chlebowska (członek), Pan Edward Gałecki (członek).
Utrata płynności
W kwietniu 2016 r., po informacjach medialnych o niekorzystnej sytuacji Banku Spółdzielczego w Nadarzynie, z banku nastąpił niekontrolowany odpływ depozytów. W okresie od 15 do 21 kwietnia 2016 r. stan bazy depozytowej obniżył się o 72,1 mln złotych, z 239,9 mln złotych do 167,8 mln złotych.
Pod koniec września 2016 r. pojawiły się publiczne informacje o zatrzymaniu przez organy ścigania byłych członków zarządu Banku Spółdzielczego w Nadarzynie. W okresie od 27 września do 19 października 2016 r. nastąpiło dalsze zmniejszenie bazy depozytowej o 22,6 mln złotych, z 163,2 mln złotych do 140,6 mln złotych.
Łączne obniżenie bazy depozytowej Banku Spółdzielczego w Nadarzynie w okresie od 15 kwietnia do 19 października 2016 r. wyniosło 99,3 mln zł i spowodowane było wycofaniem środków przez klientów banku. Ostatecznie doprowadziło to do trwałej i nie dającej się odwrócić utraty płynności płatniczej przez bank.
Rola banku zrzeszającego
Bank Spółdzielczy w Nadarzynie podlegał obowiązkowi zrzeszenia w strukturach SGB–Banku SA, ale nie był członkiem Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB, tym samym nie posiadał dostępu do spółdzielczych środków wsparcia finansowego dostępnych członkom systemu ochrony. Bank zrzeszający wspierał Bank Spółdzielczy w Nadarzynie pomocą płynnościową od kwietnia 2016 r., a na początku października 2016 r., w związku ze wzmożonymi wypłatami depozytów w reakcji na doniesienia medialne, SGB–Bank SA zwiększył limit przyznanego Bankowi Spółdzielczemu w Nadarzynie kredytu płynnościowego. Jednak ze względu na dalszy odpływ depozytów, nasilające się negatywne reakcje klientów i brak możliwości ustanowienia na rzecz SGB–Banku SA dodatkowych efektywnych zabezpieczeń kredytu, bank zrzeszający nie znalazł formuły dalszego zwiększenia pomocy płynnościowej do poziomu odpowiadającego wypłatom środków przez deponentów.
Analizy w zakresie możliwości przejęcia Banku Spółdzielczego w Nadarzynie prowadzone przez najsilniejsze banki spółdzielcze działające na Mazowszu nie zakończyły się podjęciem przez te banki decyzji o przejęciu Banku Spółdzielczego w Nadarzynie.
Ze względu na jednoznaczne i trwałe stanowisko banku zrzeszającego co do braku możliwości dalszego wsparcia płynnościowego Banku Spółdzielczego w Nadarzynie oraz braku możliwości przejęcia Banku Spółdzielczego w Nadarzynie przez SGB–Bank SA, jedyną możliwością wynikającą z przepisów prawa było poinformowanie o zagrożeniu upadłością organu przymusowej restrukturyzacji banków w Polsce, tj. BFG.
Brak przymusowej restrukturyzacji
W dniu 9 października 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, stanowiąca transpozycję unijnej dyrektywy 2014/59/UE. Na mocy nowej ustawy Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) otrzymał kompetencje umożliwiające przeprowadzanie przymusowej restrukturyzacji banków.
W dniu 19 października 2016 r. KNF, działając na podstawie art. 157f ust. 1 ustawy Prawo bankowe w związku z art. 101 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, jednogłośnie postanowiła o poinformowaniu BFG, że Bank Spółdzielczy w Nadarzynie jest zagrożony upadłością i brak jest przesłanek wskazujących, że działania nadzorcze lub działania tego podmiotu pozwolą we właściwym czasie usunąć to zagrożenie. W dniu 20 października 2016 r. BFG przekazał KNF informację, że w ocenie BFG nie zostały spełnione przesłanki wydania decyzji o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji wobec Banku Spółdzielczego w Nadarzynie ze względu na brak spełnienia przesłanki interesu publicznego, tj. spełnienia co najmniej jednego z celów przymusowej restrukturyzacji, czyli utrzymania stabilności finansowej, ograniczenia zaangażowania funduszy publicznych, zapewnienia kontynuacji realizowanych przez podmiot funkcji krytycznych, ochrony deponentów lub ochrony środków powierzonych podmiotowi przez jego klientów. Brak przymusowej restrukturyzacji oznacza, zgodnie z treścią art. 158 ustawy Prawo bankowe, prawny obowiązek zawieszenia działalności Banku Spółdzielczego w Nadarzynie i wystąpienia do sądu z wnioskiem o jego upadłość, co stanowi formalną przesłankę do uruchomienia wypłat środków gwarantowanych z BFG.
