Celem akcji było propagowanie postaw antykorupcyjnych i poprawa jakości życia publicznego. Akcja okazała się ogromnym sukcesem – ponad 400 samorządów z całej Polski zrealizowało i sprawozdało zadania obowiązkowe i wiele dodatkowych. Zadania odpowiadały sześciu zasadom dobrego rządzenia: przejrzystości, przeciwdziałaniu korupcji, partycypacji społecznej, przewidywalności, fachowości, rozliczalności.
Adresat akcji
Adresatem programu były samorządy lokalne, które przy współpracy z organizacjami pozarządowymi zobowiązały się wprowadzić sześć zasad dobrego rządzenia:
– przejrzystości,
– braku tolerancji dla korupcji,
– partycypacji społecznej,
– przewidywalności,
– fachowości,
– rozliczalności.
Zasady akcji
Udział w akcji polegał na zrealizowaniu minimum sześciu zadań obowiązkowych oraz zadań dodatkowych. Przykładowe zadania to: opracowanie kodeksu etycznego urzędnika i radnego, stworzenie mapy inicjatyw lokalnych, opracowanie materiału przybliżającego strategię i budżet gminy, przygotowanie opisu usług świadczonych w samorządzie. Samorządy raportowały realizację zadań na specjalnie stworzonej na potrzeby programu platformie informatycznej. Zadania są weryfikowane pod kątem standardów przez zespół ekspertów.
Przebieg akcji
Realizacja akcji rozpoczęła się w styczniu 2004 roku. Jej pilotażowym etapem była akcja „Przejrzysta gmina” – roczny program dla piętnastu gmin i jednego powiatu (Chojnice, Łęczna, Nowa Dęba, Radlin, Sokółka, Białe Błota, Ełk, Kluczbork, Krosno Odrzańskie, Lesznowola, Łagów, Murowana Goślina, Myślenice, Nowosolna, Oława, Szczecinek). Na bazie doświadczeń z fazy pilotażowej oraz ewaluacji przygotowanej przez Instytut Spraw Publicznych eksperci opracowali uproszczony zestaw zadań na potrzeby drugiego etapu – akcji masowej.
W grudniu 2004 r. partnerzy akcji, eksperci i uczestnicy „Przejrzystej gminy” odbyli 16 spotkań informacyjnych na temat akcji masowej we wszystkich województwach. W ich wyniku do akcji na początku 2005 roku włączyło się 775 samorządów – ponad 30 proc. wszystkich (w tym Warszawa i prawie wszystkie duże miasta). Otrzymały one szczegółowy opis zadań do wyboru i wdrożenia oraz możliwość skorzystania z cyklicznych spotkań konsultacyjnych w swoich województwach i konsultacji indywidualnych na życzenie. Poradnictwo to było prowadzone przez uczestników „Przejrzystej gminy”, 8 ekspertów akcji oraz 16 wojewódzkich ośrodków FRDL (Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej). Łącznie przeprowadziliśmy 132 szkolenia i warsztaty w całej Polsce, w których uczestniczyło 2500 samorządowców. Dodatkowo ponad 300 samorządów skorzystało z konsultacji indywidualnych. Udział w akcji zobowiązywał władze samorządowe do spotykania się z lokalnymi liderami, organizacjami pozarządowymi i lokalnymi mediami i przedstawiania im postępów w realizacji zadań.
W akcję masową włączone były również organizacje pozarządowe i media lokalne – ich zadaniem było monitorowanie wdrażania zadań przez samorządy. Dodatkowo na stronach internetowych akcji udostępniono fora dyskusyjne, na których każdy mieszkaniec mógł komentować przebieg akcji w swoim samorządzie.
Efekty akcji
Spośród samorządów uczestniczących w akcji masowej aż 2/3 aktywnie realizowało swoje zadania. Termin zakończenia realizacji zadań upłynął z końcem grudnia 2005 r. Oprócz zadań obowiązkowych samorządy zrealizowały łącznie ponad 1600 zadań dodatkowych. Akcję z sukcesem ukończyło 450 samorządów. Dokładna liczba i lista laureatów – samorządów, które otrzymają certyfikaty, zostanie przekazana do wiadomości publicznej podczas konferencji podsumowującej akcję 4 marca 2006 r. w siedzibie Agory w Warszawie.
Spodziewanym odroczonym efektem akcji jest utrwalenie pozytywnych zmian w samorządach, tak by stały się widoczne dla mieszkańców, a także potencjalnych inwestorów, dla których ważne będą efekty akcji – aktualne informacje zawarte w strategiach, czytelne procedury i jednoznaczne decyzje urzędnicze.
Oddźwięk akcji
Łącznie w polskiej prasie ukazało się ponad 500 tekstów o akcji „Przejrzysta Polska” – w tym na łamach „Gazety Wyborczej” ponad 250, w innych tytułach – w tym w prasie regionalnej – pozostałe 250.
Akcja „Przejrzysta Polska” już w trakcie realizacji przyczyniła się do uruchomienia analogicznych programów dla administracji publicznej na Ukrainie, w Gruzji, Azerbejdżanie i Bośni, jest szansa na uruchomienie programów z jej elementami w Mołdawii i na Litwie.
Część zadań została zaadaptowana na potrzeby polskich szkół – poprzez inicjatywę Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli – w programie „Przejrzysta szkoła”.
Organizatorzy akcji
Akcję społeczną „Przejrzysta Polska” przygotowały wspólnie:
– „Gazeta Wyborcza”,
– Fundacja Agory,
– Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności,
– Fundacja im. S. Batorego,
– Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej,
– Centrum Edukacji Obywatelskiej,
– Bank Światowy.
Patronat akcji objęły:
– TVP,
– TVP 3,
– Polskie Radio.
Finał akcji
Finał akcji „Przejrzysta Polska” i rozdanie dyplomów ponad 400 samorządowcom odbędzie się w siedzibie Agory w Warszawie (ul. Czerska 8/10) w sobotę 4 marca 2006 r. w godzinach
11 – 16.00.
