Blisko połowa Seniorów, czyli osób powyżej 64 roku życia deklarowała w IV kwartale 2014 roku mniejsze lub większe problemy z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań finansowych w najbliższych 12 miesiącach – wynika z kwartalnego badania rynku consumer finance, realizowanego przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych wspólnie z Instytutem Rozwoju Gospodarczego SGH. To o 7 punktów procentowych więcej niż w analogicznym okresie 2008 roku.
Święto Dnia Babci i Dnia Dziadka, to dobry czas do tego, by nie tylko pamiętać o złożeniu zasłużonych życzeń swoim najbliższym. To także dobra okazja, by przyjrzeć się ich sytuacji finansowej, zadać sobie pytania o potrzebę może również bardziej konkretnej, pożytecznej pamięci wobec tych bliskich. Obiegowa opinia o pozycji finansowej osób starszych, gospodarstw domowych utrzymujących się z emerytury jest taka, iż są dobrym i mało ryzykownym płatnikiem, pewnym co do wywiązania się z zobowiązań dłużnikiem, kredytobiorcą.
Jednak aż 49,2% respondentów znajdujących się w tej kategorii wiekowej, pytanych w ostatnim kwartale 2014 o ich przewidywania co do jakość obsługi swoich powinności w perspektywie najbliższego roku deklarowało, że będzie ona przebiegać „z niewielkimi problemami” lub „z dużymi problemami”. Taki poziom wskazań każe się zastanawiać, jaki jest rzeczywiście profil dłużnika tej grupy społecznej. Trudniej będzie w prosty sposób tłumaczyć powody tak wysokiego udziału tych Seniorów, którzy mają problemy finansowe. Bo to oznaczać może, że potrzeba byłoby poszukiwać źródeł tej sytuacji nie tylko w twierdzeniach o niewystarczającym poziomie świadczeń emeryckich, czy priorytetach wydatków, nieco innych niż w pozostałych grupach społecznych. Wartym zbadania byłaby i taka kwestia, w jakim stopniu źródłem tych problemów może być chęć świadczenia pomocy najbliższym krewnym, polegająca na stawianiu do ich dyspozycji własnej zdolności kredytowej i zaciąganiu zobowiązań umożliwiających udzielenie konkretnej pomocy młodszym pokoleniom. Dzień Babci i Dziadka jest dobrym czasem również na prywatne rachunki sumienia.
WIĘCEJ „NIEWIELKICH PROBLEMÓW” SENIORÓW
W pewien sposób potwierdza tezę o generalnie dobrej pozycji finansowej gospodarstw domowych osób starszych fakt, iż o ile udział osób, deklarujących „duże problemy” w spłacie należności w stosunku do października 2008 roku zmalał z 22% do 13,1%, o tyle znacząco wzrósł odsetek ankietowanych, którzy borykają się z jakimikolwiek, nawet „niewielkimi problemami” w tym zakresie – z 22% do 36,1%. To pokazuje, iż w okresie spowolnienia gospodarczego udało się tej grupie rozwiązać istotną część największych problemów finansowych, choć skala problemów z wywiązywaniem się z zobowiązań pozostaje nadal duża. Warto też zauważyć, iż prawie co trzeci badany nie jest w stanie określić (29,5% odpowiedzi „nie wiem”), jak będzie wyglądała najbliższa przyszłość w kontekście możliwości obsługi zobowiązań. Niepewność w tym względzie może się przełożyć w dłuższej perspektywie na problemy z terminowym regulowaniem niektórych stałych opłat. To również powoduje, iż życzliwe obserwowanie sytuacji finansowej gospodarstw Seniorów powinno przybierać postać stałego monitoringu w przypadku instytucji kredytowych, czy stałego i życzliwego zainteresowania ze strony najbliższych.
