Karta płatnicza w świetle prawa

Rynek wszelkiego rodzaju kart płatniczych w ciągu ostatnich lat rozwija się w Polsce niezwykle dynamicznie. Warto więc, przyjrzeć się przynajmniej niektórym, istotnym zagadnieniom związanym z posługiwaniem się kartami płatniczymi, w tym kredytowymi.

Najpierw przytoczmy definicję karty płatniczej. Ustawodawca zawarł ją w ustawie z 29 sierpnia 1997 roku, prawo bankowe. Artykuł 4 pkt. 4 tejże ustawy definiuje pojęcie karta płatnicza. A zatem, karta płatnicza to:„karta identyfikująca wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniająca do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez Bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu – także do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu”. Tyle Prawo Bankowe.

Ustawowe unormowania dotyczące kart płatniczych

Zagadnienia wiążące się z korzystaniem z kart płatniczych, w tym kredytowych reguluje szczegółowo ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych uchwalona 12 września 2002 r. i opublikowana w Dzienniku Ustaw z roku 2002 nr 169 pod pozycją 1385, z późniejszymi zmianami.

Ustawa, po rocznym vacatio legis, weszła w życie 12 października 2003 r. Ustawa ta, zgodnie z jej art. 1, określa następujące kwestie: „zasady wydawania i używania elektronicznych instrumentów płatniczych, w tym instrumentów pieniądza elektronicznego, prawa i obowiązki

stron umów o elektroniczne instrumenty płatnicze oraz zasady tworzenia, organizacji, działalności oraz nadzoru, a także likwidacji instytucji pieniądza elektronicznego”. Omawiając zagadnienia związane z używaniem kart płatniczych, w tym kredytowych przytoczmy w tym miejscu kilka niezbędnych pojęć z tym związanych. Szczegółowo wymienia je Art. 2 ustawy. My, dla potrzeb tej publikacji przytoczymy jedynie najważniejsze.

I tak: agent rozliczeniowy. Jest to Bank lub inna osoba prawna, który zawiera umowy o przyjmowanie płatności przy użyciu elektronicznych instrumentów płatniczych z akceptantami (akceptantem kart jest np. sklep, gdzie płacimy za zakupy). Elektroniczny instrument płatniczy – „każdy instrument płatniczy, w tym z dostępem do środków pieniężnych na odległość, umożliwiający posiadaczowi dokonywanie operacji przy użyciu informatycznych nośników danych lub elektroniczną identyfikację posiadacza niezbędną do dokonania operacji, w szczególności kartę płatniczą”. Karta płatnicza – karta w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. Definicję karty płatniczej przytoczyliśmy powyżej. Posiadacz karty płatniczej – „osoba fizyczna, osoba prawna lub inny podmiot, który na podstawie umowy o elektroniczny instrument płatniczy dokonuje w swoim imieniu i na swoją rzecz operacji określonych w umowie”.

Użytkownik karty płatniczej – „osoba fizyczna upoważniona przez posiadacza do dokonywania w imieniu i na rzecz posiadacza operacji określonych w umowie, której dane identyfikacyjne są umieszczone na karcie płatniczej”.

Umowa o kartę płatniczą

Na ogół bywa tak, iż np. przy zakładaniu konta w banku, ten proponuje nam dostęp do różnego rodzaju kart płatniczych, w tym kredytowych.

Co istotne, otrzymanie przez klienta karty płatniczej(także kredytowej) musi być usankcjonowane zawarciem umowy sporządzonej na piśmie (Art.3 ust.1 ustawy).

Umowa taka w szczególności powinna zawierać między innymi następujące elementy: strony zawierające umowę, rodzaj udostępnianego elektronicznego instrumentu płatniczego i urządzeń, z których może korzystać posiadacz, dokonując operacji przy użyciu tego instrumentu, rodzaje operacji, które można dokonywać przy użyciu elektronicznego instrumentu płatniczego, terminy, w jakich wydawca ma dokonywać zlecenia posiadacza, jeśli umowa takie przewiduje, określenie ograniczenia wykonywania zleceń, terminy wykonywania przez posiadacza zobowiązań z tytułu operacji dokonanych przy użyciu elektronicznego instrumentu płatniczego oraz z tytułu należnych wydawcy opłat i prowizji lub spłaty należności, rodzaj i wysokość opłat i prowizji oraz warunki ich zmian, zasady obliczania odsetek, okres, na jaki została zawarta umowa, i warunki jej przedłużania, a także sposób, termin oraz ważne powody wypowiedzenia warunków umowy przez wydawcę.

Ważne dla posiadacza jest, by miał świadomość, iż termin wypowiedzenia, o którym była mowa powyżej, nie może być krótszy niż miesiąc (Art. 3 ust3 ustawy. Do umowy dołączony powinien być wzór podpisu posiadacza karty lub jej użytkownika (Art. 3 ust4).

Trzeba nam wiedzieć, iż właścicielem karty płatniczej jest jej wydawca (Art. 17).

W terminie 14 dni od otrzymania pierwszej karty płatniczej posiadacz ma prawo odstąpić od zawartej umowy. Pamiętajmy jednak, iż odstąpienie od umowy może mieć miejsce pod warunkiem nie dokonania przez posiadacza żadnej operacji przy użyciu tejże karty.

W takim wypadku wydawca powinien zwrócić posiadaczowi karty kwoty poniesionych przezeń opłat. Jeśli natomiast umowa to przewiduje, wydawca karty może obciążyć posiadacza kosztami jej wydania. Jednakże zakres tych kosztów winien być określony w umowie.

Artykuł 20 ustawy jednoznacznie wskazuje, że karta płatnicza może być używana jedynie przez osobę, której dane identyfikacyjne zostały umieszczone na karcie.

Dodajmy w tym miejscu, iż umowa może określić warunki i sposób posługiwania się kartą płatniczą przez innego niż posiadacz użytkownika.

Wydanie karty płatniczej następuje dopiero po zawarciu umowy. Jednoznacznie precyzuje to artykuł 21 ustawy. Wydawca karty przy zawarciu umowy powiadamia posiadacza o terminie, warunkach oraz miejscu wydania karty płatniczej. Zaznaczmy, że umowa powinna być zawarta na czas oznaczony (Art. 14 ust2). Jeżeli umowa takiego terminu nie wyznacza, ustawodawca przyjmuje dwuletni okres obowiązywania tejże umowy.

Wypowiedzenia umowy o kartę kredytową może dokonać każda ze stron z tym, że wydawca może to uczynić jedynie z ważnych powodów. Powinny one być określone w umowie (Art. 4 ustawy).Dodajmy, iż roszczenia z tytułu umowy o kartę przedawniają się po dwóch latach (Art. 6).

Prawa i obowiązki stron

Zgodnie z Art. 14 ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych, wydawca karty zobowiązuje się, iż będzie wobec jej posiadacza rozliczał transakcje, których przy użyciu karty jej posiadacz będzie dokonywał.

Posiadacz natomiast, zobowiązuje się do zapłaty kwot tychże operacji, wraz z należnymi wydawcy kwotami stosownych opłat i prowizji lub też do spłaty swoich zobowiązań. Wydawca wskazuje rachunek, na który posiadacz karty kredytowej będzie wpłacał te kwoty.

W wypadku, gdy posiadacz karty nie wywiązuje się terminowo ze spłacania należności albo wówczas, kiedy istnieje takie zagrożenie, art. 19ust.1 ustawy umożliwia wydawcy karty zmianę, bez zgody posiadacza, ograniczeń i limitów kwot dotyczących dokonywanych operacji, jakie wcześniej zostały określone w umowie. Wydawca, w wypadku dokonania takich zmian niezwłocznie informuje o tym posiadacza karty (art. 19 ust2).

Wydawca naszej karty ma obowiązek przez całą dobę przyjmować zgłoszenia o zniszczeniu, bądź utracie karty płatniczej. Powinien to robić przy użyciu powszechnie wykorzystywanych środków komunikowania się na odległość np. telefonicznie (art. 22 ust1).

Do wydawcy kart płatniczych należy również prowadzenie rejestru takich zgłoszeń. Rejestr ten powinien zawierać: dane o numerze karty, osobie zgłaszającej oraz o okolicznościach, w jakich nastąpiło zniszczenie lub utrata karty. W rejestrze musi się także znaleźć data, godzina i minuta przyjęcia naszego zgłoszenia. W umowie o kartę płatniczą powinien być określony sposób, w jaki wydawca karty przyjmie potwierdzenie naszego zgłoszenia.

Do wydawcy karty należy również poinformowanie jej posiadacza o sposobie oznaczenia akceptantów, bankomatów oraz innych miejsc, w których możliwe będą operacje dokonywane przy użyciu karty płatniczej. Zgodnie z Art. 10 ustawy, akceptant karty w razie uzasadnionych wątpliwości co do tożsamości posiadacza lub użytkownika karty płatniczej, ma prawo zażądać okazania dokumentu stwierdzającego tożsamość.

Artykuł 26 ustawy zobowiązuje natomiast zarówno posiadacza, jak i użytkownika karty do okazania dokumentu tożsamości, jeśli akceptant tego zażąda.

Jeżeli umowa to przewiduje, akceptant może zatrzymać kartę w następujących wypadkach: nieważności karty, jej zastrzeżenia, niezgodności podpisu na karcie z wzorem złożonym na dokumencie obciążeniowym, posługiwania się kartą płatniczą przez osobę nie uprawnioną.

Ostatnim wypadkiem, kiedy karta może być zatrzymana przez akceptanta jest sytuacja, gdy agent rozliczeniowy (np. Bank, który kartę wydał) poleci jej zatrzymanie.

