Płatności BNPL to już nie tylko sposób finansowania zakupów, ale także innowacyjny czynnik wspierający rozwój rynku kredytowego w Polsce. Analiza przeprowadzona przez polskie biuro kredytowe ( BIK) wykazała, że użytkownicy BNPL dobrze spłacają swoje zobowiązania.
Dla 40% klientów banków, równocześnie korzystających z BNPL, z niewystarczającą historią kredytową poziom wiarygodności kredytowej może się poprawić dzięki połączeniu obu źródeł danych. Skala takiej poprawy może mieć duże znaczenie dla decyzji kredytowych. Warto przy tym zaznaczyć, że stworzenie tej analizy było możliwe dzięki zgromadzonym przez BIK unikalnym danym oraz wypracowanym z sektorem finansowym standardom raportowania transakcji BNPL.
Od około trzech lat maleje baza klientów indywidualnych aktywnie korzystających z kredytów bankowych w Polsce. W sektorze bankowym kredyty ma obecnie 14,2 mln osób, czyli o 7% mniej niż pod koniec 2019 roku.
Niewątpliwym źródłem nowych klientów wchodzących na rynek jest produkt BNPL. Na taki wniosek pozwala analiza BIK w oparciu o bazę transakcji BNPL, sukcesywnie przekazywanych i raportowanych do biura kredytowego. BIK gromadzi łącznie transakcje BNPL w sektorze bankowym, jak i w instytucjach pożyczkowych, których pełne raportowanie do BIK weszło w życie od maja 2023 roku. Ponad 16% nowych klientów na rynku finansowym w Polsce w 2025 r. skorzystało z BNPL jako pierwszego produktu finansowego, a ponad 55% z nich to klienci w wieku do 24 r.ż.
Warto podkreślić, że na polskim rynku funkcjonują dwa typy transakcji z odroczonym terminem płatności (BNPL): ratalny i limitowy. BNPL ratalny, to transakcje finansowania zakupów konkretnych towarów na krótki okres bezodsetkowy do 35 dni (grace period), po którym następuje spłata zobowiązania. Jeżeli następuje rozłożenie kwoty na określoną liczbę rat, mogą pojawić się dodatkowe koszty. Ten drugi typ, BNPL limitowy zakłada możliwość zakupów w ramach uzgodnionego z bankiem i odnawialnego limitu.
Choć usługa BNPL jest wciąż stosunkowo nowa, rozwija się dynamicznie. Wartość finansowania „Kup teraz, zapłać później” realizowanego głównie przez instytucje niebankowe osiągnęła w 2024 roku w Polsce poziom EUR 2,54 bn (10,8 miliarda PLN), a w 1Q 2025 EUR 0,68 bn (2,9 mld PLN), co stanowiło wzrost o 24,5% w stosunku do 1Q 2024. Z tej formy płatności skorzystało już 2,7 mln osób, z których największa grupa to osoby młode (34% poniżej 54 lat). Dominują transakcje na niewielkie kwoty, poniżej EUR 50 (200 PLN). Analizy BIK z ostatnich 12 miesięcy pokazują, że transakcje BNPL są w 74% spłacane w okresie bezodsetkowym (grace period), a w 26% są rozkładane na raty.
Z danych BIK wynika, że jakość spłacanych zobowiązań BNPL jest znacznie lepsza niż w przypadku osób korzystających z innych produktów kredytowych. Widać jednocześnie duży potencjał transakcji BNPL, które mogą stanowić wartościowe uzupełnienie w procesie tworzenia modeli oceny ryzyka, co byłoby z korzyścią zarówno dla kredytodawców, jak i kredytobiorców.
Dane o transakcjach BNPL gromadzone w BIK poszerzają spektrum wiedzy o kliencie
Analiza BIK objęła badanie wniosków kredytowych konsumentów w sektorze bankowym i instytucjach pożyczkowych, którzy mieli co najmniej jeden kredyt z grupy Consumer Finance, takich jak kredyt ratalny, gotówkowy, BNPL, chwilówka, limit czy karta kredytowa. Wnioski z analizy wykazały, że klienci korzystający z BNPL mają bardzo dobrą historię spłacania zobowiązań oraz niższe prawdopodobieństwo opóźnienia (PD) niż ogół klientów.
Włączenie do historii kredytowej wszystkich transakcji BNPL – czynnych i zamkniętych – może poprawić lub utrzymać na niezmienionym poziomie wiarygodność kredytową większości klientów BNPL-owych na rynku Consumer Finance. Np. w obszarze wnioskowania o kredyt gotówkowy – spośród klientów będących na granicy akceptacji i dotąd raczej odrzucanych ze względu na podwyższony poziom ryzyka – aż 40% może poprawić swoją wiarygodność kredytową i uzyskać dostęp do finansowania. Jednocześnie możliwa jest bardziej precyzyjna ocena ryzyka kredytowego dla klientów Consumer Finance, którzy dzisiaj dostają finansowanie. Uwzględnienie danych BNLP pozwoliłoby ostrzec i powstrzymać ok. 1% osób przed ryzykiem przekredytowania. Wzmocnienie oceny na podstawie danych kredytowych jest możliwe, m.in. jeśli zostaną uwzględnione dodatkowe dane o spłaconych zobowiązaniach BNPL. Wówczas sami klienci również mogliby poprawić swoją sytuację kredytową, wyrażając zgodę na przetwarzanie takich danych.
Ryzyko kredytowe klientów BNPL generalnie jest niskie, nawet dla osób intensywnie korzystających z tej formy finansowania. Jednocześnie warto zauważyć, że w przypadku klientów, którzy rozkładają na raty w tym samym czasie wiele zobowiązań, rośnie ryzyko nadmiernego zadłużenia. Dla tej grupy klientów poziom ryzyka rośnie ponaddwukrotnie wobec grupy klientów, która rzadko korzysta z tzw. „rozratowienia”. Jednak nadal pozostaje na relatywnie niskim poziomie. Operatorzy BNPL w trosce o klienta powinni analizować zachowanie klientów i aktywnie monitorować portfel kredytów, co jest możliwe dzięki danym raportowanym do Biura Informacji Kredytowej.
Rola biura kredytowego w budowie efektywnego ekosystemu wokół BNPL (model BIK)
Kompleksowe podejście niezależnie od modelu usługi – ideą BIK było kompleksowe podejście do zakresu przetwarzanych informacji nt. BNPL oraz sposobu jej prezentacji, aby zapewnić bezpieczny proces korzystania z tego produktu w jego wielu wariantach. Wypracowany model standaryzacji danych pozwolił na pozyskiwanie, przetwarzanie i udostępnianie innym uczestnikom rynku unikalnych typów transakcji i informacji. Co więcej, działania BIK wyprzedzały o krok kolejną potrzebę, mianowicie właściwą interpretację przekazywanych danych.
Intensywny dialog z uczestnikami rynku – w warsztatowych spotkaniach udział brały zarówno banki, jak i podmioty rynku e-commerce. Dzięki uzgodnieniom w toku wspólnych spotkań, przyjęta standaryzacja pozwala obecnie unikać niewłaściwej interpretacji danych.
Ochrona i edukacja konsumentów – Biuro Informacji Kredytowej ze względu na kluczową rolę w procesie zapewnienia świadomego i bezpiecznego korzystania z odroczonych płatności (BNPL), skupiło się na właściwej ochronie i informowaniu konsumentów, a także wpływie zakupów BNPL na ich historię kredytową i w rezultacie zdolność oraz wiarygodność kredytową w oczach instytucji finansowych korzystających z bazy BIK.
Ostrożnościowe podejście co do przyszłego uwzględnienia danych BNPL w modelach bankowych – Przyjęto postulat czasowego nieuwzględniania transakcji BNPL w operacyjnie funkcjonujących modelach scoringowych. Rozwiązanie to zapewnia, że transakcje BNPL nie wpłyną negatywnie na ocenę wiarygodności kredytowej konsumentów. Tym samym została zapewniona transparentność korzystania z pożyczek BNPL, tak istotna zarówno dla banków jak i instytucji pożyczkowych. Co bardzo ważne, w okresie przejściowym, dopóki nie zostanie zbudowana właściwa historia i długookresowa analiza wpływu na zachowania klientów.
Działania na rzecz ochrony konsumentów przed potencjalnym nadmiernym zadłużeniem
Korzyści z zasobów informacyjnych w BIK odnoszą nie tylko instytucje finansowe. Możliwość obserwowania swoich danych mają również sami kredytobiorcy. To kolejny etap w ramach dobrych praktyk rynkowych, które BIK zastosował w swojej komunikacji konsumenckiej i medialnej.
„Raportowanie danych o transakcjach BNPL do BIK pozwoliło nam zgromadzić unikalne dane, dzięki którym możliwe jest wnioskowanie o znaczeniu tej innowacyjnej formy płatności dla całego sektora finansowego. Szczególnie ważny jest napływ nowych klientów do sektora rozpoczynających budowanie historii kredytowej od korzystania z BNPL. Cieszę się, że możemy wspierać proces edukacji i umożliwiać dostawcom usług BNPL skuteczniejszą ochronę klientów przed przekredytowaniem. Jednocześnie warto podkreślić, że raportowanie do BIK pozwala ocenić pełny obraz klientów również tych korzystających z BNPL, co może przełożyć się na ich lepszą ocenę przez instytucje finansowe, w rezultacie dając im dostęp do większych możliwości” – podkreśla Mariusz Cholewa, prezes zarządu BIK.
Źródło: Biuro Informacji Kredytowej
