Allianz zaprezentował właśnie czwartą edycję Raportu Światowego Dobrobytu, który przedstawia stan aktywów i zadłużenia prywatnych gospodarstw domowych w ponad 50 objętych badaniem krajach, w tym w Polsce. Według ustaleń przedstawionych w raporcie, globalne aktywa finansowe brutto gospodarstw domowych wzrosły w 2012 roku o 8,1%. Jest to największy wzrost zaobserwowany w ciągu ostatnich sześciu lat.
Jest to też wartość dużo przewyższająca długoterminową średnią wartość wzrostu, która po uwzględnieniu różnic kursowych w latach od 2001 do 2012 wyniosła 4,6% rocznie. Jednym z głównych czynników pobudzających wzrost gospodarczy w ubiegłym roku był pozytywny trend na giełdach: aktywa zainwestowane w papiery wartościowe wzrosły o 10,4%. Spowodowało to całkowity wzrost globalnych aktywów finansowych do nowego, rekordowego poziomu 111 bilionów euro.
Jednocześnie wzrost zadłużenia w 2012 roku – cztery lata po upadku Lehman Brothers – utrzymał się na niskim poziomie 2,9%. Globalny wskaźnik zadłużenia (zobowiązania wyrażone jako procent PKB ) zmniejszył się o kolejne punkty procentowe do 65,9%, w porównaniu z 71,6% w 2009 roku. Oznacza to, że globalne aktywa finansowe netto (aktywa finansowe brutto pomniejszone o zobowiązania) odnotowały w rzeczywistości dwucyfrowy wzrost (10,4%).
Z tego silnego wzrostu skorzystały wszystkie regiony. Europa Wschodnia odnotowała w ub. roku wzrost o 8,5%, czyli podobnie do średniej światowej. Jednak patrząc na wszystkie kolejne lata kryzysu od 2007 roku, efektywność Europy Wschodniej rysuje się w znacznie lepszym świetle: rozwiniętym krajom Ameryki Północnej i Europy udało się przekroczyć poziom aktywów sprzed kryzysu dopiero w zeszłym roku, za to poziom dobrobytu w Europie Wschodniej na koniec 2012 roku był już o 40 % wyższy od poziomu z 2007 roku.
– W sumie w Europie Wschodniej jak dotąd oszczędzający przetrwali kryzys finansowy dość dobrze – powiedział Michael Heise, główny ekonomista Allianz. – To jest dość niezwykłe zjawisko. Mimo bliskich związków gospodarczych z krajami strefy euro dotkniętymi kryzysem, Europa Wschodnia wykazuje znacznie wyższy potencjał wzrostu.
Długoterminowa analiza potwierdza pozycję Europy Wschodniej jako najszybciej rosnącego regionu na świecie. Od 2000 roku aktywa finansowe brutto w Europie Wschodniej rosły średnio o 14,7% w skali roku, chociaż w niektórych krajach proces akumulacji aktywów od 2007 roku był dużo wyższy. Inne regiony, takie jak rynki wschodzące Azji bez uwzględniania Japonii, (wzrost o 13,7%) oraz kraje Ameryki Łacińskiej (13,2%) były tuż za Europą Wschodnią. Jednak średnia wartość aktywów finansowych brutto na mieszkańca wynosząca na koniec 2012 roku 4480 euro wciąż jest niższa w krajach Europy Wschodniej niż w innych rynkach wschodzących.
Posługiwanie się średnią wartością wzrostu nie pokazuje jednak, że różnica w poziomie dobrobytu w regionie jest wciąż ogromna. Z jednej strony są wciąż stosunkowo biedne kraje, takie jak Kazachstan czy Ukraina, gdzie średnia wartość aktywów finansowych brutto na mieszkańca ciągle wynosi poniżej 2000 euro, z drugiej strony są kraje takie jak Czechy i Słowenia, w których poziom dobrobytu jest znacznie bliższy poziomów notowanych w Europie Zachodniej.
Ogólnie rzecz biorąc, pomimo niezwykle intensywnego nadrabiania zaległości w ostatnich latach, droga do zbudowania dobrobytu jest jeszcze długa. W tej beczce miodu jest jeszcze jedna łyżka dziegciu: w ostatnich latach wzrost zadłużenia osobistego był szybszy niż wzrost aktywów. W ciągu ostatnich dwunastu lat gospodarstwa domowe w Europie Wschodniej zwiększały swoje zobowiązania średnio o 25,4% rocznie. Pomimo spowolnienia tego wzrostu od 2007 roku, nie ma innego regionu, który zbliżyłby się do tak wysokiego poziomu wzrostu zadłużenia. Nic dziwnego, że wzrost aktywów finansowych netto był spowolniony: ze średnim wzrostem wynoszącym „zaledwie” 11,0% Europa Wschodnia rosła wolniej niż Ameryka Łacińska (11,6%) i Azja z wyłączeniem Japonii (14,0%).
– Chociaż indywidualne zadłużenie w większości z tych krajów jest wciąż na stosunkowo niskim poziomie, powinny one zwrócić baczną uwagę na dynamikę zadłużenia, by nie popełniać tych samych błędów co zachodni Europejczycy i Amerykanie. Wzrost napędzany zwiększaniem zadłużenia nigdy bowiem nie jest trwały – powiedział Heise.
W Polsce wzrost aktywów finansowych był w zeszłym roku imponujący, ich wartość brutto wzrosła o 9,8%, co było wynikiem wzrostu aktywów ubezpieczeniowych i emerytalnych (o 17,0%). Udział aktywów finansowych polskich gospodarstw domowych zainwestowanych w instrumenty ubezpieczeniowe i emerytalne znacznie wzrósł w ciągu ostatnich dwunastu lat. W zeszłym roku 27% aktywów Polaków zainwestowanych było w takie produkty, podczas gdy na początku wieku było to mniej niż 10%. Ponadto gwałtowny wzrost prywatnych zobowiązań obserwowany w poprzednich latach w końcu zatrzymał się ( 0,7 % w 2012 r.). W rezultacie aktywa finansowe netto wzrosły w imponującym tempie 17,2 %, stawiając Polskę na szczycie rankingu w swoim regionie.
Jednak długoterminowe analizy pokazują Polskę w niezbyt korzystnym świetle: wartość aktywów finansowych netto na mieszkańca zwiększyła się w ciągu ostatnich pięciu lat tylko o 8,0 % – bliżej dolnej niż górnej granicy zestawienia regionalnego. W globalnym porównaniu jednak Polska wciąż tkwi na 35. miejscu na liście krajów o największym dobrobycie, ze średnim poziomem aktywów finansowych netto na mieszkańca równym 5220 euro na koniec 2012 roku (patrz: tabela poniżej). To sprawia, że Polacy są średnio trzy razy bogatsi niż ich sąsiedzi w Rosji.
Podobnie jak w poprzednich latach Raport Światowego Dobrobytu Allianz dzieli mieszkańców w krajach uwzględnionych w analizie na trzy grupy według zamożności. Klasa średnia pod względem dobrobytu obejmuje wszystkie osoby z aktywami w wysokości od 4 900 do 29 200 euro. Kategoria niskiego dobrobytu obejmuje osoby z aktywami niższymi niż 4 900 euro, a termin wysokiego dobrobytu odnosi się do tych z aktywami finansowymi netto w wysokości ponad 29 200 euro. Podczas gdy kryzys spowodował wzrost grupy osób o niskim dobrobycie w krajach o rozwiniętej gospodarce, trendy w biedniejszych krajach są korzystniejsze – tutaj widoczny jest wzrost grupy o średnim poziomie zamożności. Tylko w ubiegłym roku ta grupa wzrosła o prawie 140 milionów ludzi, przy czym odpowiedzialne za lwią część tego wzrostu są Chiny. Oznacza to, że w sumie w analizowanych w 2012 roku krajach żyło około 860 milionów ludzi o średnich aktywach finansowych netto.
Ale nie tylko w ubiegłym roku tempo zwiększania się globalnej klasy średniej było oszałamiające. W ciągu ostatnich dwunastu lat w szczególności rynki wschodzące dokonały niesamowitego postępu. Od początku nowego millenium udział mieszkańców zaliczanych do klasy o średniej zamożności w skali światowej podwoił się w Europie Wschodniej i Ameryce Łacińskiej, a w Azji (bez Japonii) wzrósł niemal dziesięciokrotnie. Oznacza to, że twarz globalnej klasy o średniej zamożności się zmieniła: w 2000 roku prawie 60% jej członków wciąż pochodziło z Ameryki Północnej i Europy Zachodniej. Dziś co drugi członek jest z Azji – to trend, który będzie się utrzymywał. Udział przypadający Ameryce Północnej i Europie Zachodniej spadł natomiast poniżej 30%.
Aktywa finansowe netto na mieszkańca w 2011 roku:
| M. | Kraj | w EUR | r-d-r w % |
| 1. | Szwajcaria | 141,895 | 6.3 |
| 2. | Stany Zjednoczone | 100,710 | 10.3 |
| 3. | Japonia | 83,610 | 4.5 |
| 4. | Belgia | 73,520 | 7.4 |
| 5. | Holandia | 68,760 | 12.1 |
| 6. | Kanada | 66,550 | 8.6 |
| 7. | Singapur | 66,400 | 7.9 |
| 8. | Tajwan | 65,080 | 6.9 |
| 9. | Wielka Brytania | 58,905 | 7.7 |
| 10. | Australia | 57,400 | 25.3 |
| 11. | Szwecja | 54,065 | 13.6 |
| 12. | Dania | 53,370 | 18.1 |
| 13. | Izrael | 49,390 | 7.8 |
| 14. | Włochy | 45,770 | 6.0 |
| 15. | Francja | 44,310 | 6.1 |
| 16. | Austria | 41,985 | 4.7 |
| 17. | Niemcy | 41,950 | 6.7 |
| 18. | Irlandia | 29,980 | 15.3 |
| 19. | Portugalia | 20,930 | 6.2 |
| 20. | Korea Południowa | 19,180 | 10.3 |
| (…) | |||
| 35. | Polska | 5,220 | 17.2 |
Źródło: Allianz