Działania KNF
W wyniku zidentyfikowania przez inspekcję KNF nieprawidłowości w działalności Banku Spółdzielczego w Nadarzynie, w tym dotyczących ujawnienia zobowiązań banku nie wskazanych w sprawozdaniach finansowych banku, KNF złożyła do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie w dniu 4 lutego 2016 r. zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez były zarząd Banku Spółdzielczego w Nadarzynie przestępstw z art. 296 § 1a kodeksu karnego, art. 77 pkt 1 i 2 ustawy o rachunkowości i art. 171 ust. 4 w związku z art. 71 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Postępowanie karne jest obecnie prowadzone przez Prokuraturę Regionalną w Warszawie – sygnatura akt PA VI Ds. 17.2016.
Ustalenia kontroli KNF były też podstawą do skierowania do Banku Spółdzielczego w Nadarzynie szczegółowych zaleceń, m.in. w zakresie pełnego przeglądu portfela kredytowego, zobowiązania banku do opracowania programu postępowania naprawczego, poinformowania Komisji Nadzoru Audytowego (KNA) o zastrzeżeniach do pracy biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe banku i udzielenia zarządowi banku upomnienia, co doprowadziło do dokonania przez radę nadzorczą zmian w składzie zarządu Banku Spółdzielczego w Nadarzynie. Od jesieni 2015 r. Bank Spółdzielczy w Nadarzynie działał z nowymi władzami wspieranymi przez bank zrzeszający. W wyniku zaleconego przez KNF przeglądu portfela kredytowego stwierdzono konieczność przeklasyfikowania do wyższej kategorii ryzyka zaangażowań banku na łączną kwotę 108,4 mln złotych.
Sytuacja finansowa Banku Spółdzielczego w Nadarzynie była omawiana przez Komitet Stabilności Finansowej (KSF), w skład którego oprócz Przewodniczącego KNF, wchodzą: Minister Finansów (MF), Prezes Narodowego Banku Polskiego (NBP) i Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG).
Rozważając możliwość wcześniejszego wprowadzenia w Banku Spółdzielczym w Nadarzynie zarządu komisarycznego, KNF uwzględniła stanowisko banku zrzeszającego wskazujące, że w banku ustanowiono już zarząd składający się z nowych osób, a wprowadzenie zarządu komisarycznego mogłoby pogłębić negatywne reakcje klientów i problemy płynnościowe Banku Spółdzielczego w Nadarzynie korzystającego ze wsparcia płynnościowego SGB–Banku SA.
Gwarancje depozytów BFG
Według stanu na dzień 19 października 2016 r. wartość depozytów zgromadzonych w Banku Spółdzielczym w Nadarzynie wynosiła 140,6 mln złotych, bank prowadził 8,1 tys. rachunków.
Zgodnie z ustawą z dnia 10 czerwca 2016 r. o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, wypłaty środków gwarantowanych powinny być dokonane przez BFG w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości banku spółdzielczego, co w przypadku Banku Spółdzielczego w Nadarzynie nastąpi w dniu 24 października 2016 r. (poniedziałek). W całości gwarantowane są przez BFG depozyty łącznie do równowartości w złotych 100 000 euro, niezależnie od liczby rachunków posiadanych przez deponenta w danym banku, z wyłączeniami wskazanymi w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. W przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębny limit środków gwarantowanych.
Szczegółowe informacje na temat systemu gwarantowania depozytów są dostępne w serwisie internetowym BFG.
Sytuacja sektora banków spółdzielczych
Ogólna sytuacja bankowości spółdzielczej w Polsce jest stabilna. Łączny współczynnik kapitałowy banków spółdzielczych wyniósł na koniec I półrocza 2016 r. 17,4%, a współczynnik Tier I osiągnął 15,9%. Wynik finansowy netto sektora banków spółdzielczych w I półroczu 2016 r. wyniósł 355,4 mln złotych. Jednostkowe zdarzenia o charakterze incydentalnym nie wpływają na stabilność sektora. Czynnikiem wspierającym bezpieczeństwo sektora jest utworzenie przy zrzeszeniach systemów ochrony instytucjonalnej (IPS), co pozwoliło na zwiększenie efektywności systemów kontroli wewnętrznej, systemów jednolitego zarządzania ryzykiem kredytowym oraz wdrożenie mechanizmów wzajemnej kontroli i pomocy zakresie wypłacalności oraz płynności. Wielkość środków dostępnych uczestnikom obu systemów ochrony stanowi 5,36 mld złotych na wsparcie płynnościowe oraz 567 mln złotych na wsparcie kapitałowe. Liczba uczestników systemów ochrony stale rośnie – z 560 banków spółdzielczych 470 banków jest już uczestnikami IPS. Bank Spółdzielczy w Nadarzynie nie był uczestnikiem Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB.