Szybka ekspansja pozabankowych firm pożyczkowych, jakiej świadkami byliśmy w ostatnich latach była w pewnym stopniu wynikiem kolejnych ograniczeń regulacyjnych nakładanych na działalność banków w obszarze kredytów konsumenckich. Rekomendacja T, podatek bankowy, zwiększone wymogi kapitałowe ograniczyły atrakcyjność tego segmentu dla banków.
Równie istotnym czynnikiem powodującym zwiększenie znaczenia sektora pozabankowego w consumer finance były decyzje strategiczne banków, dla których bardziej opłacalne od udzielania nowych kredytów o niskiej wartości jednostkowej było refinansowanie lub konsolidowanie istniejących ekspozycji kredytowych klientów, nie tylko u siebie, ale także w innych bankach. Sprzyjał temu spadek stóp procentowych, a także niższy koszt dystrybucji kredytów o wyższych jednostkowych kwotach oraz rosnących okresach kredytowania.
Zbieg tych dwóch czynników doprowadził do utworzenia luki rynkowej, otwierającej możliwości stworzenia nowej oferty produktowej w obszarze, który wydawał się już trwale podzielony pomiędzy banki i firmy pozabankowe działające w modelu obsługi domowej klientów. Skorzystali z tego nowi gracze, którzy stworzyli produkty odpowiadające na potrzeby i oczekiwania klientów. A może bardziej adekwatnym byłoby stwierdzenie, że nowi gracze – odpowiadając na podstawową potrzebę klientów, jaką jest zapewnienie dostępnych form finansowania konsumpcji – wykreowali, a co najmniej zmodyfikowali, oczekiwania tych klientów.
W efekcie stworzyli produkty, które charakteryzują się szybkim, prostym i zrozumiałym dla klienta procesem przygotowania i zawierania umów o pożyczkę. Proces, do którego realizacji wystarczy przedstawienie minimalnej liczby dokumentów, a który może być realizowany – w zależności od preferencji klienta – w trybie tradycyjnym (w placówkach agencyjnych), internetowym, bądź mobilnym.
W początkowym okresie ekspansji prostota i szybkość procesów osiągane były przez zastosowanie rozwiązań, których prostota była wynikiem ograniczania działań związanych z zarządzaniem ryzykiem. Skutkowało to wysokimi stratami z tytułu niespłacalności, które były rekompensowane jeszcze wyższym poziomem cen. Praktyki takie zostały ograniczone w 2016 roku przez tzw. ustawę antylichwiarską, która doprowadziła do uporządkowania rynku, eliminując z niego nieefektywnie zarządzane podmioty. Obecnie wyznacznikiem sukcesu w branży pożyczkowej jest sprawność operacyjna, wsparta najnowszymi technologiami w obszarze analizy ryzyka, pozyskiwania klientów i budowa relacji z nimi oraz budowy i utrzymania wielokanałowego modelu dystrybucji.
Wynikiem powyższych procesów są istotne zmiany w strukturze rynku consumer finance. W sektorze bankowym nastąpiło ponadczterdziestoprocentowe zmniejszenie liczby zawieranych umów kredytowych (bankowych) z 5,2 mln szt. w 2010 roku do 3,7 mln szt. w 2016 roku przy umiarkowanym, dwudziestoprocentowym wzroście ich wartości (z 50,6 mld zł w 2010 roku do 63,1 mld zł w 2017 roku). Odzwierciedleniem wzrostu znaczenia sektora pozabankowego jest dramatyczny spadek (z 2,8 mln szt. do 1,2 mln szt.) liczby udzielanych kredytów o wartości poniżej 4 tys. zł przy równoczesnym wzroście liczby kredytów o wartości powyżej 15 tys. zł z 0,9 mln szt. do 1,3 mln szt. Takie zmiany oznaczają, że średnia wartość kredytu gotówkowego wzrosła z poniżej 10 tys. zł w 2010 roku do 17 tys. zł w 2016 roku, czemu towarzyszyło wydłużenie okresu zawieranych umów z 24,3 miesięcy do 46,9 miesięcy.
Miarą równoczesnego szybkiego wzrostu liczby i wartości umów pożyczek gotówkowych zawieranych przez pozabankowe firmy pożyczkowe jest przekroczenie przez nie w 2016 roku 20% udziału w ogólnej liczbie zawartych umów finansowania gotówkowego. Przekłada się to, przy łącznej wartości nowego finansowania w kwocie ok. 80 mld zł, na 4% udział w rynku ogółem, ale już w segmencie kwot finansowania do 1 tys. zł oznacza to 45%. udział[1]
Zakładając, że regulacje sektora consumer finance nie ulegną radykalnym zmianom, szczególnie w zakresie obniżenia obowiązujących limitów kosztów kredytów i pożyczek, można przyjąć, że utrwaleniu ulegnie ustalony już podział rynku pomiędzy bankami a firmami pożyczkowymi, w którym banki finansują kredyty o wyższej wartości, na dłuższe okresy (powyżej 15 tys. zł na 4 lata i dłużej), zaś firmy pozabankowe – o niższej wartości i krótszej zapadalności (poniżej 10 tys. zł i na okres do 4 lat). Taką możliwość podziału rynku może potwierdzać zainteresowanie banków współpracą, a także budową relacji właścicielskich, z firmami z sektora pozabankowego, szczególnie tymi, które stały się liderami technologicznymi branży.
Tego typu współpraca ułatwi adopcję nowych technologii, takich jak e-ID, big data czy sztuczna inteligencja oraz ich wykorzystanie do stworzenia i zaspokojenia nowych oczekiwań klientów. Personalizacja oferty, jej prostota i zrozumiałość, dostępność w każdym miejscu i o każdej porze – to zapewne niektóre z atrybutów, które staną się przedmiotem walki konkurencyjnej. Miejmy nadzieję, że z korzyścią dla klienta…
Krzysztof Opaliński
Przewodniczący Rady Nadzorczej Fines SA
[1] Na podstawie danych Biura Informacji Kredytowej
