„Polska jednostka monetarna – ZŁOTY – zespół monet, ich prób oraz wzorów banknotów” ze zbiorów Narodowego Banku Polskiego został wpisany przez Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata na Polską Listę Krajową Programu.
Uroczystego wręczenia certyfikatu, 28 września 2018 r. w Belwederze dokonał dr Wojciech Woźniak, przewodniczący Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata, naczelny dyrektor Archiwów Państwowych.
W skład kolekcji wchodzą:
Monety:
- 1 złoty 1924 projekt T. Breyer
- 5 złotych, 1925 projekt S. Lewandowski
- 5 złotych, 1928 projekt E. Witting
- 10 złotych, 1932 projekt A. Madeyski
- 10 złotych, 1934 projekt St. Ostrowski
- 20 złotych, 1925 projekt Z. Trzcińska-Kamińska
Banknoty
- 50 złotych, 1925 projekt Z. Kamiński
- 10 złotych, 1926 projekt Z. Eichler
- 100 złotych, 1932 projekt J. Mehoffer
- 20 złotych, 1936 projekt W. Borowski
Monety próbne
- 100 (bez nominału), 1922 projekt W.Wasiewicz
- 50 złotych, 1924 projekt T. Breyer
Program Pamięć Świata (Memory of the World) powstał w 1992 r. jako odpowiedź na straty i zagrożenia dziedzictwa dokumentalnego w związku z przemianami i konfliktami, jakie miały miejsce w Europie i w innych regionach świata. Głównym celem Programu Pamięć Świata jest zwrócenie uwagi rządów i opinii publicznej na znaczenie i konieczność ochrony dokumentów o znaczeniu historycznym, stanowiących świadectwo naszej kultury i cywilizacji oraz podejmowanie działań na rzecz ich popularyzacji i szerokiego udostępniania. Polska Lista Krajowa UNESCO Pamięć Świata jest tworzona od 2014 r. Na Listę wpisywane są unikatowe dokumenty obrazujące ważne wydarzenia z historii Polski.
Monety i banknoty, które zostały wpisane na Polską Listę Krajową UNESCO będzie można obejrzeć w dniach 29 i 30 września (sobota i niedziela) na wystawie „Pamięć Polski. Dokumenty Niepodległej” w Belwederze. Wstęp wolny podczas Dni Otwartych od godziny 11.00 do 17.00.
W dniach 28 września – 7 października zapraszamy do odwiedzenia wystawy NBP pt. „Dzieje złotego” na Placu J. Piłsudskiego w Warszawie. W roku obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości Narodowy Bank Polski przygotował wystawę, poświęconą historii polskiej jednostki pieniężnej, której geneza sięga XVI w. Wystawa umożliwia prześledzenie losów naszej narodowej waluty.
Wraz z odrodzeniem państwowości polskiej w roku 1918 i scalaniem ziem znajdujących się wcześniej pod zaborami, a więc w trzech różnych organizmach państwowych, pojawiła się konieczność ustanowienia jednolitej waluty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 28 lutego 1919 r. Sejm Ustawodawczy ustanowił obowiązującą walutę, której nadał nazwę złoty. Choć przez stulecia złoty był jedynie jednostką obrachunkową, to zarówno jako moneta, jak i banknot towarzyszył wysiłkom odbudowy pozycji Rzeczpospolitej od czasów króla Stanisława Augusta (wśród zgłaszanych propozycji pojawiały się też m.in. lech, piast, pol i sarmata). Trudna sytuacja gospodarcza i polityczna pierwszych lat niepodległości – w tym konieczność obrony suwerenności, organizowania sił zbrojnych i administracji, odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych – sprawiła jednak, że wstrzymano się z wprowadzeniem nowej waluty i do 1924 roku środkiem płatniczym pozostawały marki polskie.
W okresie przejściowym rolę emitenta pieniądza pełniła Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, jednakże niezwłocznie zlecono we Francji i Anglii druk nowych złotowych banknotów z datą 28 lutego 1919 r., na których jako emitent wskazany był nieistniejący jeszcze Bank Polski. Lata 1919–1923 były czasem przygotowań do emisji monet, organizacji mennicy państwowej. W styczniu 1924 roku rząd Władysława Grabskiego przeprowadził reformy monetarną i skarbową, które regulowały między innymi zasady systemu pieniężnego i ramy działalności banku centralnego. Najbardziej widocznym symbolem wprowadzanych zmian była wymiana marek polskich na złote.
Władze odrodzonej Rzeczypospolitej prowadziły konsekwentną politykę monetarną, umieszczając na znakach pieniężnych postacie symbolizujące walkę o niepodległość (Tadeusza Kościuszkę, księcia Józefa Poniatowskiego, Emilię Plater) i uwieczniając wydarzenia istotne dla polskiej historii (koronację Bolesława Chrobrego, uchwalenie Konstytucji 3 Maja). Rocznicę odzyskania niepodległości upamiętniono monetą przedstawiającą Nike, a na rewersie monety przedstawiającej wymarsz legionów z Krakowa znalazł się strzelecki orzeł. Zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym, jak i po wojnie, projektantami polskich monet i banknotów byli wybitni artyści: Józef Mehoffer, Wacław Borowski, Julian Pałka i Henryk Tomaszewski, Andrzej Heidrich, a także Edward Wittig, Stanisław Szukalski.
Złoty polski był widomym znakiem ambicji i sukcesu odradzającego się państwa. Utrzymał wartość do końca II Rzeczypospolitej, będąc świadectwem pomyślnie przeprowadzonych reform, skutecznej odbudowy gospodarki, a przede wszystkim faktycznego zjednoczenia ziem polskich.
Źródło: NBP
Wojciech Boczoń