Na posiadacza karty płatniczej Art. 16 ustawy nakłada następujące obowiązki:

1. winien on przechowywać kartę i chronić kod identyfikacyjny (PIN) z zachowaniem należytej staranności;

2. posiadaczowi nie wolno przechowywać karty płatniczej wraz z dołączonym do niej kodem PIN;

3. w wypadku zniszczenia lub utraty karty płatniczej, jej posiadacz ma obowiązek zgłosić ten fakt wydawcy karty; zgłoszenie takie powinno nastąpić niezwłocznie po stwierdzeniu przez posiadacza zaistniałej sytuacji;

4. posiadacz karty nie ma prawa udostępniać zarówno samej karty, jak i kodu PIN osobom do tego nieuprawnionym.

Odpowiedzialność za transakcje z użyciem karty płatniczej

Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych w artykule 21 stanowi, iż odpowiedzialność za szkodę, która wynikła z użycia karty przez nieuprawnioną do tego osobę, spoczywa na wydawcy karty. Rzecz jasna, iż dzieje się tak do momentu wydania karty posiadaczowi. Zgodnie z brzmieniem artykułu 5 ustawy, „Posiadacza nie obciążają operacje dokonane przy użyciu elektronicznego instrumentu płatniczego, których zlecenia nie potwierdził, z zastrzeżeniem art. 28 ust. 1 i 6 oraz art. 32 ust. 2”.

Przyjrzyjmy się zatem bliżej artykułowi 28 powoływanemu w artykule 5 ustawy.

Otóż, przepis artykułu 28 ust. 1 jednoznacznie określa odpowiedzialność posiadacza karty płatniczej za transakcje dokonywane przez osoby do tego nieuprawnione. Posiadacz lub użytkownik karty ponoszą odpowiedzialność za transakcję, jeśli udostępnili innej osobie kod identyfikacyjny (PIN) albo kartę płatniczą. W artykule 28 ust. 6, także powoływanym przez artykuł 5, czytamy:

„O ile umowa o kartę płatniczą przewiduje taką możliwość, posiadacza obciążają operacje dokonane na odległość, mimo iż karta płatnicza została wykorzystana bez fizycznego przedstawienia”.

Dobrym przykładem na zastosowanie tego przepisu będą transakcje dokonywane poprzez Internet (np. zakupy itp.).

Jeszcze inny przepis wskazywany przez piąty artykuł ustawy, to art. 32.

Zgodnie z jego ust. 1, posiadacz zobowiązany jest do nie ujawniania informacji o działaniu elektronicznego instrumentu płatniczego, który został udostępniony w ramach usługi bankowości elektronicznej, jeżeli ujawnienie takich informacji wiązałoby się z brakiem skuteczności mechanizmów zapewniających bezpieczeństwo zlecanych w ten sposób operacji.

Ust. 2 tegoż artykułu jednoznacznie stanowi, iż jeśli posiadacz karty takie informacje ujawni nie stosując się do obowiązków wynikających z powyższego przepisu, ponosi odpowiedzialność za transakcje dokonane przez osoby, którym takie informacje udostępnił.

Rozważając zagadnienie odpowiedzialności za transakcje dokonane z użyciem naszej karty przez inne osoby, musimy zwrócić uwagę na jeszcze jeden, istotny aspekt.

Mianowicie, chodzi o kwestię naszej odpowiedzialności za transakcje dokonane do chwili zgłoszenia wydawcy utraty karty płatniczej. Otóż, w sytuacji takiej, o ile umowa inaczej nie stanowi, posiadacza karty obciążają transakcje do kwoty, która stanowi równowartość w złotych 150 euro (art. 28 ust. 2). Równowartość tę oblicza się opierając się na średnim kursie euro ogłoszonego przez NBP z dnia dokonania zgłoszenia o utracie karty. Dodajmy, że ograniczenie to nie ma miejsca wówczas, gdy do transakcji doszło z winy posiadacza, bądź użytkownika karty. Posiadacz będzie również obciążony odpowiedzialnością za transakcje po zgłoszeniu utraty karty, jeżeli doszło do nich z winy umyślnej jego, bądź użytkownika.

Reasumując, karty płatnicze, w tym także kredytowe, są z pewnością narzędziem pozwalającym ich posiadaczom na łatwiejsze funkcjonowanie w życiu codziennym. Łatwiejszy jest bowiem dostęp do środków pieniężnych, czy to poprzez nasze bankowe konto, czy zaciągnięcie kredytu.

Należy jednak mieć na uwadze te aspekty odnoszące się do posługiwania się przez nas kartami płatniczymi, o których była mowa w tej publikacji.

Utrata karty bowiem, nakłada na nas odpowiedzialność za transakcje zrealizowane przez osoby do tego nieuprawnione; z wyjątkiem sytuacji opisanych powyżej.

Warto więc zadbać o stosowne ubezpieczenie naszej karty. Banki oferują je przeważnie klientom chcącym otrzymać kartę płatniczą. Miesięczny koszt takiego ubezpieczenia wydaje się wart ewentualnych strat, na jakie możemy się narazić w razie utraty, bądź innych okoliczności związanych z posłużeniem się naszą kartą przez inne osoby.

Źródło: Finansosfera.pl