Ustalenie wartości początkowej środka trwałego nie jest sprawą łatwą ze względu na fakt wielu metod dokonywania wyceny danego aktywa. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt bezpośredniego wpływu tej wartości na wysokość zobowiązania z tytułu podatku dochodowego.
Obliczenie kwoty podatku dochodowego związane jest z ustaleniem wartości odpisów amortyzacyjnych środka trwałego, zwiększających koszty uzyskania przychodów, co w konsekwencji wywiera istotny wpływ na podstawę opodatkowania i wysokość zobowiązania podatkowego, które podatnik musi odprowadzić do urzędu skarbowego. Ta z pozoru łatwa czynność często nastręcza podatnikom wielu problemów. Wynika to przede wszystkim z kilku dopuszczalnych metod ustalania wartości początkowej danego aktywa. Zastosowanie konkretnego z nich uzależnione jest przede wszystkim od sposobu nabycia środka trwałego.
Środek trwały nabyty w drodze zakupu
Wartość początkową środków trwałych, uzyskanych w drodze odpłatnego nabycia, określa się
na podstawie ceny ich zakupu. Wartość tę stanowi kwota należna sprzedawcy, powiększona
o ewentualne koszty związane z zakupem, pod warunkiem, że zostały poniesione do dnia przekazania danego środka do użytkowania. Mogą to być koszty transportu, ubezpieczenia w drodze, koszty montażu, jak również różnego rodzaju opłaty notarialne, prowizje. Warto podkreślić, że w przypadku kiedy nabycie środka trwałego nastąpiło w drodze importu, wartość początkową zwiększają również opłaty z tytułu cła i podatku akcyzowego.
Przedsiębiorca powinien pamiętać, że w sytuacji gdy, niemożliwe jest ustalenie ceny, za wartość początkową przyjmuje się cenę rynkową aktywów tego samego rodzaju i gatunku, co dany środek trwały.
Środek trwały wytworzony we własnym zakresie
W przypadku, gdy przyjmowany do ewidencji jest środek trwały, który został wytworzony przez przedsiębiorstwo we własnym zakresie, jego wartość początkową stanowi koszt jego wytworzenia. Pod pojęciem kosztu wytworzenia należy rozumieć różnego rodzaju koszty poniesione na zakup materiałów, usług, wynagrodzeń pracowników oraz inne poniesione koszty, dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Należy jednakże pamiętać, że do wartości tej nie zalicza się kosztów pracy własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci.
Ponadto warto zauważyć, że w celu sfinansowania wytworzenia niezbędnego aktywa, bardzo często używa się zewnętrznego źródła finansowania, w postaci kredytu bankowego. W takim przypadku wartość początkową należy powiększyć również o wydatki związane z odsetkami i różnego rodzaju prowizjami bankowymi, pod warunkiem, że zostały naliczone do dnia przekazania środka trwałego do użytkowania.
Jeżeli jednak nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia, wartość początkową środka trwałego ustala się na podstawie wyceny dokonanej przez biegłego.
Nieodpłatne nabycie środka trwałego
W sytuacji, gdy nabycie środka trwałego nie wiązało się z poniesieniem jakichkolwiek kosztów zakupu, na przykład w drodze darowizny lub spadku, wartość początkową ustala się w oparciu o jego wartość rynkową z dnia nabycia. Pewnym odstępstwem od tej generalnej zasady jest określenie
w umowie o nieodpłatnym przekazaniu wartości danego aktywa trwałego w kwocie niższej
niż oszacowana wartość rynkowa.
W obu tych przypadkach należy pamiętać, że podatnikowi przysługuje prawo podwyższenia wartości początkowej o wydatki poniesione w celu ewentualnego montażu czy przystosowania środka trwałego, ale tylko te, które zostały poniesione do momentu oddania go do użytkowania.
Aport środków trwałych
Wartość początkową środka trwałego, wniesionego aportem do spółki osobowej ustala się jako sumę wydatków poniesionych na jego nabycie albo wytworzenie we własnym zakresie przez wspólnika spółki osobowej. Należy jednak zaznaczyć, że taka procedura dotyczy tylko środków trwałych, które nie podlegały do tej pory odpisom amortyzacyjnym, a także nie zostały zaliczone wcześniej
do kosztów podatkowych w jakiejkolwiek formie.
W przypadku, gdy przedmiot wkładu podlegał już odpisom amortyzacyjnym, jego wartość początkową określa się jako wartość od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne, pomniejszoną
o sumę tych odpisów.
Tak jak w innych przypadkach, jeżeli nie jest możliwe ustalenie wydatków na nabycie przedmiotu aportu lub kosztu jego wytworzenia, za wartość początkową należy przyjąć jego cenę rynkową.
Środki trwałe otrzymywane w związku z likwidacją osoby prawnej
Środki trwałe otrzymane w związku z likwidacją osoby prawnej wycenia się w wartości początkowej określonej w ewidencji środków trwałych.
Należy jednak pamiętać, że zasady tej nie stosuje się w odniesieniu do środków trwałych, uprzednio wniesionych do osoby prawnej jako wkłady niepieniężne w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. W takim przypadku wartość początkową aktywów ustala się w wysokości wartości początkowej uwzględnionej w ewidencji podmiotu gospodarczego.
Źródło: Tax Care
Wojciech Boczoń