ROSNIE LICZBA ZOBOWIĄZAŃ, ROSNĄ PROBLEMY ZE SPŁATĄ
Porównując z danymi sprzed sześciu lat (koniec 2008) odsetek Seniorów, opisujących w IV kwartale 2014 jakość swoich zobowiązań jako przebiegających problemowo, wyraźnie daje się zauważyć pogorszenie tego stanu rzeczy – wówczas ich udział w łącznej liczbie respondentów wyniósł 21,8%. Niewykluczone, że wiąże się to ze wzrostem udziału osób 64+, posiadających w ogóle jakiekolwiek zobowiązania finansowe (w tej kategorii mieszczą się zarówno kredyty i pożyczki, zaciągane w instytucjach finansowych, jak i zaległe opłaty wobec zakładów energetycznych, operatorów telekomunikacyjnych, itp.). Ich posiadanie w ostatnim kwartale 2014 roku potwierdziło 32% uczestników badania, co oznacza przyrost o 4 punkty procentowe w stosunku do omawianego okresu 2008 roku. – Może to też oznaczać pojawianie się nowego zjawiska: rosły w okresie ostatnich kilku lat ambicje konsumpcyjne, ambicje zakupowe, w tym finansowane kredytem czy to finansowym, czy to handlowym, czyli zobowiązaniami wobec dostawców usług masowych – mówi Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF.
KREDYTOBRANIE SENIORÓW
Jeśli ograniczyć zobowiązania finansowe starszych osób wyłącznie do zaciągniętych przez nich kredytów i pożyczek, to z badania KPF i IRG SGH dowiadujemy się również, że w odniesieniu do zdecydowanej większości spośród nich – 68,4% – były to produkty o wartości od 1.000 PLN do 10.000 PLN, a w przypadku 7,9% – zawierały się one w przedziale 10.000 PLN – 50.000 PLN. W każdym wypadku odsetek osób biorących kredyty i pożyczki był wyższy niż w 2008 roku (odpowiednio 48,3 i 6,9%).
Warto jednak zauważyć, że o ile przed sześcioma laty żaden z ankietowanych nie deklarował zaciągnięcia kredytu o wartości powyżej 50.000 PLN, o tyle pod koniec 2014 roku było ich już 2,6%. To również stanowi rodzaj wyzwania dla organizacji konsumenckich, polityki społecznej, ale również jest bardzo dużym wyzwaniem dla tych instytucji, które projektują lub realizują kampanie edukacyjne, związane z zaciąganiem zobowiązań kredytowych i dostawców usług masowych.
– Także dla KPF, inicjatora kampanii edukacyjnej KREDYTOBRANIE 2.0. Dobre Praktyki Konsumenta, zjawisko emancypacji tej grupy konsumentów i rosnących ambicji zakupowych jest zachętą do rozszerzenia tej kampanii także na Seniorów. Jednocześnie dotarcie do nich z tą akcją może być dużym wyzwaniem. W osiąganiu celów KREDYTOBRANIA 2.0, co do zasady, powinni pomóc najbliżsi. Dzień Babci i Dziadka jest dobrą okazją, by życzenia zamienić w realną, racjonalną pomoc, również przez edukowanie w zakresie zasad odpowiedzialnego zaciągania zobowiązań kredytowych. KREDYTOBRANIE 2.0 jest w stanie znacznie taką pomoc ułatwić – uważa dr Krzysztof Grabowski, Ambasador kampanii społecznej KREDYTOBRANIE 2.0. – Może też warto się zastanowić, czy osoby, którym Seniorzy pomagali w trudnym dla nich okresie spowolnienia gospodarczego, własnym zaangażowaniem kredytowym (choćby poręczeniem, czy przystąpieniem do długu) ułatwiając im realizację ich planów zakupowych lub potrzeb kredytowych, nie powinny – poza tradycyjnymi życzeniami – wziąć udziału w spłacie tych kredytów. W szczególności, kiedy Seniorzy mają z tym problemy – dodaje dr Grabowski.
Diagnoza i prognozowanie jakości obsługi zobowiązań wśród Seniorów powstała na podstawie danych, gromadzonych do projektu badawczego „Sytuacja na rynku consumer finance. Barometr IRG-SGH”, realizowanego od 2006 roku.
Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce
