Zarówno środowisko ubezpieczeniowe, jak i branżowe organizacje rolnicze widzą dużą szansę w rozwoju ubezpieczeń upraw rolnych oraz zwierząt gospodarskich w nadchodzącym okresie. Zwiększająca się opłacalność produkcji rolnej, wsparcie licznymi funduszami Unii Europejskiej (dopłaty bezpośrednie, fundusze strukturalne itd.) prowadzić będzie do wzrostu zainteresowania ubezpieczeniami jako instrumentem wspierającym zarządzanie ryzykiem w rolnictwie.
Celem ustawodawcy jest zwiększenie bezpieczeństwa prowadzenia działalności rolniczej, a co za tym idzie popularności ubezpieczeń rolnych i ich rozpowszechnianie. Średnio w Polsce tylko ok. 8-10% powierzchni pól pod zasiewami jest objęte ochroną ubezpieczeniową. Zazwyczaj tylko od ryzyka gradu (głównie rośliny oleiste) oraz od ryzyka ognia (głównie zboża). Rolnictwo gospodaruje na 10,7 mln ha gruntów rolnych, gdzie uprawiane są przede wszystkim zboża (ok. 66% powierzchni) oraz rośliny oleiste – (ok. 600 tys ha). Dosyć dużym powodzeniem cieszą się również uprawy kukurydzy na ziarno lub na kiszonkę. Mniejszym uprawy buraków cukrowych i ziemniaków. Taka struktura upraw wynika głównie z faktu, że znaczny areał gruntów ornych znajduje się na glebach słabych lub bardzo słabych. W związku z pracami zmierzającymi do wprowadzenia odnawialnych źródeł energii, coraz częściej uprawiane są rośliny z przeznaczeniem na cele energetyczne, gdzie oprócz tradycyjnych roślin rolniczych zakładane są plantacje wierzby energetycznej lub róży bezkolcowej.
Doświadczenia z roku 2006, gdzie ubezpieczeniem z dopłatami zostało objęte niewiele ponad 300 tys. ha, skłoniły ustawodawcę do wprowadzenia zmian w ustawie o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Głównymi przesłankami wprowadzenia poprawek były sygnały otrzymywane zarówno z zakładów ubezpieczeń jak i środowisk rolniczych. Przeszkodami w zawieraniu ubezpieczeń dotowanych były: konieczność ubezpieczenia wielu ryzyk w pakiecie, brak możliwości elastycznej taryfikacji składek przez ubezpieczycieli oraz brak wsparcia budżetu państwa w przypadku wystąpienia szkód katastroficznych. Okazywało się również, że znalezienie pokrycia reasekuracyjnego zwłaszcza na ryzyko suszy było ograniczone lub niemożliwe. Dodatkowo pojawiał się istotny problem związany z niejasną interpretacją definicji ryzyka suszy.
Na etapie prac nad nowelizacją, większość istotnych ograniczeń systemowych ustawy udało się rozwiązać.
Czego należy oczekiwać
Oferta ubezpieczeniowa będzie mogła być kierowana do producentów rolnych, czyli rolników, firm z sektora rolnego, w których posiadaniu jest gospodarstwo rolne. Umowa ubezpieczenia z dopłatą do składki będzie mogła zostać zawarta jedynie w odniesieniu do powierzchni nie wyższej niż 300 ha w ramach danego gospodarstwa rolnego. Oznacza to, że pomoc Państwa polegająca na finansowaniu części składki będzie skierowana wyłącznie do „gospodarstw rodzinnych” lub w odniesieniu do umów ubezpieczenia odnoszących się do części upraw należących do tzw. Agrofirm. Duże gospodarstwa, na których opiera się towarowa produkcja rolna zostały niestety w pewien sposób zdyskryminowane. Uznano, że z pomocy Państwa powinny korzystać podmioty, które dotychczas najbardziej były wspomagane przez Budżet w postaci dopłat do kredytów klęskowych lub funduszy socjalnych.
Ubezpieczenie upraw rolnych
Ochroną ubezpieczeniową będą mogły być objęte zboża, rzepak, rzepik, kukurydza, buraki cukrowe, rośliny strączkowe, warzywa gruntowe, drzewa i krzewy owocowe, truskawki, chmiel lub tytoń. Pomimo, że ustawa weszła w życie, możliwość ubezpieczenia roślin strączkowych, truskawek oraz tytoniu zaistnieje dopiero po otrzymaniu przez ustawodawcę notyfikacji Komisji Europejskiej. Uprawy rolne będą mogły być ubezpieczone od ryzyka: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, lawiny, obsunięcia się ziemi, suszy, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych. Umowa ubezpieczenia może obejmować wszystkie lub wybrane przez producenta ryzyka. Bazując na doświadczeniach europejskich wydaje się, że ubezpieczyciele nie będą skłonni oferować do ubezpieczenia tylko ryzyka suszy. Concordia Polska TUW jako specjalistyczna firma będzie propagować obejmowanie ochroną ubezpieczeniową w postaci „mini pakietów” dostosowanych do specyfiki prowadzonej produkcji polowej jak i oczekiwań rolników.
