Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego w dniu 15 października 2012 zorganizowała konferencję prasową podczas której zaprezentowano wyniki badania dotyczącego efektów obowiązkowej redukcji opłaty interchange w Hiszpanii w latach 2005 – 2010. Raport został opracowany przez hiszpańskich naukowców na zlecenie firmy MasterCard. Według profesora Gustavo Matiasa, współautora badania wynika, że taki krok wprawdzie obniżył koszty po stronie akceptantów kart, jednak znacząco zwiększył koszty dla ich użytkowników, co w konsekwencji doprowadziło do spadku liczby transakcji kartowych na rzecz płatności gotówkowych.
W grudniu 2005 r. największe hiszpańskie stowarzyszenia handlowe i organizacje kart płatniczych podpisały, wymuszoną przez rząd, umowę o obniżeniu opłat z tytułu transakcji dokonywanych kartami płatniczymi (tzw. opłat interchange) na okres pięciu lat (2006-2010). W konsekwencji opłaty interchange spadły średnio o 57,3%, co w liczbach bezwzględnych dało 3,329 mld EUR w ciągu pięciu lat. Obniżenie opłaty interchange doprowadziło do zmniejszenia – średnio o 51,3% – opłat za obsługę akceptanta (Merchant Service Charges – MSC), które handlowcy ponoszą w związku z akceptowaniem kart. W liczbach bezwzględnych była to kwota o 2749 mld EUR w ciągu pięciu lat. Jednocześnie, w ciągu pięciu lat objętych badaniami, koszty ponoszone przez klientów – użytkowników kart (roczne opłaty za kartę) wzrosły o 50%, co w liczbach bezwzględnych dało kwotę 2350 mld EUR.
Drożej dla użytkowników kart
Jak pokazało badanie, obniżenie opłaty interchange spowodowało wzrost opłat za karty i zmniejszenie korzyści związanych z ich użytkowaniem. Emitenci kart – chcąc zrekompensować sobie spadek przychodów z tytułu opłaty interchange, którą wcześniej płacili akceptanci (3,329 mld EUR w ciągu pięciu lat) – podnieśli opłaty za użytkowanie kart, aby móc pokryć koszty związane z ich obsługą. W konsekwencji – roczne opłaty ponoszone przez klientów za standardowe czterostronne karty płatnicze wzrosły o ponad 50%, co dało łącznie 2,350 mld EUR w ciągu pięciu lat. Podniesiono również inne opłaty, np. za przyznanie salda debetowego, ograniczono też programy premiowe i promocyjne dołączane do kart. W rezultacie – hiszpańscy klienci muszą płacić więcej, otrzymując w zamian mniejsze korzyści związane z użytkowaniem kart, mówi prof. Gustavo Matias, współautor badania.
Brak korzyści na klientów
Głównymi beneficjentami obniżenia opłat interchange byli w Hiszpanii handlowcy. W pięcioletnim okresie obowiązywania umowy zyskali dzięki obniżeniu opłat 2749 mld EUR. Niestety – nie ma dowodów na to, aby choć część tych oszczędności została przeniesiona na klientów – w postaci obniżonych cen lub lepszej jakości świadczonych usług. Ani handlowcy, ani odpowiedzialne ministerstwa, ani urząd ds. konkurencji, ani hiszpański bank centralny czy hiszpański główny urząd statystyczny, nie potrafiły przedstawić empirycznych dowodów na korzyści, które klienci mieliby w jakikolwiek sposób odnieść w wyniku obniżenia opłat interchange, mówi prof. Matias.
Mniej transakcji kartowych
W efekcie regulacji i obniżki opłaty interchange spadła wartość transakcji kartowych, na rzecz transakcji gotówkowych. Od czasu wejścia w życie umowy średnia wartość transakcji realizowanych za pomocą standardowej czterostronnej karty płatniczej spadła z 52,1 EUR w 2005 r. do 44,3 EUR w 2010 r., podczas gdy średnia kwota wypłat gotówki z bankomatów wzrosła z 91,2 EUR do 117,2 EUR. Interwencja znacząco spowolniła zatem proces zastępowania kosztownej gotówki bardziej efektywnymi elektronicznymi środkami płatniczymi, co nie pozostało bez wpływu na utrudnienie walki z gospodarką czarnorynkową, oszustwami czy korupcją, obniżając tym samym dochody państwa, mówi prof. Matias.
Mniejsza konkurencja, mniej innowacji
Obowiązek obniżenia opłat interchange miał w Hiszpanii jeszcze jeden negatywny efekt. Zakłócił równowagę czterostronnego systemu i osłabił jego zdolność do konkurowania z systemami trójstronnymi. To z kolei wpłynęło niekorzystnie na konkurencję na hiszpańskim rynku kart płatniczych. Obniżenie opłat interchange, w połączeniu z osłabieniem konkurencji, zmniejszyło też motywację firm do tworzenia innowacji, które są niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa płatności, rozwoju rynku czy walki z oszustwami.
O badaniu
Badanie dotyczące efektów obowiązkowej redukcji opłaty interchange w Hiszpanii w latach 2005 – 20010 zostało przeprowadzone w czerwcu 2012 r. przez Juana Iranzo, prezesa madryckiego Towarzystwa Ekonomistów i dziekana wydziału ekonomii stosowanej na uniwersytecie UNED, Pascuala Fernándeza, profesora ekonomii stosowanej na uniwersytecie Juana Carlosa i dyrektora Centrum Badań nad gospodarką Madrytu przy tym samym uniwersytecie, Gustavo Matíasa, profesora na wydziale międzynarodowych struktur gospodarczych Autonomicznego Uniwersytetu w Madrycie oraz Manuela Delgado, prawnika i konsultanta.
Kontakt dla prasy: Dorota Chmielewska; [email protected]; tel.: 22 205 06 18
