Trwają prace nad ustawą, która implementuje do naszego prawa unijną dyrektywę AML IV (Anti-Money Laundering). Eksperci pozytywnie oceniają projektowane przepisy, ale mają też kilka zastrzeżeń.
Z danych działającego przy Ministerstwie Finansów Generalnego Inspektora Informacji Finansowej wynika, że w 2016 roku przekazano do prokuratury 202 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy. Łączna kwota wartości majątkowych, które były przedmiotem podejrzenia przestępstwa wyniosła blisko 18 mld zł. Łącznie nałożono 325 blokad na rachunki rachunków. Skala przestępstw związanych z praniem pieniędzy z roku na rok jest coraz większa.
Banki nie udostępniają mediom informacji na temat zgłoszonych przypadków podejrzenia prania pieniędzy. Wyjątkiem jest Bank Millennium, który taką informację zamieszcza w rocznym raporcie CSR. W 2016 roku bank przekazał 148 raportów do GIIF. Łącznie dotyczyły one 450 klientów. Jest to spadek w stosunku do danych prezentowanych rok wcześniej.
Wkrótce pranie pieniędzy będzie znacznie trudniejsze. Trwają prace nad projektem ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, który implementuje do naszego prawa przepisy unijne (tzw. dyrektywę AMLD IV, z ang. Anti-Money Laundering). Projektowana ustawa rozszerza katalog podmiotów zobowiązanych do przekazywania informacji o transakcjach mogących mieć związek z praniem pieniędzy. Do tej pory były to głównie banki i instytucje finansowe. W nowych przepisach jest mowa także kantorach, platformach walut wirtualnych czy przedsiębiorcach świadczących usługi w zakresie tworzenia spółek lub innych osób prawnych, działających jako dyrektorzy lub wspólnicy spółek osobowych.
Komentuje Mateusz Bartłomiejczyk z kancelarii dLK Legal
Najnowszy projekt ustawy implementującej 4AMLD nie tylko uwzględnia wymagania obowiązującej dyrektywy, lecz również bazuje na projekcie 5AMLD i doświadczeniach GIIF. Ustawa poszerza krąg instytucji obowiązanych między innymi o przedsiębiorców świadczących usługi na rzecz spółek i trustów, a także podmioty świadczące usługi w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi a prawnymi środkami płatniczymi.
Ponadto, powołuje do życia Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, w którym znajdą się informacje na temat struktury własnościowej spółek handlowych, również te niepodlegające dotychczas ujawnieniu w Krajowym Rejestrze Sądowym (np. o akcjonariuszach spółek komandytowo-akcyjnych i spółek akcyjnych). Powyższe powiązane jest z nałożeniem obowiązków na podmioty niebędące instytucjami obowiązanymi na gruncie ustawy – chodzi o obowiązek zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i obowiązek aktualizacji tych informacji przez spółki handlowe.
Wydaje się, że ten instrument przyczyni się do uszczelnienia systemu podatkowego, pozwoli bowiem na identyfikację osób czerpiących korzyści z konkretnych transakcji, jednak z oceną funkcjonowania rejestru trzeba będzie poczekać – zgodnie z projektem przepisy o rejestrze mają wejść w życie po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.
Pozytywnie należy ocenić zaproponowane w art. 34 projektu wyłączenie obowiązku stosowania rozporządzenia nr 2015/847 do krajowych transferów pieniężnych o niskich kwotach w związku z płatnościami za towary lub usługi, a także wyłączenie obowiązku stosowania identyfikacji klienta i beneficjenta w odniesieniu do pieniądza elektronicznego (choć limit stosowania wyłączenia ustalono na dość niskim poziomie 50 euro).
Komentuje Marcin Klonowski z Kancelarii Chmielniak Adwokaci
Projektowana ustawa wypełnia lukę prawną powstałą wraz z upływem w dniu 26 czerwca 2017 r. terminu na implementacje dyrektywy PE i R nr 2015/849. Wprowadzenie spójnego systemu kontroli jest pożądane z uwagi na skalę zjawiska związanego z praniem pieniędzy. Ogólny kształt ustawy ocenić należy pozytywnie, niemniej sformułować można również krytyczne uwagi.
Pewne wątpliwości budzi brak możliwości skontrolowania przez GIIF planów kontroli sporządzanych przez jednostki przeprowadzające kontrolę wypełniania przez instytucje obowiązane obowiązków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (np. KNF). GIIF jako centralny element struktury kontroli powinien otrzymać uprawnienia do egzekwowania od podmiotów przeprowadzających kontrolę przepisów ustawy, w tym prawo do określania zakresu kontroli. Brak takich narzędzi wpłynąć może negatywnie na realizację celów ustawy.
Krytycznie odnieść należy się do sposobu uregulowania kwestii tajemnicy zawodowej adwokata. Projektowana ustawa w sposób bardziej restrykcyjny od dyrektywy uregulowała kwestię obowiązków informacyjnych adwokatów, co pozostawać może w sprzeczności z prawem unijnym oraz standardem konstytucyjnym. Projekt nie przewiduje możliwości przekazywania informacji chronionych tajemnicą zawodową przez organy samorządu adwokackiego, co niwelować mogłoby ryzyko naruszenia tajemnicy. Projekt nie reguluje należycie procedur chroniących tajemnicę zawodową w trakcie kontroli wykonywania przez adwokatów ustawowych obowiązków.
Projektowana ustawa przewiduje szereg sankcji administracyjnych za niedopełnienie obowiązków wynikających z ustawy oraz dyrektywy. Wątpliwości może budzić określoność deliktów administracyjnych opartych o przepisy blankietowe odwołujące się do przepisów dyrektywy. Ponieważ wymierzanie kary administracyjnej należy do szeroko pojętej odpowiedzialności represyjnej konstytucyjny wzorzec wymagać może większej określoności opisu karalnego zachowania. Surowość kar finansowych jest znaczna bowiem organ może wymierzyć karę do równowartości kwoty 5 000 000 euro lub do wysokości 10% przychodu.
W kontekście planów przyjęcia nowej ustawy o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, w dalszej perspektywie postulować należałoby przeprowadzenie systemowej analizy przepisów represyjnych celem przyjęcia standardu kwalifikowania naruszenia danego rodzaju norm do reżimu odpowiedzialności administracyjnej lub karnej.
W dniach 5 i 6 grudnia w warszawskim hotelu Novotel odbędzie się organizowana przez Puls Biznesu konferencja dotycząca Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu po implementacji AMLD IV. W trakcie konferencji uznani eksperci i wybitni specjaliści tej tematyki podpowiedzą jak praktycznie wdrożyć zmiany wskazane w AMLD IV oraz odpowiedzą na nurtujące uczestników pytania. Partnerem merytorycznym jest kancelaria dLK Legal. Czytaj więcej >>>