W raporcie opisane zostały następujące cechy:
- Liczebność organów statutowych spółek;
- Obecność kobiet w organach statutowych;
- Obecność obcokrajowców w organach statutowych;
- Płeć przewodniczących rad nadzorczych i prezesów zarządów spółek.
Dane pochodziły z raportów rocznych, a w nielicznych przypadkach uzupełnione zostały o informacje pochodzące z bazy danych Bankier.pl. Analizy przeprowadzano na dzień bilansowy, który w zdecydowanej większości spółek przypada na 31 grudnia, a w nielicznych przypadkach na 31 marca, 30 czerwca lub 31 lipca. Analizom podlegały jedynie spółki zarejestrowane w Polsce. Nie uwzględniono spółek, które w wyniku zawieszenia notowań nie opublikowały raportów rocznych.
Z tych dwóch powodów, analizą trendów w organach statutowych spółek wchodzących w skład indeksu WIG20 objęto 19 przypadków, mWIG40 – 38 przypadków, a sWIG80 – 77 przypadków. Łącznie przeanalizowano dane 346 spółek za rok 2008, a w analizach porównawczych uwzględniono dane 323 spółek z roku 2007. W kilku spółkach zarządy w dniu bilansowym funkcjonowały bez prezesów (np. było dwóch lub więcej wiceprezesów) i stąd mniejsza liczba spółek (dokładnie 341) analizowanych w przypadku ostatniej z wymienionych powyżej cech.
Liczebność organów statutowych
Średnia liczebność rad nadzorczych polskich spółek publicznych na koniec 2008 r. wynosiła 5,77 i wzrosła w stosunku do roku wcześniejszego o 0,07. Mediana, zarówno w 2008, jak i w 2007 roku, wynosiła 5. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, rady spółek publicznych powinny liczyć co najmniej 5 osób, jednak minimalna ich liczebność na koniec 2008 r. wyniosła 4 członków (rok wcześniej 3). Najliczniejsza zaś rada składała się z 13 członków (rok wcześniej 14 członków).
Zgromadzone dane potwierdziły isnienie związku pomiędzy liczebnością rad nadzorczych i wielkością spółek. Średnio najliczniejsze organy nadzoru miały spółki z indeksu WIG20 (średnia 7,84), a później kolejno indeksów mWIG40 (średnia 6,63) i sWIG80 (średnia 5,82). Najmniej liczne organy nadzoru miały spółki nie wchodzące w skład żadnego z tych trzech indeksów (średnia 5,42).
Średnia liczebność zarządów polskich spółek publicznych na koniec 2008 r. wyniosła 3,19 i spadła w stosunku do roku poprzedniego o 0,05. Mediana wynosiła 3 członków. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, zarząd można sprawować jednoosobowo. Tyle też wyniosła minimalna liczebność zarządów. Najliczniejszy zarząd składał się z 11 członków (na koniec 2007 r. z 10 członków).
Podobnie jak miało to miejsce w przypadku rad nadzorczych, zauważalny był związek pomiędzy liczebnością zarządów a wielkością spółek. Średnio najliczniejsze zarządy miały spółki indeksu WIG20 (średnia 5,58), a później indeksów mWIG40 (średnia 4,55) i sWIG80 (średnia 2,95). Najmniej liczne zarządy miały spółki nie wchodzące w skład żadnego z wymienionych indeksów (średnia 2,81).
Kobiety w organach statutowych
Na koniec 2008 r. kobiety zajmowały łącznie 267 stanowisk w radach nadzorczych polskich spółek publicznych (na koniec 2007 r. 236 miejsc). Stanowiło to 13,37% wszystkich miejsc w organach nadzoru (na koniec 2007 r. 12,82% miejsc). Średnia liczba kobiet w radzie nadzorczej na koniec 2008 r. wyniosła 0,77 i wzrosła o 0,04 w stosunku do roku poprzedniego. Ponadto do 5 wzrosła maksymalna liczba kobiet w jednej radzie. Rok 2008 przyniósł wzrost liczby kobiet w radach nadzorczych polskich spółek publicznych, jednak nadal w co najmniej połowie z nich nie zasiadała żadna kobieta (mediana w obu latach wynosiła 0).
Średnia liczba kobiet zasiadających w radach nadzorczych była najwyższa w organach nadzoru spółek, które nie wchodziły w skład żadnego z trzech indeksów i wyniosła tu 0,85 (łącznie 181 miejsc w radach tych spółek zajmowały kobiety). Średnia dla rad nadzorczych spółek z indeksu WIG20 wyniosła 0,68 (13 miejsc zajmowały kobiety), rad spółek z indeksu mWIG40 – 0,61 (23 miejsca zajmowały kobiety), a rad spółek z indeksu sWIG80 – 0,65 (50 miejsc zajmowały kobiety).
Na koniec 2008 r. w zarządach spółek publicznych zasiadało łącznie 112 kobiet (na koniec 2007 r. 91 kobiet). Stanowiło to 10,15% wszystkich członków zarządów (na koniec 2007 r. 8,67%). Średnia liczba kobiet w zarządach wzrosła w ciągu ostatniego roku o 0,04 i wyniosła 0,32 (na koniec 2007 r. 0,28). Rok 2008 przyniósł wzrost liczby kobiet w zarządach polskich spółek publicznych, jednak nadal w co najmniej połowie organów zarządczych polskich spółek publicznych nie zasiadała żadna kobieta (mediana w obu latach wyniosła 0).
Zaledwie 4 kobiety zasiadały w zarządach spółek z indeksu WIG20 (średnia dla rad tych spółek wyniosła 0,21), natomiast 16 w radach spółek z indeksu mWIG40 (średnia 0,42). 29 kobiet zasiadało w zarządach spółek z indeksu sWIG80 (średnia 0,38), a 63 w zarządach pozostałych spółek (średnia 0,30).
Obcokrajowcy w organach statutowych
W 2008 r. nieznacznie wzrosła liczba obcokrajowców w radach nadzorczych polskich spółek publicznych, spadł natomiast procentowy udział tej grupy w organach nadzoru. Na koniec 2008 r. w radach nadzorczych łącznie zasiadało 209 obcokrajowców (na koniec 2007 r. 200). Stanowiło to 10,47% wszystkich członków rad (rok wcześniej10,86%). Średnia liczba obcokrajowców w radach wyniosła 0,60 (rok wcześniej 0,62).
Średnio największa liczba obcokrajowców zasiadała w radach nadzorczych z indeksów największych spółek giełdowych. Dla WIG20 średnia ta wynosiła 1,89 (w radach spółek z tego indeksu zasiadało łącznie 36 obcokrajowców), a dla mWIG40 średnia wynosiła 1,74 (w radach spółek z tego indeksu zasiadało łącznie 66 obcokrajowców). Średnia dla spółek z indeksu sWIG80 wynosiła 0,35 (w radach spółek z tego indeksu zasiadało 27 obcokrajowców), a pozostałych spółek 0,38 (w radach tych spółek zasiadało łącznie 80 obcokrajowców). Obecność obcokrajowców w radach była przede wszystkim skutkiem struktury własnościowej spółek i liczebności organów nadzoru.
Rok 2008 przyniósł spadek liczby obcokrajowców w zarządach polskich spółek publicznych. Na koniec tegoż roku w zarządach polskich spółek publicznych łącznie zasiadało 64 obcokrajowców (na koniec 2007 r. 68). Stanowiło to 5,8% wszystkich członków zarządów (na koniec 2007 r. 6,5%). Średnia liczba obcokrajowców w zarządach spółek wyniosła 0,18 (rok wcześniej 0,21).
Obcokrajowcy pełnili funkcje zarządcze przede wszystkim w większych spółkach, co głównie wynikało – podobnie jak w przypadku rad nadzorczych – ze struktury własnościowej tych spółek i liczebności ich zarządów. Średnia liczba obcokrajowców w zarządach spółek z indeksu WIG20 wynosiła 0,74 (w zarządach tych spółek zasiadało łącznie 14 obcokrajowców), natomiast spółek z indeksu mWIG40 – 0,58 (w zarządach tych spółek zasiadało łącznie 22 obcokrajowców). W zarządach spółek z indeksu sWIG80 zasiadało średnio 0,08 członka (łącznie 6 obcokrajowców), a pozostałych spółek 0,10 (łącznie 22 obcokrajowców).
(…)
Pełny tekst artykułu w „Przeglądzie Corporate Governance” nr 3(19) 2009.