Ubezpieczenie upraw rolnych z dopłatą do składki jest ubezpieczeniem od ryzyka katastroficznego, które zapewnia ochronę w sytuacji, kiedy zachwiana zostaje kondycja finansowa producenta rolnego. Ubezpieczyciel będzie wypłacał odszkodowanie, jeżeli szkody w plonie głównym wyniosą co najmniej 30%. Dodatkowo możliwe jest wprowadzenie udziału własnego w wysokości nie większej niż 20% wartości szkody. Oznacza to w praktyce, że za szkody polegające np. na zmniejszeniu plonu o 15% w ramach ubezpieczenia dotowanego, odszkodowanie nie będzie przyznawane. Dla porównania w Concordia Polska TUW w ramach ubezpieczenia komercyjnego (bez dopłaty) rolnik uzyskuje ochronę, ubezpieczając np. ryzyko gradu już przy szkodach polegających na zmniejszeniu plonu o 8%.
Ubezpieczenie zwierząt gospodarskich
Ubezpieczenie zwierząt gospodarskich może dotyczyć bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę oraz w wyniku uboju z konieczności.
Suma ubezpieczenia
Zapisy ustawy mówią, że sumę ubezpieczenia ustala zakład ubezpieczeń w porozumieniu z producentem rolnym. Z momentem wejścia w życie stosownego rozporządzenia ministra właściwego do spraw rolnictwa, sumy ubezpieczenia będą mogły być określane na poziomie nie wyższym niż zostanie to ustalone ww. akcie wykonawczym do ustawy.
Stawka za ubezpieczenie i dopłata do składki
Ustawodawca określił wartości maksymalnych stawek za ubezpieczenie z dopłatą. Niezależnie od ilości ryzyk, które będą obejmowane ochroną ubezpieczeniową, stawka za ubezpieczenie nie będzie mogła przekroczyć 6% sumy ubezpieczenia w ubezpieczeniu upraw rolnych lub 0,5% sumy ubezpieczenia w ubezpieczeniu zwierząt gospodarskich. W zależności od poziomu stawki i rodzaju uprawy przyznawana będzie stosowna dopłata do składki. Jej poziom określono w wysokości nie mniejszej niż 60% w stosunku do ubezpieczenia upraw rolnych oraz nie mniej niż 50% w odniesieniu do zwierząt gospodarskich. Ostateczna wielkość dopłaty do składki zostania podana w stosownym rozporządzeniu rady ministrów. W przypadku ubezpieczycieli, którzy będą uczestniczyć w programie ubezpieczeń z dopłatami przed otrzymaniem przez ustawodawcę notyfikacji Komisji Europejskiej w sprawie wysokości dopłat, dopłata do składki będzie się kształtować na poziomie określonym w obowiązującej umowie pomiędzy zakładem ubezpieczeń a Ministrem Właściwym do spraw rolnictwa.
Ubezpieczenia obowiązkowe od 1 lipca 2008r.
Z dniem 1 lipca 2008 roku będą obowiązywać zapisy ustawy mówiące o obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia upraw przez rolnika. Obowiązek ubezpieczenia od ryzyka szkód wywołanych przez: grad, powódź, ujemne skutki przezimowania lub przymrozki wiosenne będzie dotyczył 50% powierzchni upraw w gospodarstwie rolnym. Do kontroli spełnienia powyższych postanowień, ustawodawca zobowiązał Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Kara dla rolnika, który nie spełni obowiązku wyniesie 2 Euro/ha. Również z dniem 1 lipca 2008r. wejdzie w życie zapis mówiący o udziale budżetu państwa w odszkodowaniach związanych z ryzykiem suszy.
Rozwiązania zaproponowane w systemie ubezpieczeń dotowanych wpłyną niewątpliwe na rozwój sektora ubezpieczeń rolnych w Polsce. Wzrastająca opłacalność produkcji rolnej, konieczność właściwego zarządzania ryzykiem w obliczu nasilających się od kilku ostatnich lat anomalii pogodowych, zmniejszenie socjalnej pomocy Państwa to czynniki, które będą skłaniały rolników do zawierania umów ubezpieczenia. Dla ubezpieczycieli oraz pośredników ubezpieczeniowych będzie to wyzwaniem, któremu należy sprostać